Κωστής Γριβάκης, ένας μυθιστορηματικός ήρωας

Το 1994 η Susanna Tamaro και οι εκδότες της Baldini και Castoldi παρουσίασαν στο αναγνωστικό κοινό το βιβλίο της το οποίο πούλησε πάνω από δεκαέξι εκατομμύρια αντίτυπα ανά τον κόσμο. Οι άνθρωποι ταυτίστηκαν κι αγάπησαν τους ήρωες, έκαναν προβολές της ιστορίας του βιβλίου στη δική τους ζωή και η Susanna Tamaro έμεινε χαραγμένη στη μνήμη όλων. Ο τίτλος του βιβλίου είχε ένα θετικό αντίκτυπο στον ψυχισμό των αναγνωστών.

Va' dove ti porta il cuore. Πήγαινε εκεί που σε πάει η καρδιά. Οι λογοτεχνικοί ήρωες μας επηρεάζουν και δεν είναι λίγες οι φορές που μας διαμορφώνουν. Έχω καταλήξει ότι οι καλύτεροι, οι πιο αυθεντικοί μυθιστορηματικοί ήρωες είναι εκείνοι που δημιουργεί η ίδια η ζωή. Διότι με αυτούς συμπάσχουμε κι αγωνιούμε αληθινά. Αυτή ήταν και η πρώτη μου σκέψη όταν μιλούσα με τον Κωστή Γριβάκη, όσο εκείνος διηγούνταν τη δική του πορεία στη ζωή και στην τέχνη.

Συνομιλούσα με ένα μυθιστορηματικό ήρωα. Είναι ενθαρρυντική η έμφυτη αγάπη του για το ταξίδι όχι ως περιηγητής αλλά ως ένας ταξιδιώτης που δεν αναζητά στιγμιαίες εμπειρίες ή συγκινήσεις που θα βοηθήσουν στην εξέλιξη του έργου του. Ταξίδεψε, δούλεψε, έζησε σε ευρωπαϊκές πόλεις και τα τελευταία χρόνια επέλεξε να ζήσει στο Ομάν.

Οι ξύλινες φιγούρες του, μικρών και μεγάλων διαστάσεων (μερικές ξεπερνούν τα τρία μέτρα ύψος) διακοσμούν δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους στο Σουλτανάτο του Ομάν, ξεκινώντας από την πρωτεύουσα και καταλήγοντας σε μικρά παραδοσιακά χωριά. Χρησιμοποιεί ανακυκλώσιμα υλικά, δίνοντας μια δεύτερη ευκαιρία σε ό,τι θεωρούνταν άχρηστο, καλώντας το θεατή να επαναπροσδιορίσει τη στάση του απέναντί τους.

Μαθαίνει σε παιδιά να δημιουργούν χρησιμοποιώντας ευτελή υλικά κι αυτό από μόνο του έχει μια τεράστια δυναμική. Arte Povera. Φτωχή τέχνη. Ναι, εκείνη των ευτελών, των πενιχρών μέσων, τα οποία μεταλλάσσονται δημιουργώντας αντικείμενα αισθητικής παρατήρησης. 

Ο Έλληνας καλλιτέχνης είναι διάσημος στο Ομάν. Είναι ο αγαπημένος Έλληνας δάσκαλος μικρών και μεγάλων. Έχει καταφέρει με τη δουλειά του να προσελκύει στα εργαστήρια (workshop) που διοργανώνει ανθρώπους όλων των ηλικιών και τάξεων. Πολλές φορές οι συμμετοχές ξεπερνούν τους τριακόσιους ανθρώπους τη φορά. Οι εφημερίδες και τα τηλεοπτικά μέσα τον έχουν κάνει γνωστό σε όλο τον αραβικό κόσμο.

Πότε ταξιδέψατε για πρώτη φορά στο Ομάν;
Το καλοκαίρι του 2017. Ήταν ένα ταξίδι σε μια εντελώς άγνωστη χώρα. Μετά από πολλά ταξίδια στην Ευρώπη αλλά και την Αμερική είχα την ανάγκη να ταξιδέψω σε έναν άγνωστο τόπο, σ’ ένα αυθεντικό μέρος. Το Σουλτανάτο του Ομάν ήταν η πρώτη επιλογή, ίσως γιατί δεν είχα ακούσει ποτέ για αυτό. Χωρίς να ψάξω στο χάρτη ή στο Google για πληροφορίες, έκλεισα απλά ένα εισιτήριο για τις 21 Ιουλίου του 2017. Όταν έφτασα ένιωσα ότι ήρθα όχι απλά σε μια άλλη χώρα αλλά σε έναν άλλο πλανήτη.

