Ένα μεσημέρι στην πλατεία Σιντριβανίου ή και το Λιοντάρι που βρυχάται

Έχω ένα ραντεβού, που αργεί, στην πλατεία Σιντριβανίου, κι έτσι εν αναμονή σκανάρω την κίνηση στα τριγύρω: Ηλικιωμένες Γιαπωνέζες (σφίξαν οι ζέστες) πίνουν παγωμένο τσάι στο ομώνυμο καφέ La Fontaine, στο ισόγειο του ξενοδοχείου ABC, και παραδίπλα, γωνία με Εθνικής Αμύνης, μηχανοκίνητοι Ρόμποκομπ της ΟΠΚΕ περιμένουν σήμα επέμβασης· ξανάρχισαν τα ντου για την ανακατάληψη του αναρχοστεκιού στο Φυσικό και το παιχνίδι «εσείς μπάτσοι, εμείς απάτσι» ξαναπαίζεται καθημερινά επί της Εγνατίας. 

Πάμε παρακάτω: Το φιλειρηνικό, να το πω, φοιτηταριάτο κατεβαίνει από το campus για γούστα και φωτοσυνθέσεις, ενώ στο Ανώμαλο (κανένας δεν λέει ας ανταμώσουμε στο γλυπτό Cor-ten του Ζογγολόπουλου) ραντεβουδιάρα είναι η φάση, επίσης. Η Καμάρα στο βάθος, δίπλα μου το διάσημο ορθοπαιδάδικο του Παπαστόλου, παραδίπλα η ομώνυμη στάση μετρό Σιντριβάνι και, για να περάσει η ώρα, κάνω ένα φλάσμπακ στην ιστορία της γούρνας-τοπόσημο, πριν να αναλάβει την ξενάγηση στα ενδότερα το λιοντάρι. Ναι. Το λιοντάρι, αφού σε αυτή την πόλη έχω συνηθίσει να μου τυχαίνουν τα πιο παράδοξα, όπως αυτή η ιστορία που μου έτυχε με το λιοντάρι που βρυχάται. Τον 19ο αιώνα, την περίοδο των μεταρρυθμίσεων, τότε που η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήθελε να δείξει στην Ευρώπη ένα πιο προοδευτικό πρόσωπο, η Θεσσαλονίκη άλλαξε άρδην. Στην πόλη αναπτύχθηκε η βιοτεχνία και άνθισε το εμπόριο, το κοσμοπολίτικο αεράκι που φύσηξε έφερε προς εγκατάσταση ευρωπαϊκούς οίκους και αντιπροσωπείες με φίρμες παγκόσμιας κλάσης. Η επαφή με τις ευρωπαϊκές ιδέες επηρεάζει τις Εβραϊκές, Ελληνικές, Αρμένικες και Μωαμεθανικές κοινότητες που κατοικούσαν εδώ. 

Συνδυαστικά με την απόφαση να γκρεμιστεί το θαλάσσιο τείχος και ένα τμήμα του νοτιανατολικού, η όψη της Θεσσαλονίκης άλλαξε, η πόλη αναπνέει θαλασσινό αέρα και απεμπολεί το μεσαιωνικό της προφίλ, αποκτώντας απρόσκοπτη πρόσβαση στα νερά και τον ορίζοντα. Τότε είναι που οικοδομείται η σημερινή οδός Εθνικής Αμύνης και ο Σουλτάνος Αβδούλ Χαμίντ το 1889 κάνει δώρο στην πόλη το Σιντριβάνι όπου στέκομαι. Τα νερά του είναι το σύνορο που τελειώνει η Λεωφόρος Χαμιντιέ, γνωστή και ως «Τα Βασιλικά», αφού όλα τα κτίρια, τα ξένα προξενεία, επαύλεις, τα καφενεία και η τουρκική σχολή Ιδαδιέ (η σημερινή Φιλοσοφική) ανήκαν στον Σουλτάνο. 

