Πώς ο Ντόναλντ Τραμπ έγινε σύμβολο των Ευαγγελιστών, συνδέοντας τον χριστιανικό εθνικισμό με τον πολιτικό αυταρχισμό στις ΗΠΑ
Ο Ντόναλντ Τραμπμεγάλωσε σε οικογένεια πρεσβυτεριανών, χωρίς στενές σχέσεις με την εκκλησία: οι γονείς και οι συγγενείς του έκαναν γάμους, βαπτίσεις και κηδείες στην Πρώτη Πρεσβυτεριανή εκκλησία στο Κουίνς και στη συνέχεια, όταν μετακόμισαν στο Μανχάταν, οι τελετουργίες μετακόμισαν μαζί τους. Αν και οι Τραμπ δεν εκκλησιάζονταν τακτικά, θεωρούσαν «εκκλησία τους» τη Marble στη γωνία της 5ης Λεωφόρου και της 29ης οδού· αλλά ο ίδιος ο Ντόναλντ δεν ήταν ποτέ ενεργό μέλος του εκκλησιάσματος της Marble. Το 2005 παντρεύτηκε τη Μελάνια Κναβς σε επισκοπαλικό ναό στο Παλμ Μπιτς της Φλόριντα, πράγμα που δείχνει ότι δεν ανήκε σε συγκεκριμένη χριστιανική ομολογία· αν διάλεξε τον εν λόγω ναό ήταν επειδή ταίριαζε στο concept της τελετής.
Μέχρις εδώ εντάξει: όπως όλοι όσοι γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στον δυτικό κόσμο, ο Ντόναλντ μπορούσε να δηλώσει «πολιτισμικά χριστιανός»· εξάλλου, αργότερα, για να μη χάσει τη στήριξη καμιάς αίρεσης, είπε ότι είναι χριστιανός «γενικά», ότι δεν πρόσκειται σε καμιά ιδιαίτερη ομολογία. Πάντως, τόσο οι Πρεσβυτεριανοί, όσο και οι Episcopalians, θεωρούνται πολιτικά μετριοπαθείς· η δε εκκλησία Μarble του Μανχάταν, που συνδέεται σήμερα με την υπο-ομολογία «Ενωμένη Εκκλησία του Χριστού», έχει εκφραστεί εναντίον της θανατικής ποινής και υπέρ της πλήρους ένταξης των ΛΟΑΤΚΙ+ στην κοινωνία και στο εκκλησίασμα. Ομοίως, οι Episcopalians, που αποτελούν περίπου το 1% των ενηλίκων στις ΗΠΑ, κλίνουν προς τους Δημοκρατικούς, με υψηλά ποσοστά φιλελεύθερων στάσεων στα κοινωνικά ζητήματα. Οι δε Πρεσβυτεριανοί, από τους οποίους υποτίθεται ότι προέρχεται ο Ντόναλντ, είναι χωρισμένοι σε πέντε υπο-ομολογίες, οι τέσσερις από τις οποίες προβάλλουν δεξιές ή ακροδεξιές πολιτικές θέσεις, αλλά εκείνη που προβάλλει μετριοπαθείς ή «προοδευτικές» —η Presbyterian Church U.S.A.— είναι η μεγαλύτερη και θεωρείται ο κεντρικός κορμός του πρεσβυτεριανισμού.
