Τομ Γουέιτς, από το άλμπουμ Real Gone: Lay your head where my heart used to be/ Hold the earth above me/ Lay down in the green grass/ Remember when you loved me. Θα το ακούσεις, Αθήνα, σε κάποια στιγμή, σκηνή, της παράστασης, Since She. Ο τίτλος. Και θα δεις. Σώματα. Στα πατώματα. Περιφερόμενα. Το περιεχόμενο, πρώτη ύλη. Ο Δημήτρης Παπαϊωάννου στη γενέθλια πόλη. Για τέσσερις μόνο νύχτες. Με το Since She. Συνέντευξη Τύπου, αυτός και πέντε χορευτές. Ανταπόκριση από την οδό Γαλαξία, στα γραφεία της Στέγης. Για τον Γαλαξία της παράστασής του. Αυτός ντυμένος στα μαύρα. Φόρμες. Hoodie. Στην ώρα του, μιας και στο καπάκι μετά τη συνέντευξη έχουν πρόβα.
Πριν τα λόγια η εικόνα-σάμπλερ για αυτά που θα δούμε. Αν και η σωστή λέξη, η καθοριστική λέξη, η εντελώς ταιριαστή λέξη είναι το «βιώσουμε». Αυτό υποπτεύομαι πως θα συμβεί. Δεν βλέπεις μόνο στον Παπαϊωάννου. Ιδέα μου είναι; Μπα. Σκάω, ξεκινάει. Ξεκινάει το τρέιλερ. Ένα τοπίο από στρώματα. Μια αποθήκη. Καρέκλες. Μόνες. Αλλά και όλες μαζί σαν γέφυρα. Σκοτάδι, φως, σώματα γυμνά, περιφερόμενα, τρικάκια με τα φώτα που σκοπό έχουν να ξεγελάσουν, να θαμπώσουν, καθώς προσομοιάζουν με φιγούρες ταχυδακτυλουργών. Εξαφανιζόλ! Look, mama, no head. Καμιά φορά και καθόλου σώμα. Πού πήγε; Πώς εξαφανίστηκε; Since She. Η συνεργασία του Δημήτρη Παπαϊωάννου με το χοροθέατρο της Πίνα Μπάους, εννιά χρόνια μετά την αιφνίδια απώλεια της εμβληματικής μούσας του, ήταν της καλλιτεχνικής διευθύντριας του χοροθεάτρου του Βούπερταλ, Adolphe Binder: για πρώτη φορά ένας καλλιτέχνης εκτός του σχήματος, κλήθηκε να χορογραφήσει ένα μεγάλης διάρκειας πρωτότυπο έργο για το κορυφαίο ανσάμπλ.
Since She. Από τότε που αυτή. Από τότε που αυτοί. Από τότε που εσύ. Εγώ, εμείς, όλα. Διττό, αμφίσημο, ανοιχτό σε ερμηνείες όπως κάθε όνειρο, ατομικό ή συλλογικό. Μια αρχειοθήκη ονείρων. Αυτό στήνει. Αυτό που ζούμε αν είναι αλήθεια ή παραίσθηση; Το τρέιλερ που παίζει «προλογίζει» την παρουσίαση του έργου. Και τη συζήτηση. Αν και θεωρώ πως ο Παπαϊωάννου δεν έχει πλέον ανάγκη, όπως τη νιώθουν κάποιοι άλλοι καλλιτέχνες, για να «μας διαφωτίσει», ώστε να γίνει πιστευτός ή κατανοητός. Θα το πει και λίγο αργότερα στη συζήτηση: πως μπορεί δηλαδή τα κλειστά, στέρεα νοήματα, να γίνονται αγαπητά και δημοφιλή μέσω της κατανόησης, όμως αυτός ποτέ δεν ήταν φαν του στενέματος, του κόψε το, ράψε το, κάνε το... νιανιά! Ας το να κυλά. Άγνωστο, ανεξερεύνητο. Άσε το να γίνει οικείο, αλλά όταν αυτό θα αποφασίσει, ή θα το συναποφασίσεις μαζί του. Και την ίδια στιγμή μέσα σ' αυτό το χάος, χρόνια τώρα, χωρίς διευκρινίσεις ή επεξηγήσεις, το έργο του Δημήτρη είναι πεντακάθαρο. Αστράφτει, γυαλίζει, δεν έχει ανάγκη από ερμηνείες. Ντιρέκτ. Θεωρώ.
Παρατηρώ-αποκωδικοποιώ τα σκηνικά του τρίλεπτου τρέιλερ: τοπία του Τσαρούχη, μη σου πω ως και ζεϊμπεκιές, κόντρα Μπέργκμαν από την «Πηγή των Παρθένων». Μάγος είναι το παιδί. Τραπέζια ανάποδα, μεταλλικές σιδηροκατασκευές, κάποιες ως και σε ρόλο τεχνητών ανθρώπινων μελών. Κύμβαλα. Σουρεαλιστικό όνειρο; Εφιάλτης τσίρκου; Επιτέλους, ξεκινούν. Περιστοιχίζεται από χορευτές τριών γενιών. Άνθρωποι που ζούσαν με την Μπάους από το 1987 μέχρι και το τέλος της. Αλλά και νέοι που «κατατάχθηκαν» πρόσφατα. Το 2014. Στο χοροθεάτρο της Πίνα Μπάους. Που γι' αυτόν, τον Παπαϊωάννου, η Μπάους ήταν, άκου πως τη βάζει στην κουβέντα: «Όταν είδα για πρώτη φορά Βαν Γκονγκ, ή και Ταρκόφσκι, γιατί αυτά στοιχειώνουν όλο το έργο μου, άλλαξε η ζωή μου. Αυτό κατάφερε και η Μπάους. Το τρίλεπτο κεντρικό σόλο της μικρής μου Μήδειας ήταν επηρεασμένο από το έργο της που με συγκλόνισε. Μια αναφορά στο δικό της "Cafe Muller". Οι καρέκλες, το κομπινεζόν. Οπότε αυτό έκανα και όταν κλήθηκα να ανεβάσω δικό μου έργο. Να ξεθάψω τις μυθικές καρέκλες του "Cafe Muller" και να δημιουργήσω κάτι. Για να μην υπάρχουν όμως παρανοήσεις, όχι, δεν ήμουν φίλος της. Την ήξερα, με ήξερε, την είδα κάποτε στο Παρίσι, αλλά και αυτή είδε τη Μήδεια στην Κωνσταντινούπολη, όπου χόρευα κι εγώ. Όμως δεν είχαμε σχέση. Δεν με κάλεσε. Ποτέ».
