Γιατί τα μονοκλωνικά αντισώματα δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την αναγκαιότητα του εμβολιασμού
Τον τελευταίο καιρό κάνει το γύρο του διαδικτύου η παραίνεση επώνυμου επιστήμονα της βόρειας Ελλάδας για άμεση παραγγελία και χρήση μονοκλωνικών αντισωμάτων έναντι του κορωνοϊού, που ξεκίνησαν πριν περίπου ένα μήνα να χορηγούνται στις ΗΠΑ με επείγουσα ένδειξη. Αφήνεται μάλιστα να εννοηθεί πως η χρήση αυτού του θεραπευτικού προϊόντος θα μπορέσει κατά κάποιον τρόπο να υποκαταστήσει την αναγκαιότητα του εμβολιασμού.
Πάμε λοιπόν να δούμε γιατί δεν είναι έτσι ακριβώς τα πράγματα.
Καταρχάς, δεν μιλάμε για φάρμακα με την κλασική έννοια αλλά για μονοκλωνικά αντισώματα (τα μονοκλωνικά είναι βιολογικά προϊόντα), που χορηγούνται ενδοφλέβια. Συνεπώς η χρήση τους απαιτεί εισαγωγή σε νοσοκομείο και περίθαλψη από εντελώς εξειδικευμένο και εξοικειωμένο προσωπικό. Δεν είναι αγωγή που την παίρνεις από το στόμα στο σπίτι σου.
Αυτή τη στιγμή έχουμε δύο προϊόντα αυτής της τεχνολογίας, ένα μονοκλωνικό της Eli Lilly και το κοκτέιλ δύο μονοκλωνικών της Regeneron. Πρόκειται για τo Bamlanivimab (της Eli Lilly), που έλαβε κατεπείγουσα άδεια στις 9/11 και το Casirivimab (της Regeneron), που έλαβε άδεια στις 21/11. Το δεύτερο ήταν ένα από τα πολλά που έλαβε σαν αγωγή ο πρόεδρος Τραμπ μαζί με άλλα πολλά, όπως ρεμντεσιβίρη, δεξαμεθαζόνη, υψηλή δόση ασπιρίνης, βιταμίνη D, ψευδάργυρο και 2-3 ακόμα σκευάσματα.
Τα προϊόντα αυτά έλαβαν κατεπείγουσα άδεια μετά από κλινικές μελέτες φάσης 2 (σε περιορισμένο αριθμό ασθενών) και όχι μετά από μελέτες φάσης 3, που απαιτούνται για να λάβει ένα θεραπευτικό προϊόν άδεια υπό φυσιολογικές συνθήκες. Πρόκειται για συνήθη πρακτική την περίοδο της πανδημίας. Με την ίδια διαδικασία έλαβε άδεια και η ρεμντεσιβίρη. Οι μελέτες φάσης 3, σε περίπου 4 χιλιάδες ασθενείς, διενεργούνται τώρα.
Επιπλέον, είναι σημαντικό να διευκρινίσουμε πως τα μονοκλωνικά αντισώματα δεν έλαβαν έγκριση για χορήγηση σε ασθενείς με σοβαρή νόσο, αλλά μόνο για ελαφράς ή μέτριας σοβαρότητας περιστατικά COVID. Η πιο χρήσιμη συμβολή τους στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού είναι το γεγονός πως αν χορηγηθούν νωρίς μπορεί να προλάβουν επιδείνωση της υγείας σε ασθενείς που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου.
Είναι εργαλεία δυνητικά πολύ χρήσιμα, που μπορούν να σώσουν κάποιους ασθενείς και να παίξουν συμπληρωματικό ρόλο στην αντιμετώπιση της πανδημίας μαζί με τον εμβολιασμό. Άλλος ο ρόλος των θεραπευτικών αντισωμάτων και άλλος ο ρόλος των εμβολίων. Τα αντισώματα μπορούν όμως σε καμία περίπτωση αντικαταστήσουν το εμβόλιο και δε μπορούν να σταματήσουν τη διασπορά του ιού. Είναι σαν να ισχυριζόμαστε ότι σταματάμε τον αντιτετανικό και τον αντιλυσσικό εμβολιασμό, επειδή έχουμε αντιτετανικό και αντιλυσσικό ορό!
Εκτός από τη δυσκολία στη χορήγησή τους, που αναφέραμε παραπάνω, έχουμε δύο ακόμα πιθανά μειονεκτήματα:
α) Όλα τα -mab (πλέον έχουμε πολλά μονοκλωνικά αντισώματα στην αγορά, κυρίως για καρκίνους και αυτοάνοσα) έχουν πολλές και (σε κάποιες περιπτώσεις σοβαρές) παρενέργειες:
Μάλιστα κάποια στιγμή η μελέτη του Bamlanivimab στις ΗΠΑ σταμάτησε μετά από σοβαρή παρενέργεια σε εθελοντή/ασθενή:
Με αυτό φυσικά δεν ισχυρίζεται κανείς πως τα μονοκλωνικά αντισώματα δεν είναι χρήσιμα. Το αντίθετο, μπορούν να αποτελέσουν ένα ακόμα εργαλείο για τον μάχιμο κλινικό γιατρό. Αλλά δεν μπορεί να διαφημίζονται από επιστήμονες ως μία καλύτερη και πιο ασφαλής λύση από τα «δήθεν» μη δοκιμασμένα εμβόλια. Τα τρία εμβόλια (των Pfizer, Moderna και AstraZeneca) που πιθανώς θα λάβουν έγκριση τους επόμενους μήνες, έχουν ήδη έχουν δοκιμαστεί σε δεκάδες χιλιάδες εθελοντές, δεκάδες χιλιάδες περισσότερους από αυτούς στους οποίους δοκιμάστηκαν τα μονοκλωνικά και μάλιστα χωρίς μείζονες παρενέργειες.