Όμως, ο Ντόναλντ Τραμπ εξελέγη και τις δύο φορές με τη στήριξη των Ευαγγελιστών, που είναι εξαιρετικά δραστήριοι στις φυσικές και διαδικτυακές κοινότητες και οι οποίοι είχαν ανέκαθεν μεγάλο βάρος στην αμερικανική πολιτική. Οι Ευαγγελιστές έκαναν άλμα πίστης έναντι του Ντόναλντ: είτε εξαιτίας της ακροδεξιάς πολιτικής τους ατζέντας, την οποία στηρίζει ο Ντόναλντ, είτε εξαιτίας της μεταφυσικής, η οποία εμποτίζει όλες τους τις επιλογές, επένδυσαν σε κάποιον που δεν έχει την παραμικρή ιδέα για οποιαδήποτε θρησκευτική πίστη. Ως ρεύμα στο εσωτερικό του Προτεσταντισμού, οι Ευαγγελιστές, που διατρέχουν πολλές ομολογίες —Βαπτιστές, Πεντηκοστιανούς, Κίνημα Αγιασμού, διάφορες μη ομολογιακές megachurches— πιστεύουν στην αυθεντία της Βίβλου, στην προσωπική μεταστροφή (αφύπνιση, born again) και στον ακτιβισμό με ιεραποστολές, προσηλυτισμό και προοπτική εγκαθίδρυσης χριστιανικού (θεοκρατικού) καθεστώτος, σύμφωνα με τα πρότυπα των Πουριτανών. Αν και στις γραμμές τους, όπως συμβαίνει σε όλες τις προτεσταντικές υπο-ομολογίες, συνυπάρχουν ποικίλα ιδεολογικά ρεύματα, αυτό που κυριαρχεί σήμερα στις ΗΠΑ συνδέεται με δημοφιλείς θεολόγους ρήτορες όπως ο Billy Graham και ο ιδρυτής του κινήματος της «Ηθικής πλειοψηφίας» Jerry Falwell Sr: πρόκειται για ευσεβείς, κοινωνικά συντηρητικούς, συχνά λευκοεθνικιστές-νατιβιστές, υποστηρικτές του Ισραήλ (λόγω της βιβλικής παράδοσης, του ιουδαιοχριστιανισμού) και ακτιβιστές με στόχο τον παγκόσμιο εκχριστιανισμό. Η προσηλυτιστική τους ικανότητα είναι αρκετά εντυπωσιακή, όχι μόνο επειδή διαμορφώνουν συνεχή ροή από ιεροκήρυκες και αγωνιστές (όπως εκείνους που έβαζαν βόμβες σε κλινικές αμβλώσεων μέχρι που πέτυχαν την ποινικοποίησή της σε πολλές πολιτείες), αλλά και επειδή έχουν αξιοποιήσει στο έπακρο όλα τα μέσα ενημέρωσης, από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση μέχρι το διαδίκτυο. Καθώς διαθέτουν σημαντικές πηγές χρηματοδότησης, μέρος των οποίων δεν έχει καμία σχέση με τη θρησκεία, πρωτοστατούν σε πολλά διαδικτυακά κανάλια και πλατφόρμες σε συνεργασία με συνωμοσιολογικούς ιστοτόπους και podcasters. Ο βασικός σκελετός της χρηματοδότησής τους είναι οι δωρεές πιστών (tithes και offerings), χωρίς οι εκκλησίες να υποχρεώνονται να καταθέτουν ετήσιους απολογισμούς· δεν τίθεται καν ζήτημα διαφάνειας. Ταυτοχρόνως, από τις τηλε- και διαδικτυακές εκπομπές, η Ευαγγελική εκκλησία αποσπά συνεισφορές «on air», συχνά με συνοδευτικές προσφορές (για βιβλία, σεμινάρια κ.λπ.), στις οποίες προστίθενται έσοδα από προϊόντα και υπηρεσίες (κατασκηνώσεις, συνέδρια), καθώς και από ιδιωτικά θεολογικά ιδρύματα και φιλανθρωπικούς οργανισμούς όπως το Fidelity Charitable. Οι Ευαγγελιστές δραστηριοποιούνται σε επιτροπές και λόμπι όπως το Faith & Freedom Coalition και το Family Research Council Action.
Αν και οι Ευαγγελιστές αρνούνται οποιαδήποτε συγγένεια με τον ευρωπαϊκό φασισμό και τον ναζισμό, οι έρευνες δείχνουν ότι οι αυταρχικές χριστιανο-εθνικιστικές ιδέες έχουν απήχηση στους λευκούς που τείνουν να στηρίζουν ενεργά λαϊκιστές ακροδεξιούς πολιτικούς
H πολιτική τους επιρροή αποτυπώθηκε στο παρελθόν σε τρεις born again προέδρους, στον καλοσυνάτο, ελαφρώς «σαλό του Θεού» Τζίμμι Κάρτερ, στον Ρόναλντ Ρέιγκαν και στον Τζορτζ Γ. Μπους· σήμερα, ο Πρόεδρος της Βουλής, Mike Johnson, είναι Νότιος Βαπτιστής-Ευαγγελιστής και ο γερουσιαστής James Lankford είναι χειροτονημένος της ίδιας υπο-ομολογίας —προπάντων, οι Ευαγγελιστές θεωρούν δικό τους ολόκληρο τον κύκλο του Ντόναλντ Τραμπ, στον οποίον προωθούν σχετικά νέους, δήθεν «χαρισματικούς», που προσελκύουν τη νεολαία, όπως είναι η τηλε-ευαγγελίστρια Paula White— ή παλαιά σύμβολα του ευαγγελισμού όπως o R. J. Rushdoony, θεωρητικός του Christian Reconstructionism (με στόχο τη «βιβλική νομοθεσία») και ο πάστορας Greg Locke, o οποίος φαίνεται πως έπεισε το κοινό του για τις «κλεμμένες εκλογές» του 2020. Αν και οι Ευαγγελιστές αρνούνται οποιαδήποτε συγγένεια με τον ευρωπαϊκό φασισμό και τον ναζισμό, οι έρευνες δείχνουν ότι οι αυταρχικές χριστιανο-εθνικιστικές ιδέες έχουν απήχηση στους λευκούς που τείνουν να στηρίζουν ενεργά λαϊκιστές ακροδεξιούς πολιτικούς.
Στις ΗΠΑ οι χριστιανοί κυμαίνονται συνολικά γύρω στο 62-65% του πληθυσμού. Οι λεγόμενοι «θρησκευτικά ασύνδετοι» (nones) είναι γύρω στο 28-29% — λίγο περισσότεροι από όσο πιστεύουν οι Ευρωπαίοι για τους Αμερικανούς. Σύμφωνα με τις περσινές έρευνες, οι λευκοί Ευαγγελιστές αντιπροσωπεύουν το 13% —δυσανάλογο ποσοστό ως προς την πολιτική τους επιρροή και την ένταση της παρουσίας τους—, οι λευκοί «άλλοι» Προτεστάντες ένα ακόμα 13%· οι λευκοί Καθολικοί 12%, οι Μαύροι Προτεστάντες 8% (ίσο ποσοστό με τους ισπανόφωνους Καθολικούς), οι μουσουλμάνοι 1,5%, οι Βουδιστές 1%, οι Εβραίοι 2% και οι ισπανόφωνοι Προτεστάντες 3,5%. Αυτό είναι το δημογραφικό πορτρέτο της θρησκευτικής πίστης, η οποία μεταφράζεται πολιτικά ως εξής: το 85% των λευκών Ευαγγελιστών ψηφίζει τους Ρεπουμπλικανούς, όπως συμβαίνει συνολικά με το 59% των Προτεσταντών — σημειωτέον ότι οι Μορμόνοι (μέρος των Προτεσταντών) ψηφίζουν τους Ρεπουμπλικανούς κατά 75%. Τους Ρεπουμπλικανούς ψηφίζει και το 52% των Καθολικών, αλλά μόνο το 31% των Εβραίων, το 34% των μουσουλμάνων, το 16% των Μαύρων Προτεσταντών, το 40% των ισπανόφωνων Καθολικών. Όσο για τους «nones» (άθρησκους και αγνωστικιστές) ψηφίζουν κατά 70-84% το Δημοκρατικό Kόμμα.
Δεν είναι η θρησκεία που ενώνει τις ευαγγελικές ηγεσίες με τον πρόεδρο, είναι ο εθνικισμός και η σταυροφορία εναντίον «της αθεΐας, του μαρξισμού και της Μεγάλης Αντικατάστασης»
Όσο για τον Ντόναλντ δεν έχει θρησκευτικές ιδέες. Δεν έχει διαβάσει τη Βίβλο με την οποία ποζάρει σε φωτογραφίες, κρατώντας τη όπως ο Μωυσής τις Δέκα Εντολές. Οι ευαγγελικές ηγεσίες το ξέρουν· δεν είναι η θρησκεία που τους ενώνει με τον πρόεδρο, είναι ο εθνικισμός και η σταυροφορία εναντίον «της αθεΐας, του μαρξισμού και της Μεγάλης Αντικατάστασης». Αν και μερικοί Ευαγγελιστές είναι τόσο αλλοπαρμένοι ώστε ίσως πιστεύουν πραγματικά ότι ο Θεός διάλεξε τον Ντόναλντ Τραμπ ως τον νέο μεσσία, μπορεί κανείς να διακρίνει στο όλο εγχείρημα είτε την πολιτική εκμετάλλευση, είτε ένα υπόστρωμα ειρωνείας: όταν ο πρόεδρος συγκρίνει τον εαυτό του με τον βασιλιά Δαβίδ ή με τον Κύρο τον Μέγα, τον βασιλιά της Περσίας που το 539 π.Χ. κατέκτησε τη Βαβυλώνα, γίνεται ελαφρώς γελοίος. Ωστόσο, για τους πιστούς Ευαγγελιστές, η περίπτωσή του έχει βαθύτερο νόημα: ο Θεός επιλέγει ηθικά επιλήψιμα άτομα για να ηγηθούν υψηλών αποστολών και να επιτύχουν την αποκατάσταση της δικαιοσύνης έναντι του υπαρξιακού Κακού. Μέσω αυτής της αποστολής, ο Ντόναλντ υποτίθεται ότι λυτρώνεται για τις πρότερες αμαρτίες του, από το παρελθόν του ως πλεϊμπόι — οπότε είμαστε όλοι ευχαριστημένοι.
Πώς ο Ντόναλντ Τραμπ έμπλεξε με τη θεολογία; Δεν ξέρει ούτε ο ίδιος.
Οι θεολόγοι είδαν στο πρόσωπό του τον αμαρτωλό που μετανοεί και αγωνίζεται εναντίον των εχθρών: Μεξικανών μεταναστών («βιαστών»), βδελυρών ομοφυλοφίλων, μοιχών και ερωτύλων, συνωμοτών εναντίον της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας κι άλλων δολοπλόκων που απειλούν την ανθρωπότητα με Αποκάλυψη. Οι Ευαγγελιστές έχουν σήμερα τον άσσο στο μανίκι: έναν πρόεδρο που εντυπωσιάζεται και πείθεται εύκολα, που επαναλαμβάνει σαν παπαγάλος τα επιχειρήματά τους και που απολαμβάνει τη δημοσιότητα, την έκθεση στα ΜΜΕ, συμβατικά και ηλεκτρονικά, ακριβώς όπως έκαναν εδώ και δεκαετίες οι τηλε-ευαγγελιστές. Ο Ντόναλντ Τραμπ και οι Ευαγγελιστές είχαν κάτι κοινό πολύ προτού διασταυρωθούν οι τύχες τους: την τάση για επιθετική και παραπλανητική προώθηση προϊόντων, την αγυρτεία, το να γίνεσαι δηλαδή πιεστικός πλασιέ ιδεών και πεποιθήσεων. Οι Ευαγγελιστές διαπρέπουν στην εμπορευματοποίηση της πίστης· άνθρωποι σαν τον Ντόναλντ διαπρέπουν στην εμπορευματοποίηση όλων των υλικών και μη υλικών αγαθών —everything’s on sale—, αλλά σε τίποτ’ άλλο. Και καθώς οι Ευαγγελιστές είναι προσηλωμένοι στους βασιλιάδες της Βίβλου, τείνουν να γίνονται αυλικοί: βλέπουν τον Λευκό Οίκο σαν παλάτι, τον Ντόναλντ Τραμπ σαν εστεμμένο· στελέχη της Εκκλησίας και του δικτύου Fox, μαζί με influencers (σαν τον Charlie Kirk ή την Candace Owens) που έχουν κηρύξει «αμυντικό» εμφύλιο πόλεμο στο διαδίκτυο, υπερηφανεύονται ότι είναι «κοντά στον πρόεδρο».