Ποτέ ο Παπαϊωάννου δεν αρνήθηκε το «καταγωγικό» του στίγμα. Πείνα για την Πίνα. Μέχρι να του γίνει η υπέρτατη τιμή-πρόσκληση-πρόκληση: «Ήταν η πρώτη φορά που έπρεπε να συνεργαστώ με ανθρώπους που δεν είχα διαλέξει, αλλά με διάλεξαν αυτοί. Με χορευτές που όφειλα από την αρχή, μιας και εγώ περνούσα οντισιόν ενώπιόν τους, να τους ρωτήσω αν θα ήθελαν να συνεργαστούν μαζί μου. Κάποιοι είπαν όχι. Κάποιοι όμως με διάλεξαν. Είχαμε λίγο χρόνο, δούλευα σε ένα νέο και άγνωστο περιβάλλον. Ήξερα πως δεν θα ήταν παράδεισος. Αλλά και, από την άλλη, δεν ήθελα στο νεκροκρέβατό μου, όταν έρθει η στιγμή, να μετανιώσω για την ευκαιρία που μου δόθηκε και δεν την πήρα. Ήταν και είναι ακόμα αναντικατάστατο αυτό που ζήσαμε. Και συνεχίζουμε».
Αντιμέτωπος με 17 ανθρώπους/ σώματα/ ψυχές, που τελικά τον «επέλεξαν»! Ο λόγος στους χορευτές. Σούμα: μέχρι να καταλάβουν τον Παπαϊωάννου, να καταργήσουν τις δομημένες βεβαιότητες, να βρουν νέα σημεία εκκίνησης και επαφής με τον Δημήτρη, τους πήρε χρόνο. Και άγχος. Σαν να βουτούσαν σε παγωμένα νερά. Σαν να καταργήθηκε κάθε αίσθημα ασφάλειας. Ήθελαν όμως να ξεβολευτούν. Να βγουν έξω από τη ζώνη της Μπάους, να προσεγγίσουν τα πράγματα διαφορετικά. Να αναπλαστούν στην ουσία: ας μην ξεχνάμε πως η μέθοδος Μπάους ήταν η «σύσταση» μέσω της θεωρίας και της πράξης, μιας προσωπικότητας εκ του μηδενός. Αγνοί, παρθένοι, ώστε έτσι να προσεγγίσουν την τεχνική της... μη τεχνικής. Το «μπαουικό» μεγαλείο δηλαδή που ήθελε τα άτομα χαμένα, αποπροσανατολισμένα στην αρχή, ώστε στην πορεία να φτάνουν τον «στόχο»: ανασκαφή στην ασυνέχεια του ασυνείδητου, ρήξη με το οικείο και το αρεστό, ξεγύμνωμα της ανθρώπινης ύπαρξης και τις συμβάσεις του παρελθόντος. Ευτυχισμένη συνύπαρξη, συμπόρευση, ταύτιση και να όλοι μπροστά μου, να μιλούν για την παράσταση Since She.
Ανυπομονεί η Αθήνα, στη μαρκίζα της Στέγης που τις νύχτες γράφει φωτεινά All we have is words, all we have is worlds, μπορεί άνετα από κάτω να γράφει και «Ψάξε, ψάξε, μπορεί και να το βρεις». Δεν λέω «δεν θα το βρεις» και ναι, αναφέρομαι στο εισιτήριο, μιας και το σολντ άουτ είναι το λιγότερο που μπορεί να κάνει η Αθήνα, για να τιμήσει το πιο γλυκό, τρυφερό, ποιητικό, εργατικό και γλυκό της πλάσμα. Όμως η παράσταση του Παπαϊωάννου είναι το απόλυτο talk of the town. Πίνα και δίψα! Για τον κόσμο του Δημήτρη και του Since She. Πρόκειται για την τρίτη του συνεργασία με τη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, μετά το Still Life (2014) και Ο Μεγάλος Θηριοδαμαστής (2017). Αν πούμε να τις εκατοστίσει, δεν νομίζω πως θα βρεθεί έστω κι ένας που να πει, εντάξει, κόψε κάτι.
Ή μάλλον θα βρεθεί ένας, και πιθανόν αυτός ο μόνος ένας είναι αυτός. Γιατί μόνο ο Παπαϊωάννου ξέρει πότε, έως πότε, γιατί και με ποιους. Αυτό για μένα ήταν πάντα το μυστήριο και το μεγαλείο του. Το βουλώνω.
Από την αναδρομική του Κυριάκου Μορταράκου και τη μεγάλη έκθεση του Δημήτρη Σεβαστάκη στις επιζωγραφισμένες φωτογραφίες του Κώστα Λάκη και τους καλλιτεχνικούς αλγόριθμους του Τσαρλς Σάντισον
13°
