Δουλεύοντας τη Σκακιστική Νουβέλα του Στέφαν Τσβάιχ, κατά τη διάρκεια των προβών, ανάμεσα στα υλικά που μελετήσαμε ήταν και προσωπικότητες μεγάλων σκακιστών καθώς και διάφορα εντυπωσιακά περιστατικά.
Το σκάκι είναι το κατ’ εξοχήν παιχνίδι στρατηγικής, όμως δεν συνεπάγεται πως οι αληθινοί στρατηγοί είναι και οι καλύτεροι παίκτες.
Ο Αλιέχιν (1892-1946), ένας από τους μεγαλύτερους σκακιστές, αντιμετώπισε κάποτε, στη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, 32 Γερμανούς στρατηγούς. Ήδη είχε νικήσει στις περισσότερες παρτίδες, αλλά σε μία που συνεχιζόταν, είχε προκύψει μία θέση στην οποία ο στρατηγός αντίπαλός του, ο οποίος είχε τα μαύρα, έκρινε πως δεν του άφηνε καμία ελπίδα, οπότε θέλησε να παραιτηθεί. Ο Αλιέχιν τότε του πρότεινε να αλλάξουν χρώματα και να πάρει ο ίδιος τα μαύρα. Ο στρατηγός δέχτηκε φυσικά και μετά από δύο κινήσεις, τα μαύρα βρέθηκαν να απειλούν τα λευκά με ματ. Ο στρατηγός έκπληκτος θέλησε και πάλι να παραιτηθεί, αλλά ο Αλλιέχιν του πρότεινε να αλλάξουν και πάλι χρώματα. Ο στρατηγός το σκέφτηκε λίγο, αλλά δέχτηκε Μετά από τρεις κινήσεις, ο Αλλιέχιν (έχοντας πια τα άσπρα) έκανε ματ στο στρατηγό, κερδίζοντας την παρτίδα.
Ο Λάσκερ (1868-1941) υπήρξε ένας από τους σπουδαιότερους σκακιστές, (και συγχρόνως μαθηματικός και φιλόσοφος), κατέχοντας τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή επί 27 συναπτά έτη. Αυτό όμως που τον χαρακτηρίζει είναι ότι χρησιμοποιούσε (παράλληλα με την αντικειμενική ανάλυση) και το όπλο της ψυχολογικής προσέγγισης. Επέλεγε στιλ παιχνιδιού, ανάλογα με τις αδυναμίες του αντιπάλου, μη διστάζοντας να παίξει ακόμα και «κακές» κινήσεις, για να προκαλέσει σύγχυση. Ο ίδιος έλεγε πως το σκάκι είναι πολύ περίπλοκο για το ανθρώπινο μυαλό και πως είναι πιο σημαντικό να είσαι «αποτελεσματικός» παρά «ορθός».
Σε αντίθεση με το Λάσκερ, που ήταν ένα πολυδιάστατο πνεύμα, βρίσκονται άλλοι σπουδαίοι σκακιστές όπως ο Φίσερ (1943-2008). Αλαζόνας και φιλοχρήματος, φλέρταρε με την παράνοια, προσχωρώντας ακόμα και σε φονταμενταλιστική χριστιανική αίρεση, μισογύνης και αντι-σημίτης (παρόλο που η ίδια η μητέρα του ήταν εβραία), ακόμα και αντι-αμερικανός στο τέλος, είχε δηλώσει κάποτε, όταν ρωτήθηκε ποιος θεωρεί ότι είναι ο καλύτερος σκακιστής του κόσμου: «Δε μου αρέσει να είμαι αλαζόνας, αλλά δεν μπορώ να μην πω την αλήθεια: Εγώ.» Το 1972 νίκησε το σπουδαιότερο σκακιστή της Σοβιετικής Ένωσης, Σπάσκι, σ’ έναν θρυλικό αγώνα, όπου κι ο ίδιος ο Σπάσκι τον χειροκρότησε όρθιος. Ο αγώνας-ορόσημο, μεσούσης της ψυχροπολεμικής περιόδου, έγινε σύμβολο περηφάνειας για τους Αμερικανούς ενώ η KGBέψαχνε ακόμα και το φαγητό του Σπάσκι, φοβούμενη ότι τον δηλητηριάζουν.