Σας μάγεψε ο αέρας της Ανατολής; Τι ήταν εκείνο που σας ενθουσίασε τόσο πολύ ώστε να αποφασίσετε να μείνετε μόνιμα στο Ομάν; Η διαφορετικότητα;
Το Ομάν μαγεύει τους επισκέπτες από την πρώτη στιγμή. Εάν κάνετε μια μικρή έρευνα στα σχόλια κάτω από τα τουριστικά σποτάκια που το αφορούν στο youtube, το αποδεικνύουν περίτρανα. Εγώ μαγεύτηκα μονομιάς. Τα αρώματα είναι ένα κεφάλαιο από μόνα τους. Λιβάνι και μπαχούρ! Πρωτόγνωρες μυρωδιές παντού. Μαγεύτηκα από τις μικρές παραδοσιακές αγορές. Τα τοπία σου κόβουν την ανάσα. Τα άγρια βουνά, η απέραντη έρημος και τα μικρά παραδοσιακά χωριά με μετέφεραν σε πολλά μικρά ταξίδια στο χρόνο.

Και οι άνθρωποι;
Οι Ομάνις, όπως λέγονται, είναι ένας λαός βαθιά θρησκευόμενος με ιδιαίτερη φιλοσοφία για τη ζωή. Είναι ένας λαός ευγενικός, φιλόξενος, γενναιόδωρος. Σε μια μακρινή εκδρομή μου πάνω στα βουνά, σε ένα πολύ δύσκολο σημείο όπου βρίσκεται το χωριό Wakan, το αυτοκίνητό μου πέθανε κυριολεκτικά. Μόνος πάνω στα βουνά χωρίς τηλεφωνικό σήμα ή ίντερνετ δεν χρειάστηκε καν να ζητήσω βοήθεια. Άνθρωποι από το Wakan με βοήθησαν με κάθε τρόπο να φτάσω πίσω στην πόλη, δυο ώρες μακριά, χωρίς κανένα αντάλλαγμα. Εντυπωσιάστηκα. Με βοήθησαν να φτιάξω το αυτοκίνητο και με ένα τόσο αυθόρμητο τρόπο που με σκλάβωσαν. Οι αντιδράσεις τους με πήγαν πολλά χρόνια πίσω στην Ελλάδα, τότε που όλα ήταν πιο απλά και κυρίως αυθεντικά. Είχα ανάγκη από βοήθεια και μου την έδωσαν. Επέστρεψα στην Ελλάδα, συνέχισα τη ζωή και τη δουλειά μου όπως πριν, μόνο που τώρα είχα ένα έξτρα όνειρο: το πώς θα γυρίσω πίσω στο Ομάν σαν ταξιδιώτης ή ακόμα καλύτερα σαν μόνιμος κάτοικος.

Οι ξύλινες φιγούρες λοιπόν γεννήθηκαν στο «καλλιτεχνικό μυαλό» σας στο πρώτο σας ταξίδι και ο κόσμος τις αγάπησε. Πώς ήρθε η τόσο μεγάλη αποδοχή τους;
Εμπνευσμένος από το Σουλτανάτο και κυρίως από τους ανθρώπους του Ομάν έφτιαξα τις πρώτες ξύλινες φιγούρες, οι οποίες απεικόνιζαν τα πρόσωπά τους, τις παραδοσιακές αλλά και τις σύγχρονες ενδυμασίες τους. Οι ξύλινες φιγούρες προέκυψαν καθαρά από την ανάγκη μου να ζωγραφίσω τα πάντα. Δεν έχει σημασία ο καμβάς. Αν μπορούσα, θα ζωγράφιζα όλα τα σπίτια, όλα τα αυτοκίνητα, όλους τους δρόμους στον κόσμο. Ο καλλιτέχνης οφείλει να εφευρίσκει νέους δρόμους, νέες ιδέες. Θέλει κότσια και δουλειά η ελευθερία στην τέχνη. Θέλει υπομονή έως ότου βρεθεί ένας άνθρωπος, έστω ένας που θα αγαπήσει αυτό που κάνεις. Ποτέ δεν επεδίωξα να είναι αρεστά τα έργα μου στους πολλούς. Αν το καθένα από αυτά, όσο μικρό ή μεγάλο είναι, αγγίξει έστω μία καρδιά σε αυτό τον κόσμο, τότε η αποστολή μου σαν εικαστικός πέτυχε.