Με το πέρας της Χαμιντιέ ξεκινούσε η νέα Λεωφόρος των Εξοχών. Με κατεύθυνση τα ανατολικά, εκεί που χτίζονταν οι βίλες των νέων ευκατάστατων αστών εμπόρων, η Λεωφόρος των Εξοχών, για πρώτη φορά στην ιστορία της Θεσσαλονίκης, σηματοδοτεί μια νέα χωροταξική συγκρότηση. Έως τότε οι Χριστιανοί κατοικούσαν στο κέντρο και ανατολικά, οι Εβραίοι στο κεντρικό και δυτικό τμήμα, οι Μουσουλμάνοι στην Άνω Πόλη και ο ευρωπαϊκός πληθυσμός στον Φραγκομαχαλά - Λαδάδικα. Όμως με τη Λεωφόρος των Εξοχών, γνωστή και ως των Πύργων, καταργείται το θρησκευτικό και προτάσσεται το ταξικό κριτήριο της ανοικοδόμησης. 

Αυτά σκέφτομαι ανακαλώντας ό,τι γνώση έχω στοκάρει από εδώ και από εκεί με τα χρόνια για το Σιντριβάνι, γωνία Εγνατία με Αμύνης, και προφανώς το λιοντάρι από το στόμα του οποίου τρέχει νερό κελαρυστό ενθουσιάζεται και «Μπορώ;». «Μπορείς να κάνεις τι;» ρωτάω. «Να σε διαφωτίσω για δυο τρία πραγματάκια ακόμα, ώσπου να έρθει το ραντεβού σου, ξεκινώντας με τον οβελίσκο που παραπέμπει σε αιγυπτιακά πρότυπα. Οι τρεις ημικυκλικές γούρνες, όπως εγγράφονται στην κυκλική βάση, παραπέμπουν σε δυτικοευρωπαϊκό διάκοσμο, με ολίγη από αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική ναών, νεοκλασικισμό αλλά και λαϊκή αρχιτεκτονική. Τρανό παράδειγμα της λαϊκότητάς του είμαι εγώ» με μπριφάρει η γάργαρη λεονταροκεφαλή, και η ιστορία του Σιντριβανιού πάει τρένο πιο γρήγορο και από αυτό που περνά κάτω μας και νιώθω τις δονήσεις. 

«Πλατεία Ταξίμ, όπως της Κωνσταντινούπολης, την ονόμασε ο Σουλτάνος την πλατεία τότε, αλλά πέρασε το Σιαντιρβάν». Διακόπτω το λιοντάρι: «Η ιστορία για εκείνη τη μέρα που αντί για νερό από το στόμα σου έτρεχε κρασί ισχύει;». Απαντά «απολύτως ναι» και πως ευθύνεται για αυτό ένας ποτοποιός, που νόθευε τα κρασιά του συνδέοντας τα βαρέλια με την κρήνη. «Μια μέρα ξέχασε να αφαιρέσει το λάστιχο και με αναρρόφηση το κρασί έτρεξε από το στόμα μου. Ωραίες μέρες, όχι σαν τις άχαρες του 1936 που λόγω διάνοιξης της Εγνατίας με μετέφεραν στη ΧΑΝΘ και μετά από εκεί με τρέχανε στην Τούμπα, εξορία ως το 1977 που με αναστύλωσαν και με έφεραν στο φυσικό μου περιβάλλον. Το 2013 χαρακτηρίστηκα μνημείο και σώθηκα». 

Σχετικό Άρθρο

Πολεις Μια βόλτα στο Κουλέ Καφέ, που θα είναι για πάντα του Αντώνη Σουρούνη η Χώρα

Στέφανος Τσιτσόπουλος 22.04.2025, 21:23

Ευχαρίστησα τον γάργαρο λέοντα για την παρέα και τα τιπ, ήρθε το ραντεβού μου και έληξε η ενδιαφέρουσα ψιλοκουβέντα μας. Συμβαίνουν αυτά στη Θεσσαλονίκη, όπως σας είπα, εδώ όλα μιλούν κι έχουν μια ενδιαφέρουσα ιστορία να καταθέσουν, αρκεί να τριγυρνάς στην πόλη και να θες να την ακούσεις.