Τουρκία: Η γεωγραφία της επόμενης μέρας

Υφίσταται και διαιωνίζεται παράλληλα μία ερμηνευτική δυσλεξία που διακατέχει τους Έλληνες όσον αφορά τη «μετάφραση» όσων συμβαίνουν στην Τουρκία.

Αυτή η διαχρονική «δυσλεξία» καταλήγει να αποπροσανατολίζει και ταυτόχρονα να ιδεολογικοποιεί κάθε προσπάθεια επεξεργασίας των πολιτικών εξελίξεων στη γειτονική χώρα. Αυτό όσον αφορά τα ελληνικά ΜΜΕ, τα οποία αντιδρούν αταβιστικά στα πολιτικά πρόσωπα που έχουν αναλάβει την «εργολαβία» να καθορίζουν το βηματισμό του ελληνικού εθνολαϊκισμού.

Ευτυχώς στο επίπεδο της επαγγελματικής ενασχόλησης, δηλαδή στα εξειδικευμένα Ινστιτούτα (όχι όλα) και στον πυρήνα του ΥΠΕΞ, υπάρχει και η δυνατότητα και –όπως φαίνεται– και η διάθεση να εφαρμόζεται η μεθοδολογία της επαγγελματικής προσέγγισης των πολιτικών και γεωστρατηγικών ανακατατάξεων στη γείτονα. Ευτυχώς!

Διέλαθε της προσοχής των «ειδικών» πως το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν το χειρότερο δυνατόν.

Η Τουρκία εισήλθε για τα καλά στον κύκλο του διχασμού με τρία ευδιάκριτα κομμάτια και ένα χαρακτηριστικό τέταρτο (το ευρύ μητροπολιτικό κέντρο της Κωνσταντινούπολης). Αυτά τα 3 plus γεωγραφικά διαμερίσματα θα καθορίσουν και τις πολιτικές εξελίξεις μεσοπρόθεσμα και κυρίως μακροπρόθεσμα.

Το πρώτο αφορά τις ανατολικές και νοτιοανατολικές περιοχές των Κούρδων οι οποίοι, αν και διχασμένοι, καθόρισαν με την ψήφο τους την πρόθεση να διεκδικήσουν την εθνική τους οντότητα. Το περίεργο είναι ότι σε απόλυτο αριθμό ψήφων ο Ερντογάν ενίσχυσε την επιρροή του. Έλαβε περισσότερες ψήφους από τις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές. Αυτό εξηγείται. Το «Ναι» συμπεριελάμβανε –σε μεγάλη μάλιστα δόση– και την αποδοχή της θρησκευτικής ταυτότητας, του μουσουλμάνου σουνίτη, ταυτότητα κοινή μεταξύ του κουρδικού και του τουρκικού στοιχείου, αλλά και βασικού προπαγανδιστικού ατού του κυβερνώντος ισλαμικού κόμματος ΑΚΡ. Συνολικά όμως η κουρδική ψήφος με μεγάλη πλειοψηφία τάχθηκε υπέρ του «Όχι».

Το δεύτερο διαμέρισμα αφορά τους ψηφοφόρους που αρνήθηκαν να στηρίξουν για μία ακόμη φορά τον Ερντογάν. Πρόκειται για εκείνες τις ψήφους που στο πρόσφατο παρελθόν διασφάλιζαν την πολιτική επικυριαρχία του.

Από την Αδριανούπολη ως τα Άδανα, ακολουθώντας τις ανατολικές όχθες του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, η Τουρκία της οικονομίας και της βιομηχανικής, ηλεκτρονικής, εξειδικευμένης τεχνολογίας, της εξειδικευμένης αγροτικής παραγωγής, η χρηματοπιστωτική και τραπεζική Τουρκία, ψήφισαν «Όχι». Στον πολιτικό χάρτη της Τουρκίας, όπως διαμορφώθηκε μετά το δημοψήφισμα, παρατηρεί κανείς πως η «ζώνη της Οικονομίας» καλύπτει πια για πρώτη φορά από τις αρχές του 21ου αιώνα και τον άξονα Προποντίδα - Ισμίτ (Νικομήδεια) και το τερατώδες βιομηχανικό κέντρο ως την Άγκυρα. Όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα, ακόμη και τα Άδανα, ψήφισαν κατά πλειοψηφία «Όχι». Η ζώνη της τουριστικής βιομηχανίας επίσης. Όλα τα μεγάλα λιμάνια, τα κέντρα Logistics, οι κόμβοι μεταφοράς αγαθών, ανήκουν στη ζώνη του «Όχι».

