Ο σπουδαίος, ζωγράφος, αγιογράφος και λογοτέχνης Φώτης Κόντογλου (1895-1965), εκ των κυριοτέρων εκπροσώπων της Γενιάς του ’30, άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στα ελληνικά γράμματα και τις τέχνες με το έργο του. Δάσκαλος μεταξύ άλλων του Γιάννη Τσαρούχη και του Νίκου Εγγονόπουλου, έκανε τις απόψεις του γνωστές στο ευρύ κοινό και μέσω της εβδομαδιαίας αρθρογραφίας του στην εφημερίδα «Ελευθερία». Με αφορμή την ημερίδα για τον Φώτη Κόντογλου με τίτλο «Φώτης Κόντογλου: Νέες προσεγγίσεις του έργου του», που θα πραγματοποιηθεί στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο (Λ. Βασιλίσσης Σοφίας 22, www.byzantinemuseum.gr) στις 10 Δεκεμβρίου, η ATHENS VOICE σας παρουσιάζει την εκπληκτική προσπάθεια που έγινε να δημιουργηθεί αλλά και να εξελιχθεί το Αρχείο Φώτη Κόντογλου.
Κομμάτι κομμάτι μαζεύτηκε το υλικό σε βαλίτσες, κουτιά και συρτάρια
Ήταν η κόρη του Φώτη Κόντογλου Δέσποινα και ο γαμπρός του Γιάννης Μαρτίνος, οι οποίοι με μεγάλο κόπο και προσπάθεια συγκέντρωσαν κείμενα, άρθρα, δημοσιεύματα, φωτογραφίες, επιστολές, αλλά και την αλληλογραφία του Κόντογλου με την Πηνελόπη Δέλτα, τον Νίκο Καζαντζάκη, τον Γιάννη Μόραλη. Οι εγγονοί του Κόντογλου, Παναγιώτης και Φώτης Μαρτίνος, μετά το θάνατο των γονιών τους Δέσπως Κόντογλου Μαρτίνου και Γιάννη Μαρτίνου, παρέλαβαν το υλικό αυτό μέσα σε δεκάδες βαλίτσες, κουτιά και συρτάρια. Το ταξινόμησαν, το κωδικοποίησαν, το κωδικοποίησαν, το αρχειοθέτησαν και το ψηφιοποίησαν, σε μια «δουλειά» για την οποία χρειάστηκαν 5 χρόνια καθημερινής πλήρους απασχόλησης. Φανταστείτε: 6.000 κωδικοί και πολύ περισσότερες φωτογραφίες, μαζί με 6 δεμένους τόμους με τα εβδομαδιαία άρθρα του Φώτη Κόντογλου στην εφημερίδα «Ελευθερία» από το 1949 έως το 1965.
Στη συνέχεια, οι οικογένειες του Παναγιώτη και του Φώτη Μαρτίνου αποφάσισαν να το δωρίσουν στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο της Αθήνας, ως τμήμα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, για να γίνει και να παραμείνει κτήμα του ελληνικού λαού, με μόνη τους επιθυμία να μην μπει στο αρχείο, αλλά να παραμείνει «ζωντανό», να αξιοποιηθεί και παράλληλα να είναι ελεύθερα προσβάσιμο στον καθένα.
Το Αρχείο περιλαμβάνει μια πολύ μεγάλη ποικιλία εγγράφων όπως:
ιδιόχειρα προσωπικά και αδημοσίευτα έως σήμερα κείμενα του Κόντογλου,
την προσωπική του αλληλογραφία,
άρθρα,
αποκόμματα,
δημοσιεύσεις,
υλικό από εκδηλώσεις που έγιναν μετά το θάνατο του,
Να σημειώσουμε, ακόμη, ότι σημαντικό ρόλο στην απόφαση να δωρηθεί το Αρχείο στο ΒΧΜ, διαδραμάτισε η τότε διευθύντρια του Μουσείου Αναστασία Λαζαρίδη και η ιστορικός Τέχνης Ιωάννα Αλεξανδρή, τόσο λόγω του μεγάλου ενδιαφέροντος που έδειξαν για την απόκτησή του, όσο και γιατί υπήρξε ταυτότητα απόψεων σχετικά με την μελλοντική του αξιοποίηση.
Στόχος, πλέον, η ελεύθερη πρόσβαση σε όλους
Όπως σημειώνει, πλέον, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, «με την αρχική ταξινόμηση, κωδικοποίηση και ψηφιοποίηση έχει γίνει η δύσκολη δουλειά, που ήταν απολύτως αναγκαία για την διάσωση του Αρχείου, η οποία όμως δεν αρκεί. Εκείνο που πρέπει να γίνει, πέρα από τη συντήρηση του σώματος του Αρχείου, είναι η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που προσφέρει σήμερα η πληροφορική, ώστε να μπορεί να υπάρχει ελεύθερη και άμεση πρόσβαση στην ηλεκτρονική μορφή του Αρχείου τόσο από τον επισκέπτη του Μουσείου, όσο όμως και από κάποιον που δεν κατοικεί καν στη Αθήνα. Με τον τρόπο αυτό δεν θα διευκολυνθεί μόνο αφάνταστα η αναζήτηση πληροφοριών από κάθε ενδιαφερόμενο, αλλά θα τεθεί η βάση για να γίνει ένα ακόμη βήμα προς τα εμπρός».
15°
