- CITY GUIDE
- PODCAST
-
33°
Αμάτους Λουζιτάνους: Ένας Εβραίος σταρ της ιατρικής, στη Θεσσαλονίκη της πανώλης του 1568
«Ο νεκρός Αμάτους αγκαλιάζει αυτή τη γη. Η Λουζιτανία είναι η πατρίδα του, αλλά ο μοναχικός του τάφος είναι η Μακεδονική γη μακριά από την πατρίδα του»


Αμάτους Λουζιτάνους: Ποιος ήταν ο Εβραίος γιατρός που πέρασε από τη Θεσσαλονίκη τον 16ο αιώνα, νόσησε από πανώλη και θάφτηκε στην πόλη
Το 1555 εξαιτίας των αντισημιτικών διαταγμάτων του Πάπα Παύλου Δ’ και, αφού λεηλατήθηκαν το σπίτι και τα συγγράμματά του, ο διωκώμενος ιατρός Αμάτους Λουζιτάνους δραπετεύει από την ιταλική Φεράρα, και τρία χρόνια αργότερα, το 1558, καταφέρνει να φτάσει στη Θεσσαλονίκη, όπου η ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα χαίρει της ανοχής και της εκτίμησης του Σουλτάνου. Ποιος είναι ο μυστηριώδης ξένος;
Φλάσμπακ: Ο Ζουάου Ροντρίγκες ντε Καστέλου Μπράνκου (ελληνιστί Ιωάννης Ροδρίγος του Καστέλο Μπράνκο, γνωστός και ως Αμάτους Λουζιτάνους), γεννηθείς το 1511, ήταν ο περίφημος Πορτογάλος ιατρός της Αναγγένησης, στον οποίο πιστώνεται η ανακάλυψη της κυκλοφορίας του αίματος. Πιο συγκεκριμένα ήταν αυτός που κατανόησε τη λειτουργία των φλεβικών βαλβίδων στην κυκλοφορία του αίματος. Καταγόταν από οικογένεια Μαρράνων, Εβραίων δηλαδή που είχαν εξαναγκασθεί να γίνουν Χριστιανοί, και με το εβραϊκό επώνυμο Χαμπίμπ ( στα ελληνικά «Αγαπητός», εξού και λατινιστί Amatus), μετά την αποφοίτησή του με άριστα από το ισπανικό Πανεπιστήμιο της Σαλαμάνκα δεν θέλησε να επιστρέψει στην πατρίδα του υπό τον φόβο της Πορτογαλικής Ιεράς Εξέτασης. Έτσι για κάποιο διάστημα έμεινε στην Αμβέρσα, κατόπιν ταξίδεψε στην Ολλανδία και τη Γαλλία, αλλά η φήμη του ως ενός από τους πλέον επιδέξιους γιατρούς, φαρμακοποιούς-βοτανολόγους και ανατόμους της εποχής του, τον έφερε στη Βενετία. Ήδη είχε συγγράψει το Curatorium Medicinalium Centuriae Septem, στο οποίο περιέγραψε 700 ιατρικές και χειρουργικές περιπτώσεις ασθενών, επιμελώς επιλεγμένες και συνοδευόμενες με τη διάγνωση και την κατάλληλη θεραπεία. Στη Βενετία ο Αμάτους κούραρε επιτυχώς τη βαριά άρρωστη ανηψιά του Πάπα Ιουλίου Γ΄, με αποτέλεσμα το 1546 να δεχθεί την πρόταση του πανεπιστημίου της Φεράρα να διδάξει ανατομία ως βοηθός του ελληνικής καταγωγής ιατρού Τζαμπαττίστα Κανάνο.

Ο θρύλος θέλει τον Αμάτο κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος να ανατέμνει 12 πτώματα ταυτόχρονα μπροστά στους φοιτητές και ενώπιων σοφών, ενώ στο μεταξύ το κύρος αυξανόταν. Ο Λουζιτάνους έφτασε να συνταγογραφεί και για τον ίδιο τον Πάπα, όπως και για τον διάδοχό του, όμως αργότερα ο αντισημίτης Παύλος Δ’ εκδίωξε τον Αμάτους, με αποτέλεσμα να υποστεί όλα όσα υπέμειναν και οι άλλοι διωκώμενοι Μαρράνοι Εβραίοι. Ο Λουζιτάνους κατέφυγε για λίγο στο Πέζαρο και στο Ντουμπρόβνικ, όμως τελικά ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη. Η πόλη τον καιρό εκείνο ήταν η φιλόξενη πατρίδα, εφόσον ήδη είχε εγκατασταθεί εδώ, δεκαετίες νωρίτερα, η μεγάλη εβραϊκή κοινότητα που εκδιώχθηκε από την Ισπανία.
