Οι Γιάννης & Μενέλαος Κουρούδης και οι αφίσες για τη Λυρική Σκηνή

Λιτά σχέδια, έντονα και καθαρά χρώματα, μίνιμαλ λεπτομέρειες. Αυτά τα στοιχεία συνθέτουν τις αφίσες που δημιούργησε ο Γιάννης Κουρούδης για τις παραστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής από το 2006 μέχρι το 2020 και ο γιoς του, Μενέλαος Κουρούδης, από το 2017 μέχρι το 2020 για εκείνες της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ.

Αυτά τα έργα τέχνης συγκεντρώθηκαν σε ένα λεύκωμα που περιέχει εικόνες και ιστορίες πίσω από 97 Όπερες, 24 Μπαλέτα, 9 Οπερέτες, 6 Φεστιβάλ, 4 Μουσικά Θέατρα, 3 Μιούζικαλ, 3 Συναυλίες, 1 Όπερα - Μπαλέτο, 1 Χορό, 1 Αφιέρωμα. Το βιβλίο «Εικόνες για την Όπερα - Αφίσες για την Εθνική Λυρική Σκηνή» (εκδ. Πατάκη) κυκλοφορεί σε δίγλωσση έκδοση (ελληνικά-αγγλικά) με κείμενα του Νίκου Α. Δοντά και με διπλό εξώφυλλο, ενώ όλες οι αφίσες είναι υπογεγραμμένες.

Ο Γιάννης Κουρούδης έχει διαγράψει μια σπουδαία πορεία στον χώρο της γραφιστικής και της εικονογράφησης. Έργα του έχουν δημοσιευθεί σε διεθνή και εγχώρια έντυπα («Idea» - Ιαπωνία, «Print» - ΗΠΑ, «Portfolio Illustratori» - Ιταλία, «Βαβέλ» - Ελλάδα κ.ά.) και συμμετείχε στο ημερολόγιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 1994. Έχει διακριθεί σε Ελλάδα και εξωτερικό και έχει σχεδιάσει τα εικονογράμματα των αγωνισμάτων καθώς και τα κύρια σήματα των Ολυμπιακών και Παραολυμπιακών Αγώνων του «Αθήνα 2004» καθώς και την εταιρική ταυτότητα της εταιρείας καλλυντικών ΚΟΡΡΕΣ. Με τα σκίτσα του, ο καταξιωμένος γραφίστας και διευθυντής του δημιουργικού γραφείου k2design, διαμόρφωσε την εικαστική ταυτότητα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Οι όπερες «Τόσκα», «Αΐντα», «Τραβιάτα», οι οπερέτες «Ο Βαφτιστικός», «Η Νυχτερίδα», τα μπαλέτα «Η Λίμνη των Κύκνων», «Σταχτοπούτα», «Καρμενσίτας» και άλλα πολλά έργα που έχουμε παρακολουθήσει όλα αυτά τα χρόνια στις σκηνές της ΕΛΣ, είχαν τις δικές του πρωτότυπες και αναγνωρίσιμες φιγούρες για επικοινωνία στο κοινό.

Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου, ο Γιάννης Κουρούδης μάς μίλησε για τη δημιουργία και το περιεχόμενο, τα έργα για την ΕΛΣ και τον κλάδο της γραφιστικής-εικονογράφησης.

Πώς δημιουργήθηκε το βιβλίο «Εικόνες για την Όπερα - Αφίσες για την Εθνική Λυρική Σκηνή»; Ποια είναι η ιστορία πίσω από αυτή την έκδοση;
Ουσιαστικά δουλέψαμε και κάναμε όλο αυτό το υλικό για δέκα σεζόν. Αυτό γιατί ενώ ξεκινήσαμε από το 2007 και καταλήξαμε στο 2020, υπήρξε ένα κενό τριών χρόνων. Θεώρησα ότι είχε μαζευτεί άφθονο υλικό και, έχοντας σταματήσει τη συνεργασία μας με την ΕΛΣ το 2021, είπα «να μια ωραία ευκαιρία να βγάλουμε τη δουλειά όλων αυτών των χρόνων στον αέρα, πόσο μεγάλο έργο είναι όλο αυτό». 