Εκτός από τις ξύλινες φιγούρες φτιάχνετε και κολάζ.
Δουλεύω πάνω σε κολάζ παρουσιάζοντας διάσημα έργα τέχνης από τη Δύση αλλά με άρωμα ανατολής. Ζωγράφοι, επιστήμονες, χολιγουντιανοί ηθοποιοί, αθλητές, πολιτικοί αλλά και αρχαιοελληνικά αγάλματα ντύνονται με τα παραδοσιακά ρούχα του Ομάν και κυκλοφορούν μέσα στα τοπία του Σουλτανάτου σαν να ήταν πάντα εδώ. Ξέρετε, ίσως και να είναι ένας τρόπος για να ευχαριστήσω τον τόπο που καθημερινά με τιμά με την αγάπη του αλλά και μια απόδειξη ότι η τέχνη, κάθε μορφής τέχνη, δεν είχε και δεν γνωρίζει ποτέ σύνορα.

Στη συνέχεια ήρθε το τηλεοπτικό αφιέρωμα στο Al Jazeera.
Ναι. Την ημέρα των γενεθλίων μου, έναν χρόνο πριν, λαμβάνω ένα τηλεφώνημα από ένα δημοσιογράφο που εργάζεται στο Al Jazeera. Μου ζητούσε να κάνουμε ένα βίντεο, μια συνέντευξη για τη δουλειά μου που θα παιζόταν μετά από το βραδινό δελτίο ειδήσεων, όπως και έγινε. Με τη βοήθεια των social media, σε λίγα λεπτά το βίντεο έγινε viral σε όλο τον αραβικό κόσμο. Θυμάμαι ότι σχεδόν για δύο μέρες δεν είχα κοιμηθεί προσπαθώντας να απαντήσω στα δεκάδες μηνύματα που έρχονταν από Άραβες από όλο τον κόσμο. Από τον Καναδά, την Τυνησία, την Αυστραλία μέχρι από την Αίγυπτο. Ο κόσμος ήθελε να εκφράσει το θαυμασμό και την αγάπη του σε εμένα και τη δουλειά μου. 

Μετά από όλο αυτό αποφασίσατε να μετακομίσετε μόνιμα στο Ομάν.
Ένα μήνα μετά πήρα την απόφαση να μετακομίσω στο Σουλτανάτο του Ομάν, όπου διαμένω μέχρι και σήμερα. Δεν μετάνιωσα, δεν θα άλλαζα ούτε μία στιγμή. Ο κόσμος με αγκάλιασε σαν να ήμουν ένας δικός τους άνθρωπος. Έχω κάνει υπέροχους φίλους, η δουλειά μου έχει απογειωθεί. Συνεργάζομαι με μεγάλες εταιρείες, με οργανισμούς. Ζω ένα όνειρο.

Χρησιμοποιείτε ανακυκλώσιμα υλικά για τις φιγούρες σας, δίνοντας δεύτερη ευκαιρία σε κάτι που θεωρείται άχρηστο και που από μόνο του ως σκέψη έχει μια ιδιαίτερη ενέργεια. Τα έργα σας βρίσκονται σχεδόν παντού. αλλά δεν σταματάτε εκεί. Οργανώνετε εργαστήρια ζωγραφικής με μεγάλη συμμετοχή.
Ναι, χρησιμοποιώ υλικά που θεωρούνταν άχρηστα. Οι ξύλινες φιγούρες μου μεγάλωσαν, έφτασαν τα τρία μέτρα ύψος και κοσμούν διάφορα μέρη στο Ομάν, από την πρωτεύουσα Muscat μέχρι την πιο παραδοσιακή και αυθεντική Nizwa. Καθημερινά εργάζομαι με σχολεία και κολέγια τέχνης και σχεδίου, ενώ παράλληλα διοργανώνω εργαστήρια στο δικό μου στούντιο, όπου μέχρι σήμερα περισσότεροι από χίλιους πεντακόσιους Ομάνις και exparts με τίμησαν με την παρουσία και την αγάπη τους. Σε ένα διήμερο εργαστήριο με το Scientific College of Design συμμετείχαν τριακόσιοι σπουδαστές, που, χωρίς να το ψάξω, είναι σίγουρα ένα παγκόσμιο ρεκόρ, αφού συνήθως στα εργαστήρια δεν συμμετέχουν περισσότεροι από 20 συμμετέχοντες. Αν θα είχα μία μόνο ευχή, θα ήταν να μην τελειώσει ποτέ αυτό το σύγχρονο παραμύθι που έγραψα για εμένα.

