Συνέντευξη με τη Σοφία Ροζάκη: Η καλλιτέχνις παρουσιάζει την έκθεση με τον τίτλο «Τhat's what she said», σε επιμέλεια Ελένης Μιχαηλίδη
Μια επίσκεψη στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη αυτό το διάστημα θα σας εισάγει στον κόσμο της Σοφίας Ροζάκη. Στην ατομική της έκθεση «That' s what she said», σε επιμέλεια της Ελένης Μιχαηλίδη, παρουσιάζει έργα που φιλοτέχνησε τα τελευταία δυο έτη. Μιλήσαμε μαζί της για τα έργα της και τα θέματα που την απασχολούν, τις επιρροές της, την έννοια της συμπεριληπτικότητας και τον ρόλο των γυναικών στην τέχνη.
Σοφία Ροζάκη, «Βe my forever 2 a.m.»
Συνέντευξη με τη Σοφία Ροζάκη για την έκθεση «Τhat's what she said» στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη
Θέλω να μου μιλήσετε λίγο για τον τίτλο της έκθεσης, Πώς τον εμπνευστήκατε; Πού παραπέμπει και πώς τον υπηρετείτε μέσα από τα έργα σας;
Αρχικά, να σας ευχαριστήσω για αυτή τη συνέντευξη. Το «that’s what she said» είναι μία φράση που, αν και έχει παλαιότερες ρίζες, έγινε πολύ δημοφιλής και εισήλθε για τα καλά στο λεξιλόγιο της ποπ κουλτούρας τις τελευταίες δύο δεκαετίες, μέσα από την αμερικανική εκδοχή της σειράς «The Office». Πρόκειται για μία «χιουμοριστική» (σε πολλά εισαγωγικά) απάντηση - ατάκα που αποδίδει στη δήλωση που προηγείται ένα ακούσιο σεξουαλικό και κυρίως σεξιστικό υπονοούμενο. Είναι ενδιαφέρον το πώς όταν οι θηλυκότητες κυριολεκτικά φωνάζουν παγκοσμίως για τις καταπιέσεις που υφίστανται η κοινωνία δεν ακούει κιχ, αλλά όταν πρόκειται για μία ευκαιρία να τις γελοιοποιήσει ή να τις υποτιμήσει, τότε είναι όλη αυτιά για το τι μπορεί αυτή να είπε. Για όποι@ θέλει όντως να ακούσει τι λέμε, οι φωνές μας ήταν και είναι εκεί. Η δικιά μου προσωπικά τυχαίνει να ακούγεται δυνατότερα μέσα από τα έργα μου.
Σοφία Ροζάκη, «Splash zone of attachment»
Τα συγκεκριμένα έργα έχουν φιλοτεχνηθεί αποκλειστικά για την εν λόγω έκθεση;
Τα συγκεκριμένα έργα αποτελούν δουλειά των τελευταίων δυόμιση περίπου χρόνων. Όταν πρωτοξεκίνησα να τα δουλεύω δεν ήταν ακόμα κανονισμένη η έκθεση, αλλά μου ήταν ξεκάθαρο από την αρχή ότι ανήκουν όλα σε μία κοινή ενότητα, που θα προοριζόταν για μία ατομική παρουσίαση της δουλειάς μου. Η συνεργασία μου με την γκαλερί Ζουμπουλάκη, που είχε ήδη ξεκινήσει με συμμετοχές μου σε ομαδικές εκθέσεις αρχικά, εξελίχθηκε παράλληλα με τη συγκεκριμένη ενότητα έργων, με ένα εξαιρετικό timing που οδήγησε σε αυτή την έκθεση.
