Ο Ιώκο και η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση παρουσιάζουν στη Μάντρα το video art «Έργο για έναν άνθρωπο μονάχα» του Ιώκου, πάνω σε ποίημα της Μάτσης Χατζηλαζάρου.
Μαλακό φθινόπωρο, ο ήλιος του μεσημεριάτικου Οκτώβρη γλύφει θαλπωρικά τους ανθρώπους και τη δημοσιά της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Δείχνω το πιστοποιητικό εμβολιασμού μου και μπαίνω στη Μάντρα, ένα ιστορικό σημείο στην καρδιά της Αθήνας που το Ίδρυμα Ωνάση επανασυστήνει στους Αθηναίους με το «Έργο για έναν άνθρωπο μονάχα».
Η Μάντρα είναι ένα μοναδικό δείγμα σκηνής, απομεινάρι της θεατρικής Belle Époque, ανοιχτός κάποτε χώρος όπου οι άνθρωποι συνευρίσκονταν κοινωνώντας ποικιλίες άρτων και θεαμάτων. Το πρώτο μέρος που παρουσιάζεται στην ολική επαναφορά της είναι εμπνευσμένο από το σπουδαιότερο ποίημα της Μάτσης Χατζηλαζάρου.
Στις 7 Φεβρουαρίου του 1985, δέκα χρόνια μετά τον θάνατο του Ανδρέα Εμπειρίκου, η Χατζηλαζάρου παρέδωσε την Αντίστροφη Αφιέρωση, με αποδεκτή τον αγαπημένο της. Μπορεί το ζευγάρι να είχε χωρίσει πολλά χρόνια πριν, όμως δεν έπαψαν ποτέ να αλληλογραφούν ή να νοιάζονται ο ένας για τον άλλον.
«[…]Σε μια έκπαγλη χρονιά ανταμώσαμε / σε ληστεύω από αλλουνού τα χέρια / σε ακούω από εδώ και από εκεί / σε σιωπώ μες την απέραντη τρυφερότητα / σιγά σιγά να καταλαγιάσουμε / όλα δεν τα ‘χω πει / ΜΕ ΕΚΡΙΖΩΝΕΙΣ». Παραθέτω το τέλος του ποιήματος- άμεσης αφιέρωσης, που ως και τις 14 Νοεμβρίου μπορείτε να το δείτε, να το ακούσετε, εσείς ως μοναδικός θεατής ενός έργου, καθισμένος απέναντι από την οθόνη που εκπέμπει τα λόγια και την εικόνα της Χατζηλαζάρου ο Ιώκο (Ιωάννης Κοτίδης), αναπαριστώντας την de profundits εξομολόγησή της. Ένα έργο τριλογία, σύνθεση εικαστική, μουσική και αναπαραστατική.
Κάθομαι σε ένα κούτσουρο, το black box όπως είναι μονωμένο με τον έξω κόσμο, με αποσυνδέει εντελώς μα εντελώς από κάθε αντιπερισπασμό. Η Φωνή της Μάτσης Χατζηλαζάρου αντηχεί υπό τη μορφή μιας drug περφόρμερ. Η Imiterasu, όπως βάφτισε τη μορφή της ο Ιώκο, δεν μιμείται το φυσικό πρόσωπο της Χατζηλαζάρου, παρότι δανείζεται τη φυσική της ομιλία. Ένα άλλο σώμα, αυτό του καλλιτέχνη, ως ενδιάμεσος φορέας μνήμης, λόγων, βλεμμάτων, δακρύων, έρωτα και χειρονομιών, με μεταφέρει από το τώρα σε εκείνη την οξεία ανάμνηση μιας μέρας ή μιας νύχτας εκείνου του παρελθόντος, που η Χατζηλαζάρου έγραψε την Αντίστροφη Αφιέρωση. Κι εγώ ο μοναδικός θεατής, να αναρωτιέμαι: ποιος τελικά αφιερώνει σε ποιον; Η Χατζηλαζάρου στον Εμπειρικό, ο Ιώκο στη Μάτση, η Μάτση μέσω του Ιώκο σε εμένα; Ή μήπως τελικά όλοι γινόμαστε ένα κουβάρι τρυφερότητας που καταργεί τους χρόνους και τα πρόσωπα, αυτή, αυτός, εγώ, εκείνος, όλοι, μαζί; Κόντρα στο ρεύμα του κυνισμού, η drug περσόνα του Ιώκο καταφέρνει κοιτώντας με στα μάτια να μου διαπεράσει ένα ωκεάνιο συναίσθημα τρυφερότητας, σκέφτομαι πως αυτά τα λόγια της Χατζηλαζάρου θα μπορούσα να τα αφιερώσω στη δική μου αγαπημένη. Το πνεύμα αλλά και η πράξη της «Αντίστροφης Αφιέρωσης» με βάζει για τα καλά στο παιχνίδι της, όπως για οκτώ ολόκληρα λεπτά ο Imiterasou με τη γλυκειά αλλά και πικρή ανιδιοτέλειαά του γίνεται κομμάτια: Love will tear us apart.
Αυτά με διαπερνούν και τα νιώθω ολομόναχος μέσα στο μαύρο κουτί του έργου «Για έναν άνθρωπο μονάχα». Σαν ο Ιώκο να μοιράζει τα συναισθήματα και την ταραχή του ποιήματος της Χατζηλαζάρου σε κάθε άνθρωπο που είτε το έχει ανάγκη ή δεν ήξερε πόσο μα πόσο θα ήθελε να μοιράσει κι αυτός κάτι τέτοιο, σε κάποιον, κάπου. Η Μάτση για τον Ανδρέα, ο Ιώκο για εμένα, εγώ για τη Βάγια, εις εαυτόν, προς εσένα, εις το διηνεκές, για τον κόσμο. Μέσα σε έναν τόπο ιδιωτικό, μιας και νιώθω την περφόρμανς του Ιώκο σαν να γίνεται στο δωμάτιό μου, κι ας ανήκει στη δημόσια σφαίρα της Μάντρας, καταφέρνω να συνδεθώ με το έργο, σε σημείο που μετά το πέρας του να γράψω κι εγώ μια αφιέρωση, όπως ο Ιώκο ζητά να κάνει προαιρετικά κάθε θεατής: Too much Μάτση, too Much-η Χατζηλαζάρου, this is it!
Ξαναβγαίνω στο φως, περνά ο επόμενος, κατηφορίζω τη Συγγρού, λίγο πιο κάτω το βλέμμα μου πιάνει την πινακίδα από τις «Κούκλες». Σκέφτομαι, γιατί όχι: αυτό που είδα θα μπορούσε να «παίξει» και εδώ. Ανάμεσα στα νούμερα με τη Λάιζα Μινέλι και την Κατερίνα Στανίση, την Άντζελα Δημητρίου και την Μάρλεν Ντίντριχτ, άνετα η μορφή της Imiterasou-Μάτση Χατζηλαζάρου θα μπορούσε να πυροδοτήσει στις «Κούκλες» το ίδιο και το αυτό μήνυμα. Πως δηλαδή μια λυτρωτική εξομολόγηση είναι το μόνο που έχει ανάγκη ο κόσμος: All you need is love. Περάστε μια βόλτα. Ένας ασφαλής χώρος συλλογισμού και αναστοχασμού, ένα έργο και μια Μάντρα-Terratium, αφιερωμένα στους έρωτες που ζήσαμε αλλά και στον έρωτα που ζούμε.
Από την αναδρομική του Κυριάκου Μορταράκου και τη μεγάλη έκθεση του Δημήτρη Σεβαστάκη στις επιζωγραφισμένες φωτογραφίες του Κώστα Λάκη και τους καλλιτεχνικούς αλγόριθμους του Τσαρλς Σάντισον
14°