Αυτό που κάνει ξεχωριστή την αμερικανική περίπτωση είναι ότι, παρά τον διαχωρισμό Εκκλησίας και κράτους, η θρησκεία δρα ως εκλογικός άξονας
Aλλά, υπάρχει μια μερίδα ευσεβών χριστιανών και μια μερίδα Ευαγγελιστών που θεωρούν την πολιτική του Ντόναλντ Τραμπ αντιχριστιανική, και τον ίδιον, όπως έγραψε το 2019 ο Mark Galli, τότε αρχισυντάκτης του ευαγγελικού περιοδικού Christianity Today, «το τέλειο υπόδειγμα ηθικά απολεσθέντος και εν συγχύσει ανθρώπου». (Στη συνέχεια, ο Galli ασπάστηκε τον Καθολικισμό.) Πάντως, σύμφωνα με έρευνα του περασμένου Φεβρουαρίου, 30% των ερωτηθέντων έδειξαν σαφή κλίση προς τον χριστιανικό εθνικισμό, ενώ το 37% δήλωσε «σκεπτικισμό» και μόνο 29% τον απέρριψε. Σε παρόμοια έρευνα όπου ετέθη η ερώτηση «Είστε φανατικός χριστιανός εθνικιστής;», μόνο το 6% απάντησε θετικά. Κι όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, τα υψηλότερα ποσοστά καταγράφηκαν στις πολιτείες του Νότου και σε πληθυσμούς με χαμηλή μόρφωση. Στην ερώτηση αν «μπορεί να χρειαστεί βία για να σωθεί η χώρα», το 17% των ερωτηθέντων απάντησε θετικά: νομίζω ότι περίπου αυτό το ποσοστό αντιπροσωπεύει όλες τις δυτικές κοινωνίες κι ότι, αν η βία είναι πιο θεαματική στις ΗΠΑ, αυτό οφείλεται εν πολλοίς στην ελεύθερη οπλοφορία. Αυτό που κάνει ξεχωριστή την αμερικανική περίπτωση είναι ότι, παρά τον διαχωρισμό Εκκλησίας και κράτους (δεν υπάρχει επίσημη θρησκεία στις ΗΠΑ), η θρησκεία δρα ως εκλογικός άξονας κι ότι η ισχυρή νομική προστασία θρησκευτικής έκφρασης προκαλεί αλλεπάλληλες δικαστικές υποθέσεις, εξαιρέσεις από τον νόμο του κράτους, διαμάχες για σχολικές προσευχές, σύγκρουση «θρησκευτικής ελευθερίας» με επιμέρους δικαιώματα και μορφές συμπεριφοράς που θεωρούνται ηθικά απαράδεκτες. Στις ΗΠΑ οι χριστιανικές αιρέσεις δεν είναι μόνο παρηγορητικές ή αδρανοποιητικές («το όπιο του λαού»)· εξαγοράζουν την πολιτική και μοχλεύουν το θρησκευτικό αίσθημα για να ενισχύουν τον αυταρχισμό και τα συμφέροντα των μεγάλων επιχειρήσεων.
15°
