Κορωνοϊός: Γιατί δεν έχουμε να κάνουμε με άλλη μια γρίπη

Την ώρα που ο πλανήτης Γης δοκιμάζεται από την πανδημία του Κορωνοϊού μετρώντας χιλιάδες νεκρούς, πληθαίνουν οι επιστημονικές φωνές που προειδοποιούν τους πολίτες πως δεν έχουμε να κάνουμε με άλλη μια γρίπη, συστήνοντας απαραίτητα μέτρα προστασίας.

Με μια ανάρτησή του στα social media o αγγειοχειρουργός Ασημάκης Γκρεμούτης, Διδάκτωρ αγγειοχειρουργικής του Πανεπιστημίου Goethe Φρανκφούρτης, UCLH and Royal free hospital, Λονδίνο, παραθέτει μια σειρά δεδομένων επιθυμώντας να «διορθώσει» τα κακώς κείμενα, ζητώντας όπως ο ίδιος λέει να φτάσουν σε όσους το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους.

---

Δεν είμαι επιδημιολόγος, ούτε ειδικεύομαι στον τομέα των λοιμωδών νόσων. Αυτός είναι ο λόγος, που όταν φίλοι με ρωτούσαν μέσα Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου εάν είναι σοβαρά τα πράγματα, η ομολογουμένως μη επιστημονική απάντησή μου ήταν «δεν ξέρω, αλλά μάλλον είναι ίδια φάση με την γρίπη». Επειδή όμως βασική αρχή της ιατρικής επιστήμης είναι πρωτίστως να μην προξενεί κάποιος κακό στους ασθενείς του, θεώρησα υποχρέωσή μου να ασχοληθώ με τα δεδομένα και να «διορθώσω» τα κακώς κείμενα. Όλα τα παρακάτω στοιχεία είναι αληθή στην παρούσα χρονική στιγμή και ελεγμένα όσο το δυνατόν καλύτερα μου επιτρέπει η επαγγελματική μου ιδιότητα.

Θα το ξαναπώ όσο πιο ξεκάθαρα γίνεται. Δεν έχουμε να κάνουμε με άλλη μια γρίπη.

Η γρίπη, ή influenza (ο ιός της γρίπης δηλαδή και όχι το απλό κρυολόγημα που όλοι μας λίγο πολύ συγχέουμε με την γρίπη) είναι σοβαρή και δυνητικά θανατηφόρα νόσος. Η θνησιμότητα της κυμαίνεται περίπου στο 0,1%. Είναι το λεγόμενο CRF (case fatality ratio) και δηλώνει πόσοι από τους ασθενείς θα καταλήξουν.

Η γρίπη είναι επίσης εποχιακή νόσος, που σημαίνει ότι επανέρχεται κάθε χρόνο. Αυτό συμβαίνει λόγω μικρών μεταβολών του ιού (οι λεγόμενες μεταλλάξεις) που μπορεί να αλλάξουν ελάχιστα την «εμφάνισή» του. Αυτό είναι αρκετό, ώστε ο ιός να ξεγελάσει το ανοσιακό μας σύστημα που δεν αντιλαμβάνεται ότι ο «νέος» ιός είναι ο ίδιος που αντιμετώπισε την προηγούμενη χρονιά και έτσι αρρωσταίνουμε ξανά. Το θετικό είναι ότι παρά τις αλλαγές, μεγάλο ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού όντως θα έχει ανοσία την επόμενη χρονιά, καθώς οι αλλαγές είναι πολλές φορές πολύ μικρές.

Επίσης σημαντικό είναι ότι το εποχιακό εμβόλιο κατά της γρίπης, αν και δεν προσφέρει 100% προστασία για τον ίδιο λόγο, παρόλα αυτά αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην εξάπλωση της νόσου.

Ακόμα και έτσι όμως, το CDC (center for disease control, οργανισμός ελέγχου λοιμώξεων) των ΗΠΑ εκτιμά ότι περίπου 8% του πληθυσμού κολλάει γρίπη κάθε χρόνο. Αυτό μεταφράζεται σε 25-35 εκατομμύρια περιστατικά κάθε χρόνο, μόνο στις ΗΠΑ, από ήπια μέχρι θανατηφόρα. Η αντίστοιχη ευρωπαϊκή υπηρεσία (ECDC) δημοσιεύει παρόμοιες εκτιμήσεις.

Αν αυτά τα νούμερα σας φαίνονται μεγάλα, κρατήστε ένα ακόμα: 1,28. Αυτός είναι ο μέσος αριθμός ατόμων στα όποια θα μεταδώσει ένας ασθενής την γρίπη. Ονομάζεται R0 και πρέπει να είναι πάνω απο το 1,0, αλλιώς μια μεταδοτική νόσος δεν μπορεί να επεκταθεί στον πληθυσμό και τελικά αυτοπεριορίζεται. Για τη γρίπη, υπολογίζεται οτι είναι λίγο πάνω από αυτό το όριο, όπως είπα στο 1,28.

Ας κάνουμε τώρα μερικούς υπολογισμούς

Ο Covid-19 ή SARS-CoV-2 ή νέος κορονο-ιός είναι ένας καινούριος ιός. Τα δεδομένα μέχρι στιγμής δείχνουν ότι μεταπήδησε μέσω ενός τρίτου ζωικού είδους από τις νυχτερίδες στον άνθρωπο. «Καινούριος» σημαίνει ότι κανένας άνθρωπος δεν έχει ανοσία και ο θεωρητικός δυνητικά στόχος του είναι 7 δις ασθενείς, όλος ο ανθρώπινος πληθυσμός. Εκτιμάται ότι 70% περίπου του πληθυσμού θα κολλήσουν κάποια στιγμή στο μέλλον.

Το R0 για τον SARS-CoV-2 υπολογίζεται στο 2,5-3,5, αλλά για τους υπολογισμούς θα χρησιμοποιήσω την αισιόδοξη εκτίμηση του 2,5.

Το CRF εκτιμάται στο 2%, αν και ο αριθμός αυτός είναι δύσκολο να καθοριστεί με ακρίβεια στην αρχική φάση της επιδημίας για διάφορους τεχνικούς λόγους (έλλειψη δυνατότητας εντοπισμού όλων των περιστατικών, ασθενείς που ακόμα είναι υπό θεραπεία, αβεβαιότητα περί του ακριβούς ποσοστού των ασυμπτωματικών φορέων κτλ). Γενικά οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα μειωθεί κι άλλο και τελικά θα είναι γύρω στο 1%. Μελέτες που δημοσιεύτηκαν λίγες μέρες πριν, υπολογίζουν ότι ένα 15% των ασθενών θα χρειαστεί κάποιας μορφής νοσηλεία (οξυγόνο, ενδοφλέβια υγρά κτλ), ενώ ένα ακόμα 5% θα χρειαστεί εντατική θεραπεία και μηχανική υποβοήθηση της αναπνοής, με άλλα λόγια κρεβάτι εντατικής.

Ξεκινώντας με έναν ασθενή, ο ιός θα επεκταθεί εκθετικά στον πληθυσμό ως εξής:

• 1
• 2
• 6
• 15
• 39
• 97
• 244
• 610
• 1.525
• 3.812
• 9.531
• 23.828
• 59.570
• 148.925
• 372.314
• 930.786

Μετά από 16 «βήματα», ο αριθμός των ατόμων που φέρουν τον ιό φτάνει το 1 εκατομμύριο. Υπολογίζοντας ότι το κάθε «βήμα» χρειάζεται 5-6 μέρες για τον SARS-CoV-2, η όλη διαδικασία θα πάρει μόλις 2,5-3 μήνες.

Από αυτόν τον πληθυσμό, 200.000 θα χρειαστούν ενδονοσοκομειακή νοσηλεία, ενώ 50.000 θα πρέπει να εισαχθούν σε μονάδα για τουλάχιστον 2-3 εβδομάδες και 10.000 τελικά θα καταλήξουν (ο ίδιος υπολογισμός με R0 3,5 είναι τρομακτικός και μετά από 16 «βήματα» τα θετικά για τον ιό άτομα φτάνουν τα 144 εκατομμύρια). Αν και αυτός ο εκθετικός υπολογισμός είναι μαθηματικό μοντέλο και δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα με αυτόν τον ρυθμό, δίνει ελπίζω μια εικόνα του τι αντιμετωπίζουμε.

Δεν έχουμε εμβόλιο. Ξέρουμε επίσης ότι τα αντι-ιικά φαρμακα που χρησιμοποιούμε συνήθως για την γρίπη δεν έχουν καμία επίδραση στον SARS-CoV-2.

Ακόμα και το σύστημα υγείας της Γερμανίας με περίπου 30 κλίνες εντατικής ανά 100.000 κατοίκους θα καταρρεύσει εντός 2 εβδομάδων. Άλλες χώρες στην Ευρώπη έχουν 2-3 κλίνες ανά 100.000 κατοίκους.

Η κατάσταση όμως θα χειροτερέψει περαιτέρω. Όσο διαρκεί αυτή η κρίση, δυνητικά θανατηφόρα περιστατικά από άλλες νόσους δεν θα σταματήσουν να υπάρχουν. Άνθρωποι με έμφραγμα, εγκεφαλικό και διάφορες ανεπάρκειες θα αφεθούν να πεθάνουν, καθώς οι εντατικές μονάδες θα γεμίζουν και οι διαθέσιμες αναπνευστικές συσκευές θα μειώνονται. Οι χειρουργικές αίθουσες δεν θα μπορούν να στελεχωθούν ούτε για επείγοντα περιστατικά. Ασθενείς με σκωληκοειδίτιδα πχ, που σήμερα θεωρείται «απλή» νόσος και θεραπεύεται με ένα χειρουργείο 15-20 λεπτών, θα είναι σε άμεσο κίνδυνο να χάσουν την ζωή τους εντός λίγων ωρών. Ασθενείς με κατάγματα θα περιμένουν μέρες ή ίσως και να μην μπορούν να χειρουργηθούν καθόλου. Οι γιατροί θα κληθούν να αποφασίσουν για το ποιοι ασθενείς θα πεθάνουν σε συνθήκες που θα θυμίζουν προκεχωρημένο μέτωπο πεδίου μάχης. Μόνο οι ελαφρά ή μέτρια τραυματίες/ασθενείς θα έχουν περίθαλψη, οι υπόλοιποι θα αφεθούν στην μοίρα τους. Όλα αυτά χωρίς να λαμβάνω υπόψιν ότι νοσηλευτικό και ιατρικό προσωπικό και όλα τα παραϊατρικά επαγγέλματα είναι και αυτοί άνθρωποι, που κάποια στιγμή θα κουραστούν και ίσως αρρωστήσουν επίσης.

Αν πιστεύετε ότι όλα αυτά είναι πολύ δραματικά, αρκεί μια ματιά στην Κίνα και την Ιταλία για να καταλάβει κανείς πόσο γρήγορα χάνεται η ψευδαίσθηση ελέγχου που πιστεύουμε ότι μπορεί να έχουμε για κάτι τέτοιο.

Είναι λοιπόν μοιραίο ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Όχι. Σίγουρα όχι. Υπάρχει ο μαγικός αριθμός R0, που μας δίνει μια ευκαιρία να σταματήσουμε την κρίση πριν ξεκινήσει. Ο αριθμός των ατόμων που ο καθένας από εμάς μπορεί να κολλήσει. Ο αριθμός αυτός δεν είναι στατικός και μπορεί να πιεστεί προς τα κάτω, προς το 1,0, ώστε να εμποδιστεί η ραγδαία εξάπλωση της νόσου. Η «εξομάλυνση της καμπύλης» (flattening of the curve). Αυτό θα δώσει την ευκαιρία στα συστήματα υγείας να προσαρμοστούν και να δεχτούν το ωστικό κύμα της νόσου χωρίς να καταρρεύσουν.

Κρατάμε την μοίρα μας στα χέρια μας. Μην περιμένετε από τις κυβερνήσεις να δράσουν. Οι πολιτικοί δεν έχουν καλύτερη αντίληψη ή κατανόηση του προβλήματος από τους υπόλοιπους πολίτες και συχνά δυστυχώς ακούν τους επιστήμονες μόνο όταν είναι αργά.

Δείξτε πρωτοβουλία και γίνετε το παράδειγμα στην δουλειά ή τον κοινωνικό σας περίγυρο.

Πλένετε τα χέρια σας. Με σαπούνι ή αλκοόλ, δεν έχει πολύ σημασία, αρκεί να το κάνετε σωστά και συχνά.

Μην αγγίζετε το πρόσωπό σας, ιδιαίτερα μην αγγίζετε το στόμα και την μύτη.

Θεωρήστε κάθε επιφάνεια ως δυνητικά μολυσμένη.

Μείνετε σπίτι.

Αερίζετε τα δωμάτια, τουλάχιστον μια φορά την μέρα.

Ακυρώστε ότι δεν είναι απολύτως απαραίτητο. Μπορείτε να γιορτάσετε τα γενέθλιά σας και του χρόνου με όλους τους φίλους σας. Είναι πολύ πιο πιθανό να συμβεί αυτό, εάν δεν αρρωστήσετε.

Κανονίστε τυχόν συναντήσεις σε ανοιχτούς χώρους.

Αν έχετε συμπτώματα, μείνετε σπίτι για 2 εβδομάδες - προετοιμαστείτε για αυτό το ενδεχόμενο.

Αν επιδεινωθούν τα συμπτώματα, ζητήστε ιατρική βοήθεια.

Αν αποφασίσετε να μείνετε σπίτι, μην αναλώσετε όλο τον χρόνο κάνοντας άσκοπα πράγματα. Παραμείνετε όσο το δυνατόν παραγωγικοί για την υπόλοιπη κοινωνία. Η κρίση αυτή έχει ήδη τεράστιες οικονομικές συνέπειες για άπειρους ανθρώπους γύρω μας. Η ελαχιστοποίηση αυτών των συνεπειών είναι επίσης σημαντικό κομμάτι της αντιμετώπισης της επιδημίας.

Μην αγοράζετε πράγματα που δεν χρειάζεστε. 50 ρολά χαρτί υγείας δεν θα βοηθήσουν και 10 κιλά μακαρόνια για ένα άτομο είναι υπερβολή.

Σκεφτείτε όσους συμπολίτες σας ανήκουν σε ομάδες πληθυσμού σε κίνδυνο. Ο ιός αυτός απειλεί εξίσου όχι μόνο την υγεία μας, αλλά και τις κοινωνικές μας ευαισθησίες και αντιστάσεις.

Ας παραμείνουμε ψύχραιμοι και αισιόδοξοι. Μπορούμε να βγούμε από αυτή την κρίση με τις ελάχιστες δυνατές απώλειες. Θεραπείες που χρησιμοποιήθηκαν με επιτυχία κατά της επιδημίας Ebola δοκιμάζονται σε βαριά ασθενείς αυτήν τη στιγμή. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι θετικά και πολύ πιθανό σε 1-2 μήνες να είναι θεραπεία πρώτης γραμμής. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο SARS-CoV-2 ενδέχεται να είναι και αυτός εποχιακή νόσος. Αν αυτό αληθεύει, τα περιστατικά θα μειωθούν όσο πλησιάζει το καλοκαίρι. Το εμβόλιο που όλοι περιμένουμε θα αργήσει παραπάνω, αλλά όλη η επιστημονική κοινότητα εργάζεται ασταμάτητα για να βρεθεί όσο το δυνατόν συντομότερα και οι ειδικοί είναι αισιόδοξοι. Ας κάνουμε το δικό μας καθήκον ως πολίτες. Ας εμποδίσουμε την εξάπλωση του SARS-CoV-2 και ας τους δώσουμε τον χρόνο που χρειάζονται.

**Όλη η καλόπιστη κριτική για παραλείψεις, λάθη κτλ είναι ευπρόσδεκτη, οποιαδήποτε παραπληροφόρηση ή ανάρμοστα σχόλια θα διαγράφονται.

**Οι πηγές για τα στοιχεία που παραθέτω είναι στην διάθεση όποιου τα χρειαστεί.