Είστε γυναίκα καλλιτέχνης. Υπάρχει κάποιο σχόλιο στη συγκεκριμένη έκθεση για τον ρόλο των γυναικών στον χώρο της τέχνης; Πιστεύετε ότι υπάρχει ίση αντιμετώπιση με τους άντρες;
Μπορείτε να ονομάσετε 10 γυναίκες καλλιτέχνιδες από την ιστορία της τέχνης; 15 ή 20; Ας μην πάμε καν σε πιο δύσκολη πίστα, όπως π.χ. μη λευκές γυναίκες καλλιτέχνιδες. Ξεφυλλίζω το «Χρονικό της Τέχνης» του Γκόμπριχ που έχω από τη σχολή, όπου σε έναν τόμο 687 σελίδων αναφέρεται μία μόνο γυναίκα καλλιτέχνις. Μία. Η ιστορία της τέχνης που μαθαίνουμε είναι από μόνη της ένα σχόλιο για τη συμπεριληπτικότητα του χώρου της τέχνης. Ποι@ θεωρούνται άξι@ να εισέλθουν στο αρχείο (που ετυμολογικά, και όχι τυχαία, σημαίνει «το σπίτι του άρχοντα») και ποι@ να παραμείνουν σε αυτό;
Στα έργα σας έχουν κυρίως οι γυναίκες τον πρωταγωνιστικό ρόλο; Επειδή θέλετε να μιλήσετε για τη γυναίκα; Επειδή είστε η ίδια γυναίκα;
Μας είναι τόσο ξένο να βλέπουμε γυναίκες στο κέντρο της αφήγησης που νιώθουμε την ανάγκη να δικαιολογήσουμε τον όποιο πρωταγωνιστικό τους ρόλο; Το να ζεις ως γυναίκα είναι να ακροβατείς συνεχώς ανάμεσα στην υπερ-ορατότητα και στην αορατότητα. Είναι το σώμα σου υπό διαρκή παρακολούθηση, έλεγχο και προβολή - ως θέαμα, ως προϊόν, ως αντικείμενο. Και την ίδια στιγμή είναι η υποκειμενικότητα και το βίωμα σου αποσιωπημένα και σπρωγμένα στο περιθώριο ως μη άξια προσοχής. Το να γίνεσαι γυναίκα είναι ένα εκτεταμένο μάθημα στη ντροπή και το παρακολουθούμε πιστά όλες μας. Όταν έχεις μπροστά σου έναν άδειο καμβά ή χαρτί ή οποιοδήποτε είναι το μέσο σου, έχεις τη δυνατότητα να φανταστείς και να φτιάξεις ό,τι κόσμο θέλεις. Γιατί να φτιάξω τον ίδιο αυτόν που ήδη ξέρουμε ότι δεν μας χωράει;
Σοφία Ροζάκη, «From mother Ι inherited white ink»
Ποια είναι τα θέματα που θίγετε μέσω των έργων σας; Υπάρχει συχνά μια ειρωνεία και ένα σατιρικό στοιχείο;
Είχα την τύχη να συνοδεύσω την έκθεσή μου με ένα φανταστικό κείμενο από την επιμελήτριά μου Ελένη Μιχαηλίδη και θα δανειστώ εδώ την παράγραφο με την οποία ξεκινάει: «Η χώρα του ούτε καν είναι ένα μέρος υπό κατασκευή. Είναι συμπεριληπτική, αλλά στρωμένη με προσεκτικά σμιλεμένες αρνήσεις. Είναι ένας τόπος όπου η αγάπη, η φιλία και οι συγγένειες μπορούν να βιωθούν και γιορτάζονται στη διαφορετικότητα και την πολλαπλότητά τους. Ίσως μόνο μερικές φορές, ίσως όχι ακριβώς, αλλά και πάλι. Στη χώρα του ούτε καν η προοπτική ενός μέλλοντος αλλιώς έχει ήδη αρχίσει να παίρνει μορφή». Η ειρωνεία έχει δύναμη και ίσως χρειάζεται να περιφρονήσουμε το υπάρχον για να αρχίσουμε να φανταζόμαστε το αλλιώς.
Υπάρχουν πολλά ζωάκια στα έργα σας, σε ένα σουρεαλιστικό περιβάλλον, θα έλεγα. Πώς το εξηγείτε;
Ο δυτικός άνθρωπος έχει μία μανία με τις κατηγοριοποιήσεις και τους διαχωρισμούς. Ονειρεύεται αυστηρά και αμετάκλητα όρια που διαχωρίζουν αυτό από το άλλο, με το ένα από τα δύο να θεωρείται συνήθως προτιμότερο. Στα έργα μου υπάρχουν σώματα που μοιάζουν πιο πολύ ανθρώπινα, σώματα που θυμίζουν περισσότερο μη ανθρώπινα ζώα, αλλά και σώματα πολλά που δεν μπορούν να διαβαστούν μέσω κάποιου στεγνού δυαδικού κώδικα.
Σοφία Ροζάκη, «Μother fuckin ate»
Το χρώμα; Βλέπω πολύ ροζ, μωβ και χρώματα που ταιριάζουν με αυτά. Γιατί τα επιλέγετε; Ποιος ο ρόλος των χρωμάτων στα έργα σας;
Τα χρώματα είναι φορείς πολλαπλών νοημάτων, συναισθημάτων και συνυποδηλώσεων. Κουβαλάνε ταυτόχρονα γερά κατασκευασμένα κοινωνικά στερεότυπα αλλά και προσωπικούς καιυποκειμενικούς συνειρμούς, εμπειρίες και προτιμήσεις. Δημιουργούν επομένως ένα εξαιρετικά πλούσιο λεξιλόγιο, ανοιχτό σε ερμηνείες. Η συχνή χρήση του ροζ στη συγκεκριμένη ενότητα έργων πιστεύω ότι προέκυψε σαν μια προσπάθεια αμφισβήτησης, αντιστροφής και τελικά, επανοικειοποίησης του χαρακτήρα που του έχει αποδοθεί κοινωνικά.
