«Η λέξη της χρονιάς 2016 στο Λεξικό της Οξφόρδης (Oxford English Dictionary) είναι η post-truth» γράφει ο Νίκος Μπακουνάκης στο «Βήμα». «Ο ορισμός που δίνεται από το Λεξικό είναι καταστάσεις στις οποίες τα αντικειμενικά γεγονότα είναι λιγότερο επιδραστικά στον σχηματισμό και επηρεασμό της κοινής γνώμης απ' ό,τι οι κατασκευές και ιστορίες που στοχεύουν στο συναίσθημα και οι προσωπικές απόψεις και πεποιθήσεις. […] Τη συναντάμε κυρίως στη φράση post-truthpolitics. Και είναι μάλιστα τόσο κατανοητή που δεν χρειάζεται καμία επεξήγηση περί της σημασίας της. Το πλήθος των ψεύτικων και κατασκευασμένων πληροφοριών που διακινούνται και επηρεάζουν καθοριστικά την κοινή γνώμη κάνει ορισμένους ειδικούς να μιλούν για τον πανικό του post-truth και για μια νέα χειραγώγηση που συνδέεται με τα νέα μέσα...».
Η λέξη θα μπορούσε άνετα να ήταν μια λέξη της Newspeak γλώσσας που θα έχει επιβληθεί οριστικά μέχρι το 2050, σύμφωνα με το παράρτημα του «1984» του Όργουελ, το οποίο και οδήγησε τους Ντάνκαν Μακμίλαν και Ρόμπερτ Άικι στη θεατρική διασκευή του βιβλίου (και την Κατερίνα Ευαγγελάτου στην παράστασή της). Η «post truth» είναι επίσης γνήσιο λήμμα της Διπλής Σκέψης (πιστεύεις ταυτόχρονα σε δύο ιδέες ή πράγματα σύμφωνα με τον Μεγάλο Αδελφό) ‒ προϊόν της οποίας γευτήκαμε, στην πιο ακραία μορφή της, με την αλήστου μνήμης μετάφραση του αποτελέσματος του δημοψηφίσματος από τον πρωθυπουργό μας κ.ά.
Όσοι από εμάς διαβάσαμε, στην εφηβεία ή τη μετα-εφηβεία μας, το «1984» το κουβαλάμε από τότε ως ένα βιβλίο Αποκάλυψης καταναλώνοντας συγχρόνως τις «προφητείες» του με κάθε τρόπο και (τεχνολογικό) μέσο. Οπότε υπήρχε μεγάλος κίνδυνος η πιστή (θεατρική) αναπαράσταση του βιβλίου να μοιάζει με μνημόσυνο, όπου καθισμένοι στις θέσεις θα μιλούσαμε για τον μακαρίτη και για το αν και πόσο επιβεβαιώθηκε. Επειδή όμως εδώ έχουμε μια ευφυή σκηνοθέτρια δεν θα μπορούσε να συμβεί ένα τέτοιο «έγκλημα σκέψης».
Έχοντας στα χέρια της τη θεατρική διασκευή των δύο Άγγλων, με το καλημέρα καταρρίπτει την εσχατολογική χρονολογία του τίτλου που λειτουργεί ως τροχοπέδη. Το καταφέρνει όχι μόνο καταργώντας τον χρόνο και τον χώρο, αλλά και τριχοτομώντας τον Ουίνστον Σμιθ σε ήρωα, συγγραφέα, θεατή, σκηνοθετώντας έναν εφιάλτη που εμπλέκει σκηνή και πλατεία σε ένα. Και επειδή ο εφιάλτης δεν ακολουθεί τους νόμους της γραμμικής αφήγησης, από το πρώτο λεπτό απαιτεί από το θεατή εγρήγορση και να θέσει σε λειτουργία τα αντανακλαστικά του. Η Ευαγγελάτου, ειδικά στο «πρώτο μέρος», σκηνοθέτησε την παράστασή της πάνω στη μονταζιέρα, έχοντας στο πλευρό της τον συνθέτη της παράστασης (Γιώργο Πούλιο). Ο Αϊζενστάιν, φαντάζομαι, θα ενθουσιαζόταν με το αποτέλεσμα.
Αντίθετα το δεύτερο μέρος κατέλαβε ένα μεγάλο στατικό πλάνο, αφού τα βασανιστήρια ήταν από μόνα τους αρκετά να διατηρήσουν την ένταση. Ήταν αυτό που δίχασε και τους θεατές μετά στην έξοδο. Θα έπρεπε να ήταν τόσο ρεαλιστική η απόδοση των βασανιστηρίων; Ενδεχομένως θα έπρεπε, αλλά δεν με απασχόλησε ιδιαίτερα η απάντηση. Γιατί η ανάδειξη της επιβολής από τον «δίκης οφθαλμόν ος τα πάνθ’ ορά» Μεγάλο Αδελφό της νέας γλώσσας ήταν αυτή που με ξεβόλεψε και όχι το... αίμα. Και το (μικρό) παράδειγμα στην αρχή του κειμένου το χρησιμοποίησα προκειμένου να επισημάνω την επικαιροποίηση και να ευχαριστήσω για το ανέβασμα του «1984» σήμερα.
Με μία πρόταση, κι ας μην συνηθίζεται, θα επισημάνω το γεγονός πως όλοι (ανεξαιρέτως) οι ηθοποιοί μεγαλούργησαν. Θέλω, όμως, να κάνω ιδιαίτερη μνεία περισσότερο σε κάποιον. Στον παραγωγό Γιώργο Λυκιαρδόπουλο. Επιτέλους, μετά από τα καιρό, είδαμε μια παράσταση σε θέατρο μακριά από το κέντρο, που δεν πούλησε τον μινιμαλισμό ως άποψη και την ένδεια ως θέση. Σκηνικά, οθόνες, φωτισμοί, πολυπρόσωπος θίασος, όλα ήταν εδώ προκειμένου να υλοποιήσουν το όραμα της σκηνοθέτριας με τον καλύτερο τρόπο. Μια σχεδόν ουτοπική κίνηση για τη δημιουργία μια δυστοπίας.
Info: Νέο Θέατρο Βασιλάκου, Προφήτη Δανιήλ 3-5 &Πλαταιών, Κεραμεικός, 2110132002-5
Τι μας είπε για τα ιστορικά γεγονότα και τη σχέση τους με το σήμερα, τους ακίνητους ταξιδιώτες και την παράσταση «Ματαρόα στον ορίζοντα» στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ
7°