Στη Θεσσαλονίκη, ο Αμάτους διακήρυξε ανοικτά και χωρίς φόβο την πίστη του στην ιουδαϊκή θρησκεία ασκώντας μια πρωτοποριακή ουμανιστική ιατρική, καθώς το 1559 έγραψε τον περίφημο «Ιατρικό Όρκο». Μεγάλο επίτευγμα, αφού ο Λουζιτάνους ομνύει πίστη και αφοσίωση στην περίθαλψη όλων των ασθενών, αναξαρτήτως πίστης ή κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης. Το καλοκαίρι του 1568 ξέσπασε επιδημία πανώλης. Ο σταρ γιατρός Αμάτους Λουζιτάνους παρέμεινε στη Θεσσαλονίκη προσφέροντας δωρεάν τις ιατρικές υπηρεσίες του, όμως προσβεβλημένος και ο ίδιος από την πανώλη, απεβίωσε την 21η Ιανουαρίου του 1568. Ήταν 57 ετών. Ενταφιάστηκε στο Εβραϊκό Νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης και, παρότι ο τάφος του δεν βρέθηκε ποτέ, είναι γνωστή η επιτύμβια στήλη του, που το χάραγμά της έγινε κατά παραγγελία του επιστήθιου φίλου του, ποιητή Didactus Pyrrhus Lusitanus στα λατινικά: «Αυτός που τόσο συχνά σταμάτησε το πνεύμα που εγκατέλειπε το θνήσκων σώμα, τώρα κλήθηκε στα ιερά της Λήθης. Αυτός που έδειξε αγάπη και ευσπλαχνία στους ανθρώπους που πεθαίνουν, εδώ κείται. Ο νεκρός Αμάτους αγκαλιάζει αυτή τη γη. Η Λουζιτανία είναι η πατρίδα του, αλλά ο μοναχικός του τάφος είναι η Μακεδονική γη μακριά από την πατρίδα του».
Δεν υπάρχει στη Θεσσαλονίκη κάτι που να φέρει το όνομά του ή να μνημονεύει το πέρασμά του, ούτε καν μια πινακίδα που να κάνει λόγο για τον γενναίο βίο και την επιστημονική πολιτεία του κάπου στην ιατρική σχολή του ΑΠΘ. Πληροφορήθηκα την ιστορία του Αμάτους Λουζιτάνους εντελώς τυχαία, ξεφυλλίζοντας το συγκλονιστικό βιβλίο «Το Πρώτο Ανατομείο στην Κατοχική Θεσσαλονίκη / Θραύσματα Εβραϊκής Μνήμης» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια) του Νίκου Αναστασόπουλου. Ψάχνοντας να βρω περισσότερα στοιχεία για αυτόν, ανακάλυψα πως ένας αδριάντας του υπάρχει στη γενέτειρά του, το Καστέλου Μπράνκου. Αν μη τι άλλο, είναι μια κάποια δικαίωση.
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Όψεις της πόλης, αναμνήσεις, πράγματα που συνέβησαν παλιά, και πράγματα που συμβαίνουν σήμερα γύρω μας
Τι είδε και τι έγραψε για την πόλη του 1856
Mια οικιστική περιοχή με 80 διαμερίσματα που ονομάζεται Kvarter 7, θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2025
Τελικά είναι καλό ή κακό πράγμα η νοσταλγία;
Όψεις της πόλης, αναμνήσεις, πράγματα που συνέβησαν παλιά, και πράγματα που συμβαίνουν σήμερα γύρω μας
Οι καυτές νύχτες του κλαμπ «Λουξεμβούργο»
Όψεις της πόλης, αναμνήσεις, πράγματα που συνέβησαν παλιά, και πράγματα που συμβαίνουν σήμερα γύρω μας
Αποχαιρετισμός σε μια ευγενική ψυχή
Όψεις της πόλης, αναμνήσεις, πράγματα που συνέβησαν παλιά, και πράγματα που συμβαίνουν σήμερα γύρω μας
Η διακριτική γοητεία της ζωής δίπλα στη θάλασσα
Μια μπλε σημαία σε μισή ώρα από την Τσιμισκή
Ιστορίες από την κρύπτη του Γενί Χαμάμ
Κλειστόν μέχρι νεωτέρας για το ιστορικό spot της Θεσσαλονίκης
Αν θέλει να σταθεί επάξια ανάμεσα στις σύγχρονες ευρωπαϊκές μητροπόλεις, χρειάζονται τομές και αλλαγές προτεραιοτήτων
Και μερικοί αστικοί θρύλοι ακόμα
Όψεις της πόλης, αναμνήσεις, πράγματα που συνέβησαν παλιά, και πράγματα που συμβαίνουν σήμερα γύρω μας
Μεγάλες στιγμές του παρελθόντος και χρήσιμες διευθύνσεις του τώρα
Νιάτα σφριγηλά, κορμιά σμιλεμένα, Gen Z Θεσσαλονίκη «φίλινγκ χάπι»
Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.