Τα κείμενα επιμελήθηκε ο Νίκος Α. Δοντάς. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία και ποια η δυναμική εικόνας-κειμένου;
Η Εθνική Λυρική Σκηνή μάς επέλεξε με βάση ένα προσχέδιο που δώσαμε στον Νίκο Δοντά, που είναι ο υπεύθυνος εκδόσεων της ΕΛΣ εδώ και πολλά χρόνια. Έτσι ξεκινήσαμε τη συνεργασία, με τον Νίκο Δοντά να είναι ο εμπνευστής του εγχειρήματος. Κι επειδή ως υπεύθυνος εκδοτικού, είναι και συγγραφέας όλων των καταλόγων της ΕΛΣ, ήταν ο ιδανικός άνθρωπος να γράψει τα κείμενα όπως και έγινε. Η ιδέα ήταν ότι αν έκανα ένα βιβλίο μόνο με εικόνες, θα απευθυνόταν σε γραφίστες, σε ανθρώπους που αγαπούν την τέχνη κλπ. Εμένα όμως με ενδιαφέρει να μπορεί να έχει μια πολύ γρήγορη ματιά και ο άνθρωπος που αγαπάει την όπερα. Νομίζω ότι έχει πολύ ενδιαφέρον το ότι διαβάζεις την ιστορία και ταυτόχρονα βλέπεις πώς μεταφράζουμε την εικόνα με όλες αυτές τις λέξεις.

Υπογράφει και ο Μενέλαος, ο γιος σας, ένα κομμάτι από αυτό το πρότζεκτ της Λυρικής; Πώς είδατε εσείς ο ίδιος τη δουλειά του;
Καταρχάς, για να είμαι σαφής, κάθε χρόνο μας ζητούσε η Λυρική να τους κάνουμε προσχέδια πριν ξεκινήσουμε τη συνεργασία. Κάπου το 2017-2018 ξεκινήσαμε κι εγώ και ο γιος μου να κάνουμε προσχέδια. Και επέλεξαν του γιου μου εξολοκλήρου για την Εναλλακτική Σκηνή, δεν είναι ότι τον «ώθησα» εγώ να πάει. Απλώς άρεσε περισσότερο η δουλειά του.

Ο Μενέλαος έχει μια άλλη οπτική σε σχέση με τη δική σας; Τι σας αρέσει στη δική του προσέγγιση; 
Οι αρχές πιστεύω ότι είναι κοινές, απλώς έχει άλλο «χέρι», άλλη οπτική ματιά. Τα έργα του μου αρέσουν πάρα πολύ, θεωρώ ότι είναι καλύτερα και από πολλά από αυτά που κάνω εγώ.

Πώς και προς ποια κατεύθυνση συμβάλατε στη διαμόρφωση της εικαστικής ταυτότητας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής; 
Μέχρι το 2007 που ανέλαβα, διαδεχόμενος τον Λαζαρίδη που ήταν υπεύθυνος από το 2006 και είχε κάνει μεγάλη τομή στο πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, οι πολιτιστικοί φορείς δεν είχαν μια συγκεκριμένη στρατηγική, μια συγκεκριμένη εικόνα διαχείρισης της επικοινωνίας τους. Ο Νίκος Δοντάς, που με επέλεξε, ήταν αυτός που πραγματικά αποφάσιζε πώς θα γίνει η εικόνα. Τον έπεισα λοιπόν να κάνουμε την κάθε όπερα να είναι ένα πρόσωπο. Κι αν δείτε την πρώτη χρονιά, υπήρχε ένα πρόσωπο: είτε ήταν μπαλέτο, όπερα, οπερέτα, οτιδήποτε. Ξεκινήσαμε ουσιαστικά να στήνουμε ένα εικαστικό και αισθητικό κόνσεπτ με μια συγκεκριμένη λογική, κάτι που εξελίχθηκε μέσα στις δέκα σεζόν. Όλοι οι υπόλοιποι φορείς επίσης, όπως το Εθνικό, το Μέγαρο Μουσικής, η Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση κλπ., ακολούθησαν αυτόν το δρόμο κι έχουν από τότε κάνει πολλές ωραίες δουλειές. Γίνονται όμορφα πράγματα στον χώρο.

