Διονύσης Σαββόπουλος: Μια κηδεία για το τέλμα της Ελλάδας
Είναι δύσκολο να σχολιαστούν οι παρουσίες. Οι απουσίες είναι σαφέστερες: δείχνουν το χαμηλό πολιτιστικό μας επίπεδο και την αξιοθρήνητη έλλειψη πολιτικής και κοινωνικής αγωγής
Κηδεία Διονύση Σαββόπουλου: το λαϊκό προσκύνημα, η ανεξαρτησία των καλλιτεχνών, οι ασεβείς και οι αγροίκοι
Η κηδεία του Διονύση Σαββόπουλου στις 25 Οκτωβρίου ήταν μια μικρογραφική εικόνα όλων όσα μας καθηλώνουν στο τέλμα-Ελλάδα: πολιτική οικειοποίηση διανοουμένων, ιδεολογικός δογματισμός, απρεπής συμπεριφορά, κοινωνική αγραμματοσύνη.
Αρχίζω από την κυβέρνηση. Οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να είναι πιο διακριτικές στις νεκρώσιμες ακολουθίες και γενικότερα στις τελετουργίες καλλιτεχνών· η έντονη παρουσία τους σημαίνει οικειοποίηση· παρέμβαση στην ανεξαρτησία ανθρώπων που πρόσφεραν σε όλους μας όχι μόνο τέχνη αλλά και λίγη από τη σοφία τους — όση μπορέσαμε να αντέξουμε. Πράγματι, τα τελευταία χρόνια έχει γίνει συνήθεια οι πολιτικοί να εκφωνούν επικηδείους: το 2017 ο Μακρόν οργάνωσε, με τη συνεργασία της οικογένειας του Τζόνι Χαλιντέι, μαζική πορεία και εκκλησιαστική λειτουργία· ο στόχος του ήταν η, έστω ευκαιριακή, ένωση των Γάλλων με αφορμή την απώλεια ενός κοινού ινδάλματος. Στη συνέχεια, ο Γάλλος πρόεδρος παρέστη στις κηδείες του Σαρλ Αζναβούρ και του Ζαν-Πολ Μπελμοντό — όμως, αυτές οι λαϊκές εκδηλώσεις, όπως και η παλιότερη της Εντίτ Πιάφ, είχαν μια θεμελιώδη διαφορά από αυτά που εκτυλίχθηκαν στην Αθήνα το περασμένο Σάββατο: ήταν απολιτικές και ενοποιητικές· παρά τις κακόγουστες στρατιωτικές φανφάρες, δεν υπήρχε ιδεολογική οικειοποίηση, πολύ λιγότερο εμφυλιοπολεμικό πνεύμα.
Οπωσδήποτε, οι τελετές των αποχαιρετισμών εξαρτώνται από τις αποφάσεις των εκλιπόντων και της οικογένειάς τους, καθώς κι από τα χαρακτηριστικά της παρουσίας τους μέσα στον κόσμο: Η κηδεία του Μίκη Θεοδωράκη συνοδεύτηκε από εθνικό πένθος και λαϊκό προσκύνημα, ενώ εκείνη του Μάνου Χατζιδάκι έγινε, όπως είχε ζητήσει ο ίδιος, σε στενό κύκλο στο Κοιμητήριο της Παιανίας — όχι στο Α' Νεκροταφείο. Δεν μπορώ να ξέρω τις τελευταίες επιθυμίες του Διονύση Σαββόπουλου και το αν η οικογένειά του είχε τον πλήρη έλεγχο της τελετής. Ξέρω όμως από προσωπική πείρα ότι οι άνθρωποι που πενθούν δεν έχουν χώρο στο μυαλό τους για διοργανώσεις εκδηλώσεων.
Υπάρχουν άνθρωποι τόσο αδαείς και αγροίκοι που δεν κατανοούν το μέγεθος του Σαββόπουλου και τον ρόλο που έπαιξε στο πεδίο της έκφρασης
Χιλιάδες «ανώνυμοι» άνθρωποι πέρασαν από το παρεκκλήσι για το τελευταίο αντίο στον Διονύση Σαββόπουλο. Η κηδεία είχε, δικαιολογημένα, μεγάλο δημόσιο και συγκινησιακό βάρος: ο Σαββόπουλος, με τη μουσική και με την ύπαρξή του, ήταν οικείο πρόσωπο για τουλάχιστον δύο γενιές Ελλήνων· ήταν ο «Νιόνιος». Κι όμως, ο αποχαιρετισμός εκφυλίστηκε σε κοσμικό και πολιτικό γεγονός κατά το οποίο οι απουσιολόγοι, όπως συμβαίνει πάντοτε στα κοσμικά και πολιτικά γεγονότα, κατέγραψαν παρουσίες και απουσίες. Είναι δύσκολο να σχολιαστούν οι παρουσίες, πολλές από τις οποίες ήταν σίγουρα ειλικρινείς· άλλες, εξίσου σίγουρα, ήταν για το θεαθήναι, όπως είναι υπερβολικά πολλά πράγματα στη χώρα μας. Οι απουσίες είναι σαφέστερες: δείχνουν το χαμηλό πολιτιστικό μας επίπεδο και την αξιοθρήνητη έλλειψη πολιτικής και κοινωνικής αγωγής· τις ρίζες της καθυστέρησης και της νοσηρότητάς μας. Μερικές, αν όχι όλες, οφείλονται σε κάτι βαθύτερο από την πολιτική εχθροπάθεια και το προσωπικό μίσος: υπάρχουν άνθρωποι τόσο αδαείς και τόσο αγροίκοι, που δεν κατανοούν το μέγεθος του Σαββόπουλου και τον ρόλο που έπαιξε επί εξήντα χρόνια στο πεδίο της έκφρασης· τους λείπει η νοητική δυνατότητα για να δουν πως η ύπαρξή του ανάμεσά μας έκανε τον κόσμο μας καλύτερο. Εξάλλου, δεν ξέρουν τι σημαίνει καλύτερος κόσμος. Έτσι, η απουσία τους από την κηδεία μάλλον τη λάμπρυνε: ας μη συναγελαζόμαστε με ακροατές σκυλάδικων και αντάρτικων. Αν και ο Σαββόπουλος επιζητούσε τη λαϊκή συγκατάθεση —μέχρις ενός σημείου—, ίσως να μην επιθυμούσε να παρευρεθούν στην κηδεία του εκείνοι που το 1989 είχε χαρακτηρίσει «Κωλοέλληνες»· να λοιπόν που οι «Κωλοέλληνες» απείχαν.
13°