Έχετε κάποιο χρώμα που θα χαρακτηρίζατε ως αγαπημένο σας και γιατί;
Δεν μπορώ να πω ότι έχω.
Υπάρχουν κάποια υλικά τα οποία χρησιμοποιείτε περισσότερο και γιατί; Υποδηλώνει κάτι για εσάς η χρήση ενός υλικού στον καμβά;
Χρησιμοποιώ κυρίως ακρυλικά. Μου ταιριάζει η αμεσότητα στη χρήση τους, η υφή και η αίσθηση που βγάζουν. Από εκεί και πέρα, συνδυάζω συχνά και άλλα υλικά ή τεχνικές, όπως π.χ. ακουαρέλες, μαρκαδόρους, υφάσματα, κολάζ, κ.ά. Κάθε υλικό έχει τον ξεχωριστό του χαρακτήρα, οπότε επιλέγω ανάλογα με την κατάσταση που θέλω να μεταδώσω κάθε φορά.
Για παράδειγμα στο έργο «And it’s gonna be like this» υπάρχει μια μείξη υλικών στον καμβά. Τι εξυπηρετεί; Κάνει το έργο πιο ζωντανό;
Στο πλαίσιο της αμφισβήτησης, της φαντασίας του αλλιώς, τα γιατί μπορούν να φτάσουν όσο μακριά τα αφήσεις. Γιατί ένας πίνακας να είναι παραλληλόγραμμος ή γενικά κάποιο συγκεκριμένο γεωμετρικό σχήμα και γιατί να είναι επίπεδος και γιατί να είναι σκληρός και άκαμπτος, και όχι ακανόνιστου σχήματος και τρισδιάστατος και μαλακός και να διπλώνει;
Ποιες είναι οι επιρροές σας στην τέχνη σας και οι δάσκαλοί σας, αν μπορείτε και θέλετε να μου αναφέρετε. Υπάρχουν συνομιλίες στα έργα σας με άλλους καλλιτέχνες; Για παράδειγμα βλέπουμε το σκυλάκι του Τζεφ Κουνς στο έργο « once in a green cheese moon» ή στο «corrupted and unreadable». Βλέπω επίσης σε κάποιες εικόνες σας επιρροές από tribal art, από κόμιξ, ακόμα και από βιντεοπαιχνίδια. Θέλετε να μου τα σχολιάσετε αυτά;
Θα απαντήσω μαζί στις δύο αυτές ερωτήσεις γιατί είναι για μένα απολύτως αλληλένδετες. Οι επιρροές, οι εμπνεύσεις και οι συνομιλίες στα έργα μου είναι τόσες που θα έπρεπε να γράψω κατάλογο ολόκληρο και πάλι θα ξεχνούσα πράγματα και άτομα σημαντικά. Στα έργα μου είναι τα γραπτά της Audre Lorde και οι αγαπημένες μου φιλίες και η Britney καβάλα στο άλογο με τη Lady Godiva και η Leonora Carrington και η Taylor Swift παρέα με τη Σαπφώ και ένα μυστικό δώρο από τη μητέρα μου και ένα μπαλονένιο σκυλάκι που ή είναι διάσημο έργο τέχνης ή το
φτιάξαμε στα παιδικά μας πάρτυ και οι αμαζόνες του Νταχομέι και η αγαπημένη μου καθηγήτρια εικαστικών από το γυμνάσιο και το αγαπημένο θεώρημα του αδερφού μου και χίλια δυο άλλα που είτε ξέρω και ξεχνάω, είτε δεν ξέρω καν.
Μετά την έκθεση στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη, ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας
Έχω κληθεί να συμμετέχω στην έκθεση που διοργανώνει το Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ σε συνεργασία με το New Museum της Νέας Υόρκης, τον Ιούνιο στο Μουσείο Μπενάκη. Μία συνεργασία για την οποία χαίρομαι ιδιαίτερα και ανυπομονώ!
Να σημειώσουμε ότι η Σοφία Ροζάκη επέλεξε να κάνει χρήση της κατάληξης «@» σε επίθετα, αντωνυμίες και ό,τι άλλο μέρος του λόγου το απαιτεί. Όπως μας εξήγησε: «αντιλαμβάνομαι την πιθανή δυσκολία που μπορεί αυτό να προκαλεί στην ανάγνωση ενός κειμένου στα ελληνικά. Ωστόσο, πιστεύοντας τόσο στη συμπερίληψη όσο και στη δύναμη της γλώσσας, βρίσκω τη δυσκολία αυτή να είναι μηδαμινή σε σύγκριση με τις καταστροφικές συνέπειες που επιφέρουν οι κάθε είδους αποκλεισμοί».
29°