β) Επίσης, η παραγωγή των μονοκλωνικών αντισωμάτων είναι περίπλοκη πανάκριβη και χρονοβόρα, ενώ οι ΗΠΑ έχουν ήδη δεσμεύσει τις πρώτες 300 χιλιάδες δόσεις του Bamlanivimab. Αυτή τη στιγμή δεν είναι ακόμα δυνατή ούτε η κάλυψη της εσωτερικής ζήτησης των Ηνωμένων Πολιτειών. Οπότε και αύριο να λάβουν άδεια τα μονοκλωνικά αντισώματα για χρήση στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή στην Ελλάδα, απλούστατα δε θα είναι διαθέσιμα για όλους τους ασθενείς. Οι ίδιες οι εταιρείες που τα παράγουν έχουν κάθε συμφέρον να τρέξουν τις διαδικασίες για την αδειοδότηση των προϊόντων τους σε όσες περισσότερες χώρες γίνεται. Και θα το κάνουν όταν είναι σε θέση να καλύψουν τις ανάγκες της αγοράς. Δεν περιμένουν από επώνυμους γιατρούς να το κάνουν για λογαριασμό τους.
Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο που πρέπει να έχουμε υπόψιν μας, είναι το γεγονός πως παρά το ότι χρησιμοποιούνται ήδη τον τελευταίο μήνα στην Αμερική, τις τελευταίες ημέρες οι θάνατοι εκεί ξεπερνούν τους δύο χιλιάδες την ημέρα. Αν επρόκειτο για ένα προϊόν που όντως θα άλλαζε την πορεία της πανδημίας, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα είχαν ήδη δει μείωση της θνητότητας.
Αναπαράγεται επιπλέον και μία επικίνδυνη θεωρία συνωμοσίας, πως όταν το Bamlanivimab έλαβε άδεια, η Pfizer έτρεξε την επόμενη μέρα να κάνει αίτηση για να πάρει άδεια το εμβόλιό της. Το συγκεκριμένο επιχείρημα βέβαια ξεπερνάει κάθε σοβαρότητα μιας και κανένα εμβόλιο ή οποιοδήποτε σκεύασμα ακόμα και απλό δεν μπορεί να φτιάξει φάκελο σε λίγες μέρες. Η δε χρονική περίοδος παρασκευής των εμβολίων όπως και το χρονοδιάγραμμα τους είναι γνωστό και διάφανο εδώ και μήνες.
Αυτή τη στιγμή λοιπόν η πιο δοκιμασμένη, οικονομική και μόνιμη λύση είναι τα εμβόλια και όχι τα μονοκλωνικά αντισώματα.
Τα δεύτερα μπορεί να είναι ιδιαίτερα χρήσιμα, όταν αυτά φυσικά λάβουν άδεια κυκλοφορίας και αποκατασταθεί η επάρκειά τους. Ελπίζουμε αυτό να γίνει το συντομότερο δυνατόν και πιστεύουμε πως παρά το υψηλό κόστος, αλλά και κάποιους δυνητικούς κινδύνους, θα μπορέσουν να βοηθήσουν σημαντικά αρκετούς ασθενείς υψηλού κινδύνου.
Μάλιστα όπως ανακοινώθηκε στις 5 Δεκεμβρίου, πριν κυκλοφορήσει η δήθεν σπουδαία αποκάλυψη για «το νέο φάρμακο», η Ελλάδα μετά από συνεννόηση του ΕΟΦ θα συμμετέχει σε μελέτη χορήγησης των αντισωμάτων της Regeneron, οπότε σύντομα σχετικά, κάποιοι Έλληνες ασθενείς θα μπορέσουν να επωφεληθούν παρά τη μειωμένη διαθεσιμότητά του, αλλά ακόμα σε πειραματικό επίπεδο.
Τα εμβόλια, σε αντίθεση με τα μονοκλωνικά αντισώματα, θα είναι πιθανότατα σύντομα διαθέσιμα, χορηγούνται μαζικά, είναι φθηνά, προλαμβάνουν με τεράστια επιτυχία τη λοίμωξη, ή οδηγούν σε ήπια νόσο άτομα που θα νοσούσαν σοβαρά και σταματούν αποτελεσματικά τη διασπορά του ιού, μειώνοντας άμεσα τόσο τις νοσηλείες, όσο και τους θανάτους.
Συνεπώς η πιο αποτελεσματική και μόνιμη λύση είναι και θα παραμείνει ο εμβολιασμός, είτε μέσω των παρόντων, εφόσον αυτά εγκριθούν, είτε μέσω των μελλοντικών εμβολίων, που πραγματικά θα βοηθήσει την υφήλιο να ανασάνει κοινωνικά, υγειονομικά και οικονομικά και να αφήσει για πάντα πίσω της τον εφιάλτη του κορωνοϊού.
15°
