Ποιος είναι ο Ξεσπιτόγατος και γιατί μαζεύει υπογραφές για τα υψηλά ενοίκια;

Υπόγεια που διαφημίζονται ότι έχουνε θέα (!) και δώματα 15 τετραγωνικών σε ταράτσες που παρουσιάζονται ως loft, ενοικιάζονται σχεδόν όσο ο κατώτατος μισθός. Ιδιοκτήτες που απαγορεύουν όχι μόνο τα κατοικίδια αλλά και τα παιδιά κάποιες φορές και μεσίτες που ζητούν χρήματα μόνο και μόνο για να δείξουν ένα σπίτι. Σε μια πρόσφατη αγγελία σε επαρχιακή πόλη, διαφημιζόταν μέχρι και το ότι από την ταράτσα μπορείς να παρακολουθείς ποδόσφαιρο ομάδας που παίζει στην Α' Εθνική. Κάτι τέτοιες «παράξενες» αγγελίες ενοικίασης σπιτιών ξεκίνησε να σατιρίζει με χιούμορ ο Ξεσπιτόγατος, που πήρε το όνομά του παραφράζοντας την ονομασία της γνωστής πλατφόρμας αγοραπωλησιών, από τον Νοέμβριο του 2021, όταν εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Facebook. Σήμερα έχει ξεπεράσει τα 55.000 μέλη και λειτουργώντας με έναν τρόπο κινηματικό, από πολίτες για τους πολίτες, διεκδικεί μέσω ενός ψηφίσματος και συλλογής υπογραφών την «πρόσβαση σε αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή στέγη για όλες και όλους».

Ξεσπιτόγατος: διεκδικεί στέγη για όλες και όλους

Από τα ιδρυτικά μέλη του Ξεσπιτόγατου και διαχειριστής της σελίδας είναι ο Βασίλης Δελής. «Αυτά που αντιμετωπίζαμε στην καθημερινότητά μας και τα συζητούσαμε όταν βρισκόμασταν με τους φίλους, για σπίτια υποτίθεται ανακαινισμένα που η ανακαίνισή τους ήταν μόνο ένα βάψιμο ή για… νεόδμητα κατασκευής του 1980, είπαμε να το κάνουμε πιο οργανωμένο, να μοιραζόμαστε τις εμπειρίες μας στο Facebook, μέσα από τον Ξεσπιτόγατο. Και σήμερα ένα μεγάλο μέρος των αναρτήσεων αφορά τέτοιες παράλογες αγγελίες με τρελά ενοίκια, αλλά και ερωτήσεις σχετικά με τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις ενοικιαστών και ιδιοκτητών. Δικαιούται, για παράδειγμα, να σου ζητήσει κάποιος αύξηση 40%; Υπάρχει, όμως, και ένα κομμάτι που αφορά στην απόκτηση κατοικίας, για το πώς μπορεί να πάρει κανείς ένα δάνειο ή για τα διάφορα προγράμματα που τρέχουν κατά καιρούς, αλλά και ένα κομμάτι συζήτησης και πληροφόρησης, όπου ανταλλάσσουμε απόψεις για τα αίτια της στεγαστικής κρίσης».

«Γενικά ο κόσμος έχει πολλά κενά σε ό,τι αφορά στη νομοθεσία» λέει ο Β. Δελής. «Το μόνο στάνταρ είναι ότι ο ενοικιαστής προστατεύεται για μια τριετία στο πρώτο του συμβόλαιο, εάν πρόκειται για την πρώτη του κατοικία. Από εκεί και μετά, ο ιδιοκτήτης μπορεί να ζητήσει όση αύξηση θέλει. Ξέρω μια οικογένεια που ζει στο Θησείο σε ένα σπίτι πάνω από 10 χρόνια. Εκεί πάνε τα παιδιά τους σχολείο, εκεί είναι η γειτονιά τους, εκεί είναι το σπίτι τους. Τώρα τους ζητάνε αύξηση 40%. Τι θα πρέπει να κάνουν αυτοί οι άνθρωποι; Πού να πάνε; Και κάθε τόσο θα πρέπει να αλλάζουν σπίτι, γειτονιά, ζωή; Δεν ξέρουμε, επίσης, αν ο μεσίτης δικαιούται να ζητήσει αμοιβή για να σου δείξει, απλώς, ένα σπίτι. Δεν ξέρουμε αν δικαιούται ο ιδιοκτήτης να σου ζητάει εκκαθαριστικά, βεβαιώσεις από τη δουλειά σου, μέχρι και πιστοποιητικά οικογενειακής κατάστασης. Δεν λέω τι πρέπει και τι δεν πρέπει να γίνεται, λέω ότι όλο αυτό πρέπει να ρυθμιστεί και να γνωρίζει ο καθένας τα δικαιώματά του και τις υποχρεώσεις του. Κάποια προσωπικά μας δεδομένα δεν μπορούν να γίνονται χαρτάκια που να πετιούνται εδώ κι εκεί».

Στη Θεσσαλονίκη έγινε πρόσφατα μια προσπάθεια για τη δημιουργία ενός Συλλόγου Ενοικιαστών. «Όπως παντού στον κόσμο, θα έπρεπε και στην Ελλάδα να υπάρχει μια θεσμική εκπροσώπηση των ενοικιαστών, κάπως να ακούγονται κι εκείνοι. Για τους ιδιοκτήτες, για παράδειγμα, υπάρχει η ΠΟΜΙΔΑ, η οποία συναντιέται με τον πρωθυπουργό, κάνει εκδηλώσεις, καταθέτει προτάσεις. Για τους ενοικιαστές δεν υπάρχει κάτι διεκδικητικό, ιδιαίτερα αυτή την εποχή που η στεγαστική κρίση αφορά πολύ κόσμο. Δεν είναι μόνο αυτοί που δεν έχουνε σπίτι. Κάποιος, το παιδί του οποίου θα πάει να σπουδάσει, δεν θα ψάξει να νοικιάσει; Παντού υπάρχει το πρόβλημα, στην Ελλάδα όμως είναι εντονότερο. Στην Ευρώπη ο μέσος πολίτης δαπανά το 19,9% για να καλύψει το κόστος στέγασης και στη χώρα μας το 34,2%. Είναι το υψηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2023».

Η συλλογή υπογραφών και τα αιτήματα

Μέσω του Ξεσπιτόγατου διοργανώθηκε ένα διαδικτυακό κάλεσμα, το οποίο κατέληξε σε ένα ψήφισμα για τη συλλογή υπογραφών. «Η ιδέα που είχε τη μεγαλύτερη υποστήριξη ήταν να φτιάξουμε ένα κείμενο υπογραφών που στη συνέχεια θα καταθέσουμε στη Βουλή. Θέλουμε, στο μεταξύ, να κάνουμε και κάποιες δράσεις, όπως εκδηλώσεις σε γειτονιές, να μαθευτεί αυτό που κάνουμε. Τα αιτήματά μας αφορούν στην επέκταση της τριετίας σε πενταετία, γιατί αυτή είναι η μοναδική δικλείδα ασφαλείας που έχουν οι ενοικιαστές. Επίσης, να υπάρξουν ποιοτικές προδιαγραφές που να σχετίζονται με τη ζητούμενη τιμή του ενοικίου. Στην Ολλανδία, σπίτια που δεν πληρούν κάποια στάνταρ δεν βγαίνουν στην ελεύθερη αγορά, αλλά συμπληρώνουν το απόθεμα κοινωνικής κατοικίας. Δεν λέω να ακολουθήσουμε το ολλανδικό μοντέλο, αλλά πρέπει να υπάρχουν κάποια στάνταρ που να συνδέονται με την τιμή. Ακόμη, να τεθεί ένα όριο στις αυξήσεις. Δεν γίνεται να σου ζητάει κάποιος αύξηση 40% και 50%, είναι σαν την αισχροκέρδεια που παρακολουθήσαμε αυτό το διάστημα με τις τιμές στο γάλα. Ζητάμε ακόμα τη δημιουργία αποθέματος δημόσιας ή συνεταιριστικής, μη κερδοσκοπικής κοινωνικής κατοικίας. Είμαστε η μόνη χώρα με μηδέν κοινωνική κατοικία. Η Βιέννη, παρ’ ότι στα άλλα είναι μια ακριβή πόλη, κρατάει τα ενοίκια σε προσιτά επίπεδα γιατί έχει ένα σημαντικό απόθεμα κοινωνικών κατοικιών, που δεν απευθύνονται μόνο σε πολύ χαμηλά οικονομικά κοινωνικά στρώματα, αλλά και σε μικρομεσαία και μεσαία. Να καταργηθεί η Golden Visa για την αγορά στέγης. Αν θέλει κάποιος Golden Visa, να επενδύσει κάπου όπου θα βοηθήσει πραγματικά την οικονομική ανασυγκρότηση της χώρας κι όχι αγοράζοντας ένα τριάρι στην Κυψέλη. Και ρύθμιση των βραχυχρόνιων μισθώσεων. Για εμάς δεν μπορεί η κατοικία να λειτουργεί ως τουριστικό κατάλυμα. Χτίστηκε και πήρε άδεια για να είναι κατοικία. Όποιος θέλει να γίνει ξενοδόχος μπορεί να ανοίξει ένα ξενοδοχείο και να πάρει και το επιχειρηματικό ρίσκο του ξενοδόχου. Ακόμα και η Νέα Υόρκη ρύθμισε πάρα πολύ σκληρά το Αirbnb. Παλαιότερα μιλούσαμε για οικονομία διαμοιρασμού. Εκεί το πήγαν. Μπορούν να νοικιάζονται μόνο δωμάτια εντός σπιτιών, για περιορισμένες ημέρες τον χρόνο και με την προϋπόθεση ότι ο ιδιοκτήτης θα μένει και ο ίδιος στο σπίτι. Διεκδικούμε, επίσης, την προστασία της πρώτης κατοικίας. Της λαϊκής πρώτης ιδιοκτησίας».

Η αντιπαράθεση με τους ιδιοκτήτες και το ενδεχόμενο «φούσκας» 

Σε αντίστοιχες σελίδες του Ξεσπιτόγατου αλλά από την ανάποδη, που απευθύνονται σε ιδιοκτήτες, οι πιο πολλές συζητήσεις αφορούν σε εξώσεις και σε κακούς ενοικιαστές. Άλλοι λένε ότι τους έβαλαν φέσια και ρωτάνε ποια είναι η διαδικασία ώστε να τους βγάλουν έξω, άλλοι ότι τους άφησαν το σπίτι ρημάδι, άλλοι ότι γι’ αυτούς τους λόγους κρατούν τα σπίτια τους κλειστά, εκτός αγοράς, και κάποιοι ζητούν να υπάρξει μέχρι και «μητρώο κακών ενοικιαστών». Διαβάζοντάς τα όλα αυτά, σκέφτεσαι καμιά φορά ότι υπάρχει αντιπαράθεση μεταξύ των δύο πλευρών. «Αντιπαράθεση υπάρχει, αλλά δεν χρειάζεται να είναι έτσι, όπως τόσα χρόνια επί το πλείστον δεν ήταν έτσι. Ένα σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο είναι και προς το δικό τους συμφέρον».

Στον Ξεσπιτόγατο, πάλι, μια από τις κουβέντες αφορά στο ενδεχόμενο «φούσκας». Πολλοί δηλώνουν βέβαιοι ότι βρισκόμαστε σε περιβάλλον φούσκας που σύντομα θα σκάσει. Ο Β. Δελής, απόφοιτος της Εθνικής Σχολής Δημόσιας Διοίκησης, που ασχολείται ερευνητικά με το θέμα της στέγης, λέει ότι «οι γνώμες διίστανται. Διάβασα κι εγώ την τελευταία έκθεση του ΔΝΤ, αλλά ακόμη κι αυτό δεν λέει ότι βρισκόμαστε σε φούσκα αλλά ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις για να φτάσουμε εκεί. Εγώ, πάντως, είμαι πιο κοντά στο ότι δεν είμαστε σε μια τέτοια κατάσταση. Μην ξεχνάμε πως η Ελλάδα, παρά την ακριβή της στέγη, παραμένει φθηνή σε σχέση με το εξωτερικό, και δεν ξέρω αν τα διάφορα επενδυτικά κεφάλαια επιθυμούν να επεκτείνουν την παρουσία τους εδώ. Σε κάθε περίπτωση, οι ρυθμίσεις που προτείνουμε θα βοηθήσουν συνολικά. Και μην ξεχνάμε ότι η φούσκα, όπως και να ’χει, δεν είναι κάτι καλό, μπορεί να πάρει μπάλα πολύ κόσμο».