«Με το βλέμμα του κατακτητή: η Αθήνα της Κατοχής στη φωτογραφική συλλογή του Βύρωνα Μήτου» είναι ο τίτλος της έκθεσης που διοργανώνει η Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, σε συνεργασία με το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης και με την υποστήριξη της Εφορείας Πόλεως Αθηνών, στο Φετιχιέ Τζαμί, μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Ρωμαϊκής Αγοράς Αθηνών.
Επαγγελματικές και ερασιτεχνικές φωτογραφίες Γερμανών στρατιωτών που υπηρέτησαν τη θητεία τους στην Ελλάδα τα χρόνια της γερμανικής κατοχής (1941-1944), φωτίζουν τη φωτογραφική δραστηριότητα των Μονάδων Προπαγάνδας του Γ΄ Ράιχ.
Πρόκειται για φωτογραφικά τεκμήρια που συλλέχθηκαν συστηματικά από έναν Γερμανό στρατιώτη, που είχε υπηρετήσει στην Υγειονομική Υπηρεσία του γερμανικού στρατού στα Βαλκάνια κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
Με την επιστροφή του στη Γερμανία, άρχισε την αναζήτηση φωτογραφικών τεκμηρίων από περιοχές στις οποίες βρέθηκε. Μετά το θάνατό του, η συλλογή του κληροδοτήθηκε στην κόρη του, η οποία στη δεκαετία του 1980 πούλησε το τμήμα που αφορούσε την Ελλάδα, δηλαδή περισσότερες από 3.000 φωτογραφίες, στον Βύρωνα Μήτο.
Το Υπουργείο Πολιτισμού αναφέρει ότι η έκθεση «Με το βλέμμα του κατακτητή: η Αθήνα της Κατοχής στη φωτογραφική συλλογή του Βύρωνα Μήτου» εστιάζει στις φωτογραφίες – εστίαση εξαιρετικά σημαντική, ιδιαίτερα σε μια εποχή που ο τρόπος που σκεφτόμαστε είναι εξόχως εικονικός, που σκεφτόμαστε πρώτα με την εικόνα και μετά με τον λόγο με τον οποίο ενδύεται.
«Τι ρωτάμε τις φωτογραφίες σε σχέση με το παρελθόν; Δεν αποζητάμε μόνο την αυθεντικότητα σε ό,τι αφορά τα γεγονότα που παρελθόντος. Αποζητάμε την αυθεντικότητα της ματιάς πάνω στα γεγονότα, την αυθεντική αποτύπωση των σκέψεων και των συναισθημάτων πάνω σε αυτά, ιδιαίτερα από τους ανθρώπους που τα βίωσαν. Και η αυθεντικότητα αυτή δεν μπορεί παρά να είναι πολυεπίπεδη και υποκειμενική, όπως ακριβώς τα βιώματα των ανθρώπων.
Το καινούργιο που μας φέρνει αυτή η έκθεση είναι η εστίαση στον τρόπο που βιώθηκε η περίοδος της Κατοχής από το Γ’ Ράιχ και τους στρατιώτες του».
«Φωτογραφίες τραβηγμένες από στρατιώτες ιδιωτικά, φωτογραφίες από τη Μονάδα Προπαγάνδας, μεταγενέστερες ανατυπώσεις, βοηθούν να κατανοήσουμε όχι μόνο πώς επέλεξαν να δουν οι κατακτητές την Ελλάδα και τους Έλληνες την περίοδο της Κατοχής –και ποιες πλευρές επέλεξαν να αφήσουν αόρατες– αλλά και το πώς αυτές οι φωτογραφίες χρησίμευσαν στη συνέχεια για να συγκροτηθούν κοινότητες μνήμης, πώς αποτέλεσαν ενθύμια της νεανικής τους ηλικίας και ταυτόχρονα της πιο δραματικής περιόδου της σύγχρονης ιστορίας της Ευρώπης.
Αυτό το ασύμβατο δίπολο, από τη μια ο αποτροπιασμός και ο θάνατος και από την άλλη η νιότη, από τη μια η νοσταλγία και από την άλλη η ντροπή, είναι μια πολυπλοκότητα με την οποία δύσκολα μπορούμε να νιώσουμε ότι μας αφορά.
Ταυτόχρονα, ωστόσο, μάς βοηθά να δούμε την τετριμμένη πλευρά του ναζισμού, να δώσουμε περιεχόμενο στην καθημερινότητά του. Ένα περιεχόμενο που δεν είναι πάντα όσο αποτρόπαιο φανταζόμαστε, που μπορεί να έχει και ανθρώπινες πλευρές. Ανθρώπινες πλευρές όμως που σε τίποτα δεν εμπόδισαν την επιβολή του απόλυτου κακού. Βοηθούν στο να έρθουμε αντιμέτωποι με την κοινοτοπία του κακού. Μέσα από την εικονιστική του αναπαράσταση έχουμε την ευκαιρία να εμπλουτίσουμε την ιστορική μας μνήμη – ένας εμπλουτισμός που είναι εξαιρετικά επίκαιρος, ιδιαίτερα σε μια περίοδο που παρόμοιες ιδεολογίες και πρακτικές αναβιώνουν παντού στην Ευρώπη».
«Δεν ξέρω ποια γρανάζια κινούνται μέσα μας όταν κοιτάμε φωτογραφίες, ειδικά φωτογραφίες καλλιτεχνών όπως ο Cartier-Bresson, αλλά δεν είναι μόνο η όραση που δουλεύει, ούτε μονάχα η φαντασία»
9°