Ο Τσιγκόριν (1850-1908), ήταν ένας μεγάλος σκακιστής, της ρομαντικής σχολής, που ποτέ δεν κατάφερε να πάρει τον παγκόσμιο τίτλο, αν και δύο φορές πλησίασε, χάνοντάς και τις δύο φορές από τον Στάινιτς. Ήταν πολυγραφότατος και απόλυτα αφιερωμένος στο σκάκι. Ιδιόρρυθμος στην οικογενειακή του ζωή, απαιτούσε απόλυτη ησυχία στο σπίτι και ο τρόμος της οικογένειας ήταν μήπως κατά λάθος πέσει πχ κάποιο κουτάλι. Ήταν τόσο αφηρημένος που στις εξόδους τους τα παιδιά του τον επιτηρούσαν μήπως πάρει καπέλο άλλου ή μήπως έχει βγει έξω φορώντας διπλό κολλάρο. Η αφηρημάδα του ήταν παροιμιώδης. Μάλιστα μια φορά, επιστρέφοντας σπίτι του, παραμέρισε ευγενικά στην είσοδο για να περάσει μία κυρία, αποτυγχάνοντας ωστόσο να αντιληφθεί ότι επρόκειτο για τη γυναίκα του. Ήταν πολύ ευαίσθητος και σε μυρωδιές, και δεν μπορούσε να ανεχθεί καθόλου το πούρο, που πολλοί αντίπαλοί του όπως ο Λάσκερ ή ο Στάινιτς δεν άφηναν από το στόμα του. Λέγεται μάλιστα ότι ο καπνός του πούρου, που τον αποσυγκέντρωνε, είναι η αιτία που δεν έγινε ποτέ παγκόσμιος πρωταθλητής. Έδωσε ωστόσο το όνομά του σε αρκετές βαριάντες ανοιγμάτων, όπως στην «Άμυνα Τσιγκόριν» κ.α.
Ο σύγχρονος μεγάλος έγινε γνωστός στο πλατύ κοινό από τον αγώνα του με τον υπολογιστή της IBM Deep Blue, όπου θεωρήθηκε ότι αγωνίζεται η ανθρώπινη υπολογιστική ικανότητα με την υπολογιστική ικανότητα της μηχανής. Στην πρώτη αναμέτρηση, το 1996, ο Κασπάροφ κέρδισε, αλλά η ΙΒΜ επανήλθε με βελτιωμένο μοντέλο το 1997 και τότε ο Κασπάροφ έχασε. Όμως ο Κασπάροφ δεν έμεινε άπραγος, προχώρησε ανακάλυψη του λεγόμενου Προηγμένου Σκακιού (Advanced Chess) το 1998, «ως μιας νέας μορφής σκακιού όπου άνθρωπος και υπολογιστής ενώνουν τις δυνάμεις τους και παίζουν έναντι όμοιου αντιπάλου».
Μέσα από την περιορισμένη έκταση και τους απεριόριστους συνδυασμούς του σκακιού, δίνεται η δυνατότητα σε μοναδικές προσωπικότητες να αναδειχθούν και να αγωνιστούν με το δικό τους τρόπο. Σημασία έχει ο αγώνας. Άλλωστε όπως έχει πει και ο μέγας Ταρτακόβερ (1887–1956): "No game was ever won by resigning."
Τrailer της παράστασης «Σκακιστική νουβέλα», θέατρο Πορεία
Info: Σκηνοθεσία: Μαριλίτα Λαμπροπούλου. Ερμηνεύει ο Γιάννης Νταλιάνης.
Από 1/12, Θέατρο Πορεία, Τρικόρφων 3-5 & 3ης Σεπτεμβρίου, 2108210991
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
12°
