Τσεχία: Το κόμμα ANO του Andrej Babiš κέρδισε τις εκλογές με 34,7% χωρίς αυτοδυναμία - Ανοίγει ο δρόμος για διαπραγματεύσεις σχηματισμού κυβέρνησης.
Στις εκλογές που