Πότε ξεκινήσατε να ζωγραφίζετε;
Οι πρώτες εικόνες που θυμάμαι τον εαυτό μου να ζωγραφίζει ή να κόβει απλά εφημερίδες και να φτιάχνει κολάζ είναι στα τέσσερά μου χρόνια. Είχα φτιάξει τον Ταρζάν που ατρόμητος έσωζε την Τζέιν από έναν τεράστιο πύθωνα! Δεν με ενέπνευσε κάποιος να ασχοληθώ με την τέχνη, στα δεκαεννιά μου αποφάσισα να σπουδάσω γραφιστική στη Βακαλό. Εκεί γνώρισα και αγάπησα ουσιαστικά την τέχνη. Πήγα για σπουδές στην Αγγλία, ύστερα στη Φινλανδία και στα τριάντα ένα μου χρόνια γύρισα στην Ελλάδα και από τότε εργάζομαι σαν freelance artist.

Η αγάπη σας για τα παιδιά είναι φανερή.
Υπομονή χρειάζονται τα παιδιά, τουλάχιστον στην αρχή. Όταν καταφέρω όμως να τα κάνω να αγαπήσουν τον μαγικό κόσμο της τέχνης, τότε τα δικά τους μαθήματα σε εμένα είναι πολύ περισσότερα. Κι αυτό είναι ένας λόγος που είμαι ευγνώμων στα παιδιά.

Συναντήσατε προβλήματα προσαρμογής στη χώρα;
Κανένα πρόβλημα προσαρμογής. Είναι βέβαια ένας άλλος κόσμος πολύ διαφορετικός από το δυτικό, όμως συγχρόνως είναι και ένας κόσμος που διψάει να εκφραστεί με κάθε τρόπο μέσω της φωτογραφίας, της ποίησης, της ζωγραφικής. Δεν είναι τόσο δύσκολο για ένα δυτικό καλλιτέχνη να «φανεί» και να πετύχει τελικά στη Μέση Ανατολή. Το μόνο που χρειάζεται είναι να αγαπήσει πραγματικά τον τόπο και να δουλέψει πολύ, όσο κλισέ και αν ακούγεται, η καθημερινή και μεθοδική δουλειά, μόνο αυτή θα σου δώσει στο τέλος ό,τι αξίζεις.

Σας ακούω να μιλάτε με ενθουσιασμό για το Ομάν και αναρωτιέμαι εάν σας «πλήγωσε» η Ελλάδα. Σας λείπει;
Δεν έφυγα πληγωμένος από την Ελλάδα. Την αγαπώ. Βέβαια θα προτιμούσα να ήταν η Ελλάδα των παιδικών μου χρόνων, αλλά ποιος μπορεί να σταματήσει τις αλλαγές, την εξέλιξη, είτε αυτή είναι θετική ή αρνητική; Δεν μπορώ να πω ότι μου λείπει. Εργάζομαι πολύ και απολαμβάνω όσα μου προσφέρει η Μέση Ανατολή, που δεν μένει ούτε λίγος χρόνος για νοσταλγία. 

Τι είναι η τέχνη για εσάς, κύριε Γριβάκη;
Τι είναι τέχνη για εμένα; Τέχνη είναι το μικρό λουλούδι που ανθίζει στη γλάστρα μου, η βροχή που δίνει ζωή στη γη, η αγάπη μεταξύ των ανθρώπων αλλά και η αγάπη για κάθε ζωντανό πλάσμα σε αυτή τη γη.

Va' dove ti porta il cuore! Ευτυχείτε, αγαπητοί!