Το τρίτο διαμέρισμα, συμπαγές και αυτό, καλύπτει την Ανατολία και τη Μαύρη Θάλασσα. Πρόκειται για την αφετηρία και την έδρα του συστήματος Ερντογάν. Η Καππαδοκία, το Ικόνιο, η συμπαγής ισλαμική μάζα της Ανατολίας ψήφισαν «Ναι». Πρόκειται για την πολιτική έκφραση της αναδυόμενης μέσα Τουρκίας, ο κύκλος των «Τίγρεων της Ανατολίας», ο πυρήνας της πολιτικής ισχύος του Ερντογάν και του κόμματός του. Οικονομικά, ωστόσο, η συμμετοχή αυτών των περιοχών στο συνολικό ΑΕΠ της χώρας είναι μόνο συμπληρωματική και όχι κυρίαρχη.

Το τέταρτο διαμέρισμα, αυτό το «plus», αφορά την Κωνσταντινούπολη των 17 εκατομμυρίων ανθρώπων. Η Πόλη, από την οποία ξεκίνησε ως δήμαρχος ο Ερντογάν, εδώ και μία δεκαετία ενίσχυε κατά πλειοψηφία το πολιτικό Ισλάμ του ΑΚΡ. Στο δημοψήφισμα ψήφισε «Όχι». Ακόμη και στη συνοικία φέουδο του Ερντογάν, το Μπαϊράμ Πασά, ο κόσμος δεν ακολούθησε τους ιμάμηδες. Οι εθνικιστές σύμμαχοι του Ερντογάν έριξαν «δαγκωτό» όχι στην κάλπη από το φόβο της ολοκληρωτικής εξαφάνισής τους από τον πολιτικό χάρτη. Η Κωνσταντινούπολη είναι από μόνη της μία μεσαία ευρωπαϊκή χώρα όχι μόνον πληθυσμιακά αλλά και ως προς το ΑΕΠ που παράγει. Υφίσταται μία ζώνη στην ευρωπαϊκή Τουρκία κατά μήκος της Προποντίδας και με βάθος τη Νικομήδεια, που παράγει περισσότερο πλούτο από το Λουξεμβούργο συνολικά.

Εδώ ολοκληρώνεται το προφίλ των δύο στρατοπέδων και αρχίζουν τα δύσκολα.

Μία κατακερματισμένη και χαώδης αντιπολίτευση του «Όχι».

Από τα παιδιά της εξέγερσης του «Γκεζί» ως τους εμμονικούς εθνικιστές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος που θέλουν 18 ελληνικά νησιά, νησίδες και βραχονησίδες, και που ούτε να ακούσουν για πολιτική επίλυση του κουρδικού ζητήματος, το συνονθύλευμα που ψήφισε «Όχι» μόνο συμπαγές και πολιτικά αποτελεσματικό δεν είναι. Τα δημοψηφίσματα εν γένει ευνοούν αυτές τις παράταιρες και εντελώς βραχυπρόθεσμες συμμαχίες. Τι κοινό μπορεί να έχουν οι Κούρδοι στο Ντιγιαρμπακίρ που καταψήφισαν τον Ερντογάν με τους υπερσυντηρητικούς ρεπουμπλικανούς, που με άλλοθι τον Κεμαλισμό υπερθεματίζουν σε εθνικισμό, αλυτρωτισμό και εθνικό ιμπεριαλισμό ως προς όλους τους γείτονες της Τουρκίας;

Οι σοβαροί αναλυτές της Τουρκίας, οι περισσότεροι εκ των οποίων ζουν και εργάζονται πια στο εξωτερικό ή με μεγάλες θυσίες και αγωνία κινούνται στη σκιά των αστικών κέντρων για να μην προκαλέσουν το σύστημα Ερντογάν, ή απλώς βρίσκονται στη φυλακή, σε σημειώματα και κατ’ ιδίαν συνομιλίες καταλήγουν στο εξής συμπέρασμα: Αν δεν αναληφθεί σύντομα πολιτική πρωτοβουλία για τη σύσταση ενός σύγχρονου και φιλελεύθερου κοινωνικού φορέα με σαφή ευρωπαϊκό - δυτικό προσανατολισμό και κεντρώο χαρακτήρα, τότε ο Ερντογάν θα κυριαρχήσει και πάλι με ευκολία και ασφάλεια στο πολιτικό σκηνικό. Η πολυδιάσπαση στο στρατόπεδο του «Όχι» και κυρίως ο παθολογικός υπεσυντηρητισμός της τουρκικής κεμαλικής δεξιάς διευκολύνουν τον Ερντογάν στη διαχείριση της επόμενης ημέρας. Ακόμη περισσότερο. Τα ακραία εθνικιστικά στοιχεία των Ρεπουμπλικανών παρέα με τους ακροδεξιούς του κόμματος MHP του Ντεβλέτ Μπαχτσελί θα καταλήξουν αργά ή γρήγορα στην αγκαλιά του ισχυρού εθνικολαϊκιστικού πόλου, του ΑΚΡ του Ερντογάν. Το πολιτικό Ισλάμ έχει τη δυνατότητα να καλύψει ιδεολογικά και αυτό το τμήμα της τουρκικής κοινωνίας, όπως το καταφέρνει άλλωστε σε όλο τον ισλαμικό κόσμο και όπως περίτρανα το κατάφερε στο Ιράν. Άλλωστε το μοντέλο που επιδιώκει να οικοδομήσει μακροπρόθεσμα ο Ερντογάν είναι ένα «Σουνιτικό Ιράν» στην Τουρκία με γνώμονα και άξονα το «Σιιτικό Ιράν» που στήθηκε στην Τεχεράνη.

Η επιθετικότητα ως δυναμική εξουσίας.

Στη Δύση καλλιεργήθηκε η άποψη πως μετά το δημοψήφισμα ο Ερντογάν θα «μαλακώσει» και θα προσαρμόσει τη συμπεριφορά του λαμβάνοντας υπόψιν τις διεθνείς συνθήκες.

Μέγα λάθος. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος αφαιρεί από τον Ερντογάν το δικαίωμα πειστικής νομιμοποίησης του συστήματος της εξουσίας τόσο στο εσωτερικό όσο και στη διεθνή σκηνή. Το 51% δεν είναι ούτε αρκετό ούτε πειστικό. Το «σύστημα Ερντογάν», ιδιαίτερα μετά το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου, είναι ολοκληρωμένα οικογενειοκρατικό και κοινωνικά κοτζαμπάσικο. Για να διατηρήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων χρειάζεται τη συνεχή αντιπαράθεση με εχθρούς. Η εξουσία του Ερντογάν είναι κάτι σαν το ποδήλατο. Πρέπει συνεχώς να κινείται, αλλιώς καταρρέει.

Ήδη με τις πρώτες τοποθετήσεις του έναντι των ευρωπαϊκών θεσμών ο Ερντογάν κατέθεσε δείγμα της μελλοντικής συμπεριφοράς του. Επί της ουσίας δεν θα πρέπει να αναμένεται καμία αλλαγή ως προς τις απόψεις της Άγκυρας για τα ζητήματα της Συρίας, των Κούρδων, του Ιράκ, στο Κυπριακό, το Αιγαίο, την Ε.Ε. αλλά και το Ιράν. Η πρώτη πολιτική οντότητα που έσπευσε να συγχαρεί τον Ερντογάν ήταν η Χαμάς από την Παλαιστίνη και η δεύτερη ήταν η οργάνωση Αδελφοί Μουσουλμάνοι της Αιγύπτου. Προφανώς το αίμα νερό δεν γίνεται. Τα συγχαρητήρια του Ντόναλντ Τραμπ ανακοινώθηκαν μόλις την Τρίτη το πρωί. Τα δύσκολα μόλις τώρα αρχίζουν.