Πώς προσεγγίζετε το κάθε έργο, ποια είναι η διαδικασία προετοιμασίας;
Καταρχάς να πω ότι δεν είμαστε καλλιτέχνες με την κλασική έννοια του όρου αλλά εφαρμοσμένοι, δηλαδή πρέπει να πάρουμε μια παραγγελία για να ξεκινήσουμε. Η παραγγελία εξυπακούεται ότι συνοδεύεται από κάποια δεδομένα. Υπάρχει δηλαδή ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο θα κινηθούμε, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι κάποιος μας κατευθύνει σε θέματα αισθητικής. Εφόσον λοιπόν υπάρχει το γενικό πλαίσιο, βάζω τη δική μου αισθητική ή της ομάδας που είμαστε στο γραφείο. Η ομάδα ακολουθεί αισθητικούς κώδικες που ουσιαστικά ορίζω εγώ, για να μπορέσει να βγει το αποτέλεσμα που πιστεύουμε ότι είναι το ιδανικό για τον κάθε πελάτη. Αλλιώς αντιμετωπίζουμε από το 1996 τον ΚΟΡΡΕ και αλλιώς την Alpha Bank που της κάνουμε τη νομισματική συλλογή για 25 επίσης χρόνια. Είναι τελείως διαφορετικά πράγματα: προσαρμοζόμαστε στα δεδομένα του κάθε πελάτη.

Κατά πόσο επηρέασε την επαγγελματική σας πορεία η συνθήκη που βιώνουμε τον τελευταίο χρόνο με την πανδημία; 
Η οικονομική κρίση ήταν εκείνη που μας δυσκόλεψε περισσότερο. Εκεί που είχαμε μια χαλαρότητα και μια άνεση και κάναμε «πλάκα» με τη δουλειά μας, δηλαδή παίζαμε περισσότερο παρά δουλεύαμε κι αυτό το παιχνίδι έβγαζε τις ποιότητες που θέλαμε, στην κρίση τα πράγματα έγιναν λίγο πιο δύσκολα. Με το τέλος της κρίσης και το μικρό αυτό κενό όπου πάλι νιώθουμε χαρά, μας προκύπτει η πανδημία. Υπάρχει όμως κεκτημένη πλέον δημιουργία την οποία ακολουθούμε. Πιστεύουμε ότι το πρόβλημα θα ξεπεραστεί άμεσα και θα προχωρήσουμε. Οι περισσότεροι εργάζονται από το σπίτι τους, κάτι που μας δυσκολεύει πολύ γιατί –κακά τα ψέματα– πρέπει να έχουμε μια μόνιμη επαφή με τους συναδέλφους και συνεργάτες. Όμως από την άλλη δεν μας επηρέασε ούτε ψυχολογικά, στο επίπεδο της δουλειάς πάντα, αλλά ούτε και στην ίδια τη δουλειά.

Πώς θα μοιάζει ο χώρος της εικονογράφησης και γραφιστικής στο προσεχές μέλλον;
Είμαι πολύ αισιόδοξος. Όταν ήμουν στην ηλικία 25-30 ήταν πολύ πιο «σφιχτό» το πλαίσιο, χωρίς τόσο μεγάλη δύναμη σε αυτό τοn χώρο. Τώρα βλέπω παιδιά που πραγματικά κάνουν εξαιρετικές δουλειές, που έχουν δύναμη και κέφι. Πιστεύω ότι υπάρχει πολύ μεγάλη πληροφορία, το ίντερνετ έχει ανοίξει πολύ μεγάλο πλαίσιο για εργασία. Αυτά είναι μεγάλα οφέλη για όλους μας, μπορούμε και να επικοινωνούμε και να δουλεύουμε με το εξωτερικό, αλλά την ίδια στιγμή να βλέπουμε τι συμβαίνει σε όλο τον πλανήτη. Και υπάρχουν πολύ ταλαντούχα παιδιά σε όλο τον πλανήτη.

Τι ετοιμάζετε για το άμεσο μέλλον;
Για να λέω την αλήθεια, ο στόχος είναι να κάνουμε εμπορικά πράγματα περισσότερο πλέον. Προφανώς, όχι  ότι δεν θέλουμε να κάνουμε έργα για τον πολιτισμό, αλλά αυτό που ουσιαστικά μας στηρίζει και μας πηγαίνει ένα βήμα παρακάτω, είναι το εμπορικό κομμάτι, η συνεργασία με εταιρείες, η συσκευασία, η ασχολία με το web και οι δουλειές με προγραμματιστές στο γραφείο. Δεν έχω να πω για κάποια συγκεκριμένη δουλειά, κάτι που να κάνει «θόρυβο» (γέλια). Συνεχίζω με νέα πρότζεκτ που ανοίγουν σε Ελλάδα και εξωτερικό.