Οι «αμαρτίες» του ελληνικού σιδηροδρόμου που οδήγησαν στην τραγωδία

Ανθρώπινο λάθος; Παθογένειες που δεν εξαλείφθηκαν; Ή μήπως, φταίει το ζαβό το ριζικό μας; Το βέβαιο είναι ότι τουλάχιστον 57 άνθρωποι -νέοι στην πλειονότητά τους- χάθηκαν επειδή δύο αμαξοστοιχίες βρέθηκαν σε πορεία μετωπικής σύγκρουσης, στον βασικό σιδηροδρομικό άξονα που διασχίζει τη χώρα, και τίποτα δεν στάθηκε ικανό να αποτρέψει την τραγωδία. Για την ακρίβεια, πρόκειται μάλλον για προαναγγελθέν έγκλημα.

Ανθρώπινο λάθος και… ΑΙ

Ο σταθμάρχης Λάρισας βρίσκεται αντιμέτωπος με κακουργηματικού βαθμού κατηγορίες, καθώς είναι εκείνος που έδωσε το «πράσινο φως» στον μηχανοδηγό της επιβατικής αμαξοστοιχίας, παρά το γεγονός ότι έτσι θα παραβίαζε τη φωτοσήμανση που έβλεπε. Όμως στο ελληνικό σιδηροδρομικό δίκτυο ο σταθμάρχης είναι «θεός» και τα κόκκινα φανάρια απλά… δεν σημαίνουν κάτι.

Σύμφωνα με τα όσα έχουν γίνει γνωστά, ο σταθμάρχης Λάρισας έκανε δύο λάθη που επέτρεψαν στις δύο αμαξοστοιχίες να βρεθούν στην ίδια σιδηροδρομική γραμμή. Μιλώντας στην τηλεόραση του ΣΚΑΙ ο σύμβουλος διοίκησης του ΟΣΕ Παναγιώτης Τερζάκης υποστήριξε ότι για 5,5 χλμ μετά τη Λάρισα ο σταθμάρχης θα μπορούσε να είχε δει σε έναν πίνακα ελέγχου ότι τα δύο τρένα είναι σε μία γραμμή. Επίσης, πολλά έχουν ειπωθεί για την επαγγελματική επάρκεια του.

Glomex Player(40599v1wl9o7vsfv, v-cqvtwvek6ygp)

Ωστόσο, ανεξάρτητα από τα λάθη που έκανε ή δεν έκανε ο συγκεκριμένος σταθμάρχης -κάτι για το οποίο θα κριθεί από τη Δικαιοσύνη-, το γεγονός παραμένει πως παγίως υπάρχει μόνο ένας άνθρωπος σε μια τόσο νευραλγική θέση. Ένας άνθρωπος υπεύθυνος για εκατοντάδες ψυχές. Ούτε επικουρείται, ούτε ελέγχεται από δεύτερο ζευγάρι ματιών. Ό,τι κι αν συμβεί. Ό,τι κι αν του συμβεί. Ως να ήταν υπεράνθρωπος ή ΑΙ, πέραν κάθε στατιστικής πιθανότητας για ανθρώπινο λάθος.

Ανύπαρκτα ηλεκτρονικά συστήματα σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης

Η αδιανόητη αυτή τραγωδία έχει στη ρίζα της το γεγονός πως δεν υπάρχει (σχεδόν) κανένα ηλεκτρονικό σύστημα παρακολούθησης της πορείας των τρένων. Ακόμη πιο εξωφρενικό μοιάζει το ενδεχόμενο το 2010 τα ταξίδια με τρένο στην Ελλάδα να ήταν πιο ασφαλή από ότι είναι το 2023. Κι αυτό διότι το 2010 λειτουργούσαν κάποια ηλεκτρονικά συστήματα σηματοδότησης και τηλεδιοίκησης.

Το ηλεκτρονικό σύστημα αγοράστηκε τη δεκαετία του 2000 και όπως αναφέρουν οι εργαζόμενοι στον ΟΣΕ παρέμεινε λειτουργικό μέχρι το 2010. Ωστόσο, λόγω βλαβών και αλλεπάλληλων περιστατικών δολιοφθοράς, το ηλεκτρονικό σύστημα απαξιώθηκε και εν τέλει τέθηκε σε αχρηστία.

Προκειμένου το σύστημα να καταστεί εκ νέου λειτουργικό υπεγράφη το 2014 σύμβαση ανάμεσα στην ΕΡΓΟΣΕ και ιδιώτες με ορίζοντα υλοποίησης του έργου το 2016. Έκτοτε, λόγω διαφωνιών της ΕΡΓΟΣΕ με τους αναδόχους και αλλεπάλληλες παρατάσεις υλοποίησης, το έργο παραμένει μέχρι σήμερα σε εκκρεμότητα. Το μόνο τμήμα που λειτουργεί είναι ανάμεσα σε Δομοκό – Τιθορέα και Προμαχώνα - Θεσσαλονίκη.

Κοντολογίς, ούτε τηλεδιοίκηση, ούτε καν απλή σηματοδότηση στον βασικό άξονα του σιδηροδρομικού δικτύου της χώρας. Επί της ουσίας κανένας μηχανισμός αποτροπής ενός δυστυχήματος.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το να εύχεται κανείς να είχε τοποθετηθεί το ειδικό σύστημα PTC το αποκαλούμενο και «μάτι» των τρένων είναι μάλλον σενάριο βγαλμένο από ταινία επιστημονικής φαντασίας.

Glomex Player(40599v1wl9o7vsfv, v-cqvxksyj6avl)

Ελλείψεις προσωπικού και μέτρων προστασίας

Την έλλειψη μέτρων προστασίας στους εργασιακούς χώρους και την ασφαλή λειτουργία των τρένων είχαν καταγγείλει πριν από λίγες εβδομάδες οι σιδηροδρομικοί. Υπενθύμιζαν, δε, πρόσφατα ατυχήματα και προειδοποιούσαν για άμεσο κίνδυνο της ζωής των μηχανοδηγών αλλά και των επιβατών.

Έθεταν θέμα ολοκλήρωσης των έργων υποδομής και ασφαλούς λειτουργίας του δικτύου, καθώς και τη σωστή συντήρησή του.
Παράλληλα, ζητούσαν άμεσα προσλήψεις στον ΟΣΕ και την HELLENIC TRAIN μόνιμου προσωπικού για την κάλυψη των σοβαρών ελλείψεων σε όλες τις ειδικότητες, καθώς και προγράμματα εκπαίδευσης όλων των εργαζόμενων για τον «ασφαλή τρόπο εκτέλεσης των εργασιών».

Μόλις πριν από πέντε μήνες, τον Οκτώβριο του 2021, η Πανελλήνια Ένωση Προσωπικού Έλξης είχε αποστείλει εξώδικο προς τον ΟΣΕ, το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, τη Hellenic Train και τη Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων, καταγγέλλοντας την κακή κατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου, την έλλειψη συντήρησης και τα φωτοσήματα που δεν λειτουργούν.

Η Πανελλήνια Ένωση Προσωπικού Έλξης είχε μάλιστα υπογραμμίσει τους τρεις εκτροχιασμούς που είχαν λάβει χώρα εκείνο το διάστημα, στην Τιθορέα την 1η Αυγούστου, στο Λιανοκλάδι στις 10 Οκτωβρίου και στην Τιθορέα εκ νέου στις 21 του ίδιου μήνα.

Glomex Player(40599v1wl9o7vsfv, v-cqvv6t291kwh)

Ποιος ο ρόλος της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων;

Αν και η Ρυθμιστική Αρχή των Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) είχε επιβάλλει πρόστιμα σε ΟΣΕ και Hellenic Train για ελλιπή συντήρηση και ελλείψεις σε προσωπικό η τραγωδία δεν απεφεύχθη.

«Η ΡΑΣ έκανε ελέγχους αν υπάρχει δευτεροβάθμιος έλεγχος κυκλοφορίας ΟΣΕ ΤΡΑΙΝΟΣΕ;» αναρωτήθηκε ο πρώην δ/ντης ασφαλείας και κυκλοφορίας αμαξοστοιχιών ΤΡΑΙΝΟΣΕ Χρήστος Ρετσινάς. Ο ίδιος υπογραμμίζει ότι ο δευτεροβάθμιος έλεγχος, δηλαδή ο έλεγχος της κίνησης των αμαξοστοιχιών σε έναν πίνακα από τα κεντρικά, όπως γινόταν παλαιότερα, είναι απολύτως απαραίτητος.

Η ίδια η πρόεδρος της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων Ιωάννα Τσιαπαρίκου, μιλώντας στο Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ, τόνισε μεταξύ άλλων πως δεν είναι η ΡΑΣ υπεύθυνη για την κατάσταση του δικτύου. «Δεν ελέγχουμε την κατάσταση του δικτύου. Το επισημαίνουμε συνεχώς και σε δημόσιες και σε υπηρεσιακές παρεμβάσεις μας, ότι οφείλουν να συντηρούν το δίκτυο, αλλά μέχρι εκεί. Εμείς δεν ελέγχουμε αυτό το πράγμα. Ελέγχουμε αν τηρούν τη διαδικασία η οποία καταρτίζεται από τον κάθε φορέα και μας κοινοποιείται. Όταν δεν τηρούνται, τους το κάνουμε γνωστό και υποχρεούνται να διορθώσουν άμεσα την ενέργειά τους σε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα και ανάλογα φυσικά με την επικινδυνότητα της παράλειψης ή της παραβίασης, εμείς έχουμε το δικαίωμα να υποβάλλουμε κάποια διοικητικά πρόστιμα».

Η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων είναι ο φορέας που εποπτεύει την εφαρμογή των Συστημάτων Διαχείρισης Ασφαλείας (ΣΔΑ), τα οποία είναι υποχρεωμένοι να συντάσσουν και να τηρούν ο Διαχειριστής Υποδομής (ΔΥ), δηλαδή ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος (ΟΣΕ) και οι Σιδηροδρομικές Επιχειρήσεις, στην προκειμένη περίπτωση η Hellenic Train Α.Ε.

Στα Συστήματα Διαχείρισης Ασφάλειας καταγράφονται με κάθε λεπτομέρεια οι διαδικασίες οι οποίες πρέπει να εφαρμόζονται από τις Σιδηροδρομικές Επιχειρήσεις και τον ΟΣΕ, βάσει της εθνικής και ευρωπαϊκής νομοθεσίας για τους σιδηροδρόμους, προκειμένου να διασφαλίζεται η τήρηση όλων των κανόνων και απαιτήσεων ασφαλείας. Τα Συστήματα αυτά αποτελούν τον οδηγό και το εργαλείο των προαναφερθέντων σιδηροδρομικών φορέων, μέσω των οποίων αξιολογούν, ελέγχουν και προλαμβάνουν οποιοδήποτε κίνδυνο.

Πλέον, μετά την τραγωδία, η Ρυθμιστική Αρχή Σιδηροδρόμων θα εξετάσει την ορθή εφαρμογή των Συστημάτων Διαχείρισης Ασφάλειας από τον ΟΣΕ και τη Σιδηροδρομική Επιχείρηση Ηellenic Train AΕ. μέσω της διαδικασίας της αυτεπάγγελτης έρευνας που ξεκίνησε.