Πώς οι τάσεις της μόδας ενισχύουν τις διατροφικές διαταραχές: Από τις καμπύλες των Καρντάσιαν, στο body positivity και πάλι στο heroin chic
Το μόνο legacy των Καρντάσιαν είναι οι καμπύλες τους – και ακόμη κι αυτές χάθηκαν. Καθώς σβήνουν οι αναμνήσεις από τις πληθωρικές αναλογίες της Κιμ, της Κλόι και των άλλων Καρντάσιαν, επιστρέφουμε δριμύτεροι στην εποχή του skinny: του γνωστού heroin chic της δεκαετίας του ’90, που τώρα επιστρέφει ως νέα μόδα. Κάποια media μάλιστα έχουν ξεκινήσει τις αντιπαραθέσεις με τίτλους όπως «Bye bye, booty: heroin chic is back», ρίχνοντας λάδι στη φωτιά. Με απλά λόγια, οι καμπύλες εξαφανίζονται ξανά και τη θέση τους παίρνουν οι αναλογίες του μοντέλου-ξύλου: long live the board-like body!
Από το body positivity στο heroin chic
Δεν είναι μακρινό το διάστημα που η ποπ κουλτούρα υπερθεμάτιζε τις καμπύλες: από τα περιοδικά μέχρι τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης βλέπαμε να αναπαράγεται ένα σχεδόν υπερφυσικό πρότυπο, με γλουτούς δυσανάλογα τονισμένους, το οποίο έφτασε να γεννήσει ακόμη και μια βιομηχανία εμφυτεύσεων και προσθήκης λίπους. Αυτό που κάποτε φάνταζε αδιανόητο –να χειρουργηθείς για να αποκτήσεις «καμπύλες»– έγινε σε λίγα χρόνια αυτονόητο και φωτογραφικά πανταχού παρόν.
Κι όμως, η μανία αυτή υπήρξε σύντομη. Σήμερα επιστρέφει το φάντασμα της Κέιτ Μος, του λιπόσαρκου ιδανικού που στοίχειωσε μια ολόκληρη γενιά εφήβων. Στα σχολικά μας χρόνια μαθαίναμε να επιβιώνουμε μέσα σε αφίσες που μας πρόσταζαν να μοιάσουμε σ’ εκείνη: να είμαστε «αρκετά λεπτές», να βυθίζουμε τη σάρκα μας σε μια διαρκή αυτοκριτική. Ευτυχώς δηλαδή που υπήρχε ως αντίστιξη η πιο γήινη Σίντι Κρόφορντ. Στις δεκαετίες που μεσολάβησαν άλλαξαν οι λέξεις, όχι οι μηχανισμοί πίεσης.
Τα τελευταία χρόνια περάσαμε από το ένα άκρο στο άλλο: από το woke body positivity, που γιόρταζε την Άσλεϊ Γκράχαμ και την Κιμ Καρντάσιαν με τις καμπύλες τους, στο νέο woke trend των skinny girls. Στο TikTok πλέον κορίτσια με σύντομα βίντεο φωνάζουν «βρες πόσο thin είσαι», κορίτσια που μετράνε τα γραμμάρια της τροφής τους πριν τη φάνε. Δεν θα εκπλαγούμε αν ξαναδεί κανείς οινόπνευμα ανακατεμένο σε ζωμό οστών, ή κάποια πεινασμένη blogger να μας δείχνει τα πρησμένα της οστά. Πάντως κάποιοι στον χώρο της αισθητικής ήδη βαφτίζουν τη νέα μόδα «ballet body»: σώμα λεπτό σαν μπαλαρίνας που ξέχασε να φάει το μεσημεριανό της.
Οι τελευταίες εμφανίσεις στο κόκκινο χαλί δείχνουν καθαρά ότι οι προβολείς της βιομηχανίας στρέφονται και πάλι από το πλούσιο σώμα στις άκαμπτες, σχεδόν αφύσικα λεπτές σιλουέτες. Η Νικόλ Κίντμαν, άλλοτε εμβληματική για τη φινέτσα της και με μια αύρα θηλυκής κομψότητας, ενσαρκώνει σήμερα μια εικόνα αυστηρής, επίπεδης γραμμής. Σώμα που θυμίζει περισσότερο αρχιτεκτονικό σχέδιο παρά ζωντανό οργανισμό, μια σωματικότητα που έχει απογυμνωθεί από το αυθόρμητο βάρος της ζωής. Αντίστοιχα, η Μάργκοτ Ρόμπι –παρά το πρόσφατο πέρασμά της στη μητρότητα– παρουσιάστηκε δημόσια με μια εντυπωσιακά λεπτή φιγούρα, που μοιάζει να αγνοεί τις φυσικές μεταπτώσεις του γυναικείου σώματος. Η ταχύτητα με την οποία επανήλθε σε ένα σχεδόν «άτεγκτο» σώμα μοιάζει λιγότερο με βιολογικό γεγονός και περισσότερο με τη θριαμβευτική επιβολή ενός κανονιστικού προτύπου. Στις εικόνες που κυκλοφόρησαν, η μητρότητα εξαϋλώνεται μπροστά σε μια αισθητική που προτάσσει τη γραμμικότητα και την αυστηρότητα του σχήματος – σαν η γέννα να μην υπήρξε ποτέ.
Ακόμα ένα παράδειγμα skinny mania: Σελένα Γκόμεζ. Πριν από λίγους μήνες είχε το τυπικό baby-face, πιο «τσουπωτή» απ’ ό,τι θυμόμασταν. Τώρα, στη νέα σεζόν του «Only Murders in the Building», μοιάζει να έχει χάσει όλο τον αέρα της – πράγμα που φέρνει στο μυαλό το Ozempic (τόσο, που κάποιοι έγραψαν «Ozempic έπιασε και τη Σελένα;»). Όλοι θυμόμαστε τις εποχές που η Σελένα μεσουρανούσε με το ωραίο της σώμα στη σκηνή. Τώρα εμφανίζεται λεπτοκαμωμένη, αλλά λέγεται ότι αυτό οφείλεται όχι σε δίαιτα, αλλά σε προβλήματα υγείας (λύκος, SIBO κ.λπ.).
Στα social media νέα hashtag και νέος ιδεαλισμός αναδύονται. TikTokers βάζουν στο μικροσκόπιο κάθε δίαιτα πείνας σαν catwalk. Στη νέα εποχή, αν βρεθείς ανάμεσα σε πολλά skinny κορίτσια, το πρώτο πράγμα που θα ακούσεις είναι «είσαι αρκετά thin;». Οι εφαρμογές παρακολουθούν κάθε γουλιά σέικ πρωτεΐνης, δίνοντας credit στην «avocado body culture». Αν δεν έχεις 0,01% λίπος, είσαι «πολυάσχολη»: δεν πρόλαβες να αγοράσεις το επόμενο αθλητικό gadget. Εξαντλητικό.
Κι όμως, μέσα σε λίγο καιρό ο κόσμος γύρισε πάλι 180 μοίρες. Το woke φόρεσε skinny κορδέλες. Αν χτες πανηγυρίζαμε το πληθωρικό κορμί της μητρότητας, σήμερα στέλνουμε μπούμεραγκ το μπιμπερό στη μητέρα – μέσα από το ίντερνετ πάντα.
Δάχτυλα στον οισοφάγο και σούπα με οστό
Η αλήθεια είναι πως με αυτό το νέο ανησυχητικό fashion show, πολλές επιστρέφουν σε παλιές, επικίνδυνες συνήθειες. Κι εδώ σταματάει η πλάκα. Κάποτε λέγαμε αστεία «θα φάω σοκολάτα, κι αν πιω νερό, θα την ξεράσω», και κάποιες, αμέτρητες βασικά, γυναίκες το κάνουν ακόμα. Οι ιστορίες για πείνα και στερητικές προτάσεις ανάμεσα στα γεύματα έχουν βρει καινούριο ακροατήριο. Οι εμπειρίες των κοριτσιών που βρέθηκαν παγιδευμένες στις βουλιμικές ομάδες υποστήριξης ή στις διαδικτυακές κοινότητες Thinspo αποκαλύπτουν πόσο εύκολα η επιταγή του σώματος γίνεται αυτοτιμωρία.
Μπορώ να μιλήσω και προσωπικά: υπήρξαν περίοδοι που έβαζα τακτικά τα δάχτυλά μου βαθιά στον λαιμό για να αποβάλω όσα μόλις είχα καταναλώσει, πιστεύοντας ότι έτσι θα διασώσω την, όποια, λεπτότητά μου. Είναι μια πράξη φρικτή, μια τελετουργία αυτοκαταναγκασμού. Χρειάζεται να ψηλαφήσεις σχεδόν τα δύο «μαξιλαράκια» –τις παρίσθμιες καμάρες που πλαισιώνουν το πίσω μέρος της γλώσσας– για να προκαλέσεις τον αντανακλαστικό εμετό· να βυθίσεις τα δάχτυλά σου στο σημείο εκείνο όπου το σώμα αμύνεται ενστικτωδώς. Είναι μια εμπειρία που συνδυάζει σωματικό πόνο και ψυχική ντροπή· ένα σιωπηλό μυστήριο που δεν αποτυπώνεται στα λαμπερά εξώφυλλα αλλά στις σκιές τους.
Όσες από εσάς έχετε βρεθεί –ή βρίσκεστε ακόμη– σ’ αυτόν τον φαύλο κύκλο, να ξέρετε ότι δεν είστε μόνες. Η βουλιμία, η ψυχογενής ανορεξία, η καταναγκαστική δίαιτα δεν είναι «ιδιοτροπίες» αλλά σοβαρές πληγές που αφήνει η κοινωνική πίεση πάνω στο σώμα. Αν αναγνωρίζετε στον εαυτό σας τέτοιες συμπεριφορές, ζητήστε βοήθεια. Μιλήστε σε κάποιον ειδικό, σε έναν άνθρωπο που εμπιστεύεστε· το βάρος δεν πρέπει να το κουβαλά καμία γυναίκα σιωπηλά.
Κάθε «νέα» τάση λοιπόν επαναλαμβάνει το ίδιο σενάριο ελέγχου πάνω στο γυναικείο σώμα, μεταμφιεσμένο σε απελευθέρωση. Για να είμαι ειλικρινής, δεν ξέρουμε αν όλο αυτό το pop show θα συνεχιστεί σαν επόμενο trend ή θα τελειώσει με ένα μεγάλο (skinny) reboot. Ίσως τελικά να μην καταλαβαίνουμε γιατί το skinny επιστρέφει τόσο δυναμικά. Ίσως του χρόνου γιορτάσουμε το comeback του κορσέ ή ακόμα και τον θρίαμβο της πίτσας. Το μόνο σίγουρο είναι πως, για την ώρα, το skinny παίζει τη μουσική των social media κι εμείς απλώς χορεύουμε στον ρυθμό του. Ας ελπίσουμε πως αυτή η μαύρη κωμωδία θα έχει σύντομα ένα ανατρεπτικό punchline.
