Έπειτα από 7 μήνες διακυβέρνησης από τον ΣΥΡΙΖΑ και τους Ανεξάρτητους Έλληνες κι αφού έχει προηγηθεί ένα δημοψήφισμα, η χώρα οδηγείται ξανά σε πρόωρες εκλογές στις 20 Σεπτεμβρίου. Αυτό είναι το αποτέλεσμα της αλλαγής του πολιτικού σκηνικού, η οποία προκλήθηκε από τη στροφή 180° μοιρών της κυβέρνησης, τη σύναψη της ιστορικής συμφωνίας της 12ης Ιουλίου και την υπογραφή του 3ου Μνημονίου. Η αλλαγή του πολιτικού σκηνικού καταγράφεται ήδη στα δημοσκοπικά ευρήματα επτά εταιρειών δημοσκοπήσεων κι από τα οποία διαφαίνονται: α) η απώλεια της μέχρι πρότινος κυριαρχίας ΣΥΡΙΖΑ/Τσίπρα β) η σημαντική μείωση της διαφοράς μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ και γ) η αβεβαιότητα ακόμα και για το ποιο κόμμα θα λάβει την πρώτη θέση στις επερχόμενες εκλογές.
Σε γενικές γραμμές, η δημοσκοπική κατάρρευση του ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί φυσικό επακόλουθο των παρακάτω στρατηγικών λαθών:
1. Το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει τα χαρακτηριστικά των ευρωπαϊκών κομμάτων. Αποτελεί ένα κομματικό σχηματισμό της βάσης, ο οποίος γιγαντώθηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα μέσα από τις πλατείες των αντιμνημονιακών διαμαρτυριών. Αυτό σημαίνει ότι δεν έχει ξεκάθαρη στρατηγική στα βασικά ζητήματα όπως η ιδεολογία, η οικονομία ή η γεωπολιτική θέση της χώρας. Οι αντιθέσεις στο εσωτερικό του ΣΥΡΙΖΑ ξεπερνούν τις δευτερεύουσες αντιθέσεις που υπάρχουν στα άλλα πολυσυλλεκτικά ελληνικά κόμματα εξουσίας. Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ έκανε το λάθος να μην ξεκαθαρίσει τα σοβαρά πολιτικά ζητήματα στο εσωτερικό του, πριν πιέσει για την ανάληψη της εξουσίας.
2. Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ δεν μπήκε στον κόπο είτε να αναγνώσει είτε να εξηγήσει στους ψηφοφόρους το σύγχρονο διεθνές περιβάλλον, τους νέους συσχετισμούς δυνάμεων που αναπτύσσονται Ευρώπη. Ήταν λάθος της κυβέρνησης το ότι ενώ στη ρητορική της αναφερόταν στην Ευρώπη των λαών, ουσιαστικά επέβαλε για το ελληνικό ζήτημα το «διευθυντήριο Γερμανίας Γαλλίας». Με αυτό τον τρόπο δημιούργησε ένα τείχος απέναντί της, το οποίο αποτελούσαν οι μικρές και φτωχότερες χώρες, τις οποίες αποκαλούσε υποτιμητικά ως δορυφόρους της Γερμανίας.
3. Αν και ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί τη συνέχεια του ΚΚΕ Εσ., του φιλοευρωπαϊκού κόμματος της ελληνικής αριστεράς που αντιτάχθηκε στην πολιτική της Σοβιετικής Ένωσης, και του μετέπειτα Συνασπισμού που υπερψήφισε τη συμφωνία του Μάαστριχτ, χρησιμοποίησε αντιευρωπαϊκή ρητορική στη διαπραγμάτευση. Δεν μπήκε όμως στον κόπο να «αναγνώσει» το νέο γεωπολιτικό σκηνικό που διαμορφώνεται στην Κεντρική Ευρώπη και Βαλτικές χώρες, σε σχέση με τη Ρωσία. Κι όχι μόνο αυτό αλλά προσπάθησε να εκμεταλλευτεί την αντίθεση Ευρώπης-Ρωσίας προς πλαίσιο της διαπραγμάτευσης.Το λάθος της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι την οπορτουνιστική προσέγγιση με τη Ρωσία όχι μόνο ερχόταν σε αντίθεση με τα ίδια τα αίτια της κομματικής δημιουργίας του, αλλά έκανε φανατικούς αντίπαλους των ελληνικών αιτημάτων τις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης και της Βαλτικής.
4. Κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης, η κυβέρνηση αγνόησε το ζήτημα της διαχείρισης των θεμάτων της καθημερινότητας και της οικονομίας. Το σύνολο της κυβέρνησης ήταν απασχολημένο με τα ζητήματα της διαπραγμάτευσης κι αυτό είχε αρνητικές επιπτώσεις στην οικονομία. Το λάθος της κυβέρνησης είναι ότι ενώ εκλέχτηκε με σύνθημα το σταμάτημα της λιτότητας, με την παύση πληρωμών και την αφυδάτωση των Νομικών Προσώπων του Δημοσίου από διαθέσιμα ουσιαστικά επέβαλε σκληρή περιοριστική πολιτική, η οποία ενέτεινε την εσωτερική υποτίμηση και είχε αρνητικές επιπτώσεις σε απασχόληση και οικονομία.
5. Η αντιμνημονιακή και λαϊκίστική ρητορική του ΣΥΡΙΖΑ προσέλκυσε ευκαιριακά ψηφοφόρους από άλλους πολιτικούς χώρους. Στο πλαίσιο αυτό από-ιδεολογικοποίησε την πολιτική του και συμμάχησε με το εθνικιστικό κόμμα των Ανεξάρτητων Ελλήνων. Το πιο επικίνδυνο όμως είναι ότι επανάφερε με άγαρμπο τρόπο την εμφυλιοπολεμική ρητορική, χρησιμοποίησε συστηματικά μία σειρά αναχρονιστικών και επικίνδυνων χαρακτηρισμών όπως «προδότες» και «γερμανοτσολιάδες», έχοντας ως στόχο την απαξίωση κάθε κριτικής σκέψης και κάθε φιλοευρωπαϊκής άποψης. Το λάθος της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ είναι ότι δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει το στείρο φανατισμό και το ψυχροπολεμικό διχασμό για να πετύχει τους βραχυχρόνιους πολιτικούς στόχους του.
6. Εκ των πραγμάτων αποδείχθηκε ότι η κυβέρνηση δεν είχε ούτε σχέδιο Α, ούτε σχέδιο Β στη διαπραγμάτευση με τους πιστωτές. Αυτό έχει επιβεβαιωθεί κι από τα ίδια τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ. Κι ενώ θα μπορούσε να κλείσει η συμφωνία όταν υπήρχαν τα ταμειακά διαθέσιμα στα κρατικά ταμεία α) καθυστέρησε συνειδητά και συστηματικά τη διαπραγμάτευση και β) εισήγαγε και προώθησε συστηματικά τον όρο της δημιουργικής ασάφειας. Και τα δύο, ήταν εις βάρος της ελληνικής πλευράς, η οποία ήταν η αδύναμη πλευρά της διαπραγμάτευσης. Ήταν στρατηγικής σημασίας λάθος της κυβέρνησης να προσδώσει χαρακτηριστικά show business στη διαπραγμάτευση. Κι αυτό γιατί μπορεί με αυτό τον τρόπο να έπαιρνε πόντους στο επίπεδο της βραχυχρόνιας δημοφιλίας αλλά όταν η συζήτηση έφτανε στο σημείο των αποφάσεων, τότε καταγράφονταν ήττες όπως ήταν οι συμφωνίες της 20ής Φεβρουαρίου ή της 12ης Ιουλίου.
7. Η κυβέρνηση αγνοούσε συστηματικά τη γεωπολιτική θέση της Ελλάδας τόσο σε σχέση με το ευρωπαϊκό πλαίσιο τόσο σε σχέση με τις ευρύτερες γεωπολιτικές ανακατάξεις στην περιοχή της ΝΑ Ευρώπης και Ανατολικής Μεσογείου. Έχει καταγραφεί ιστορικά ότι οι διεθνείς σχέσεις δύσκολα κτίζονται. Αλλά έχει επίσης καταγραφεί ότι εύκολα τραυματίζονται ή καταστρέφονται και ότι επίσης πιο δύσκολα επανέρχονται. Είναι σίγουρο ότι οι απειλές του στυλ «η Ελλάδα κρατά τα πυρηνικά στα χέρια της» αποτέλεσαν μία καθαρά οπορτουνιστική τακτική και δεν θα έπρεπε να χρησιμοποιηθούν σε μία ενδο -ευρωπαϊκή διαπραγμάτευση. Το λάθος της κυβέρνησης είναι ότι αγνόησε το ότι μία αδύναμη κι αποσταθεροποιημένη Ελλάδα εκτός ευρώ, θα δημιουργούσε μεν προβλήματα στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα αλλά ταυτόχρονα θα καθιστούσε την Ελλάδα εύκολη λεία σε ασύμμετρες απειλές. Κυρίως όμως θα έθετε την Ελλάδα ως μέρος του γενικότερου προβλήματος της περιφερειακής αναταραχής κι όχι μέρος της λύσης.
8. Η κυβέρνηση αγνοούσε συστηματικά τα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας. Ουσιαστικά ζητούσε δανεικά από τις άλλες χώρες της ευρωζώνης (κι από φτωχότερες χώρες) για να συντηρήσει 40ρηδες και 50ρηδες συνταξιούχους και μάλιστα χωρίς καμία διάθεση για να αναδιαρθρώσει το ασφαλιστικό σύστημα. Είναι χαρακτηριστικό το ότι η ηγεσία του Υπουργείου Ασφαλίσεων προέτρεπε το Συμβούλιο της Επικρατείας να κάνει αποδεκτές τις προσφυγές κατά της μείωσης των συντάξεων, δηλώνοντας δημοσίως ότι «θα τα βρει τα χρήματα». Το λάθος της κυβέρνησης είναι ότι ενώ έβριζε τους δανειστές (και εμμέσως τους ψηφοφόρους τους), ταυτόχρονα απαιτούσε χρήματα για να καλύψει τις νέες και μη διατηρήσιμες δαπάνες, τις οποίες φόρτωνε στις επόμενες γενεές και εις βάρος της οικονομίας.
9. Ενώ η κυβέρνηση ανέβηκε στην εξουσία με το σύνθημα «πρώτη φορά Αριστερά» διαφημίζοντας το ηθικό πλεονέκτημα που έχτισε επί δεκαετίες, με την καθημερινή πρακτική προώθησε ένα αλαζονικό προφίλ, ενώ λοιδορούσε συστηματικά κάθε αντίθετη άποψη. Δημιουργήθηκαν σοβαρά ζητήματα στο ύφος και στο ήθος της εξουσίας κι αυτά δεν υπερκαλύπτονταν ούτε από τη μη χρήση γραβάτας ούτε από τη χρήση του ανέμελου σακιδίου. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την 7μηνη διακυβέρνηση δημιουργήθηκε θεσμική δυσαρμονία με την Πρόεδρο της Βουλής η οποία λίγο έλειψε να καταλήξει σε πρόταση μομφής. Επίσης το δημοψήφισμα της 5ης Ιουλίου θα καταγραφεί ιστορικά ως μία οπορτουνιστική πράξη υφαρπαγής ψήφου, αφού διενεργήθηκε μέσα σε μία εβδομάδα για ένα ιστορικής σημασίας θέμα. Το λάθος της κυβέρνησης είναι ότι υποτίμησε τη διαφάνεια που έχει εμπεδωθεί με τη λειτουργία των ιδιωτικών ΜΜΕ και τις δραστηριότητες των κοινωνικών δικτύων κι ότι έχοντας ως δικαιολογία τις κοινωνικές δραστηριότητες του παρελθόντος θα μπορούσε να παραμείνει στο απυρόβλητο.
10. Ο πρωθυπουργός κ.Τσίπρας ενώ διάθετε το συγκριτικό πλεονέκτημα ότι είναι σχετικά νέος σε ηλικία σε σχέση με τους αντιπάλους του, δεν έδωσε ένα σύγχρονο τόνο στη διακυβέρνηση και αγνόησε τα προβλήματα των νεότερων και φυσικά και της γενιάς του. Επίσης δεν έκανε τίποτα για να εμπεδώσει την αξιοπιστία στην οικονομία και να προσελκύσει επενδύσεις. Θα έλεγα μάλιστα ότι με την παράνομη αναστολή των εργασιών της «Ελληνικός Χρυσός» έστειλε εχθρικά μηνύματα προς κάθε ξένη επένδυση. Αντιθέτως, με την πρώτη πράξη της κυβέρνησης του, όταν έδωσε «τροφεία» στους εργαζόμενους της ΔΕΗ, έστειλε απευθείας το μήνυμα ότι θα υπηρετήσει πελατειακά συμφέροντα. Αυτό επιβεβαιώθηκε κι από τις επαναπροσλήψεις των καθαριστριών ή των εργαζομένων της ΕΡΤ. Με αυτό τον τρόπο, φόρτωσε με φόρους το σύνολο των φορολογουμένων και κυρίως του παραγωγικού ιδιωτικού τομέα.
Σε γενικές γραμμές, με τη στροφή 180° μοιρών της κυβέρνησης της «πρώτη φορά Αριστερά» στο θέμα των διαπραγματεύσεων φαίνεται ότι προσαρμόζεται σε πιο ρεαλιστικό πλαίσιο το συγκεκριμένο τμήμα του πολιτικού συστήματος. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι οι σοβαρές μετατοπίσεις ψηφοφόρων σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα δίνουν ένα σκληρό μάθημα στην ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, για την αδιέξοδη οπορτουνιστική πολιτική που ακολούθησε τα τελευταία χρόνια. Σε κάθε περίπτωση, οι εξελίξεις προσαρμόζουν το σύνολο των κόμματων σε ένα πιο ρεαλιστικό πλαίσιο, τα εξαναγκάζουν να συζητήσουν μεταξύ τους και να δουν πώς θα συνεργαστούν μετά τις εκλογές. Κι αυτό είναι ελπιδοφόρο για την ελληνική οικονομία και κοινωνία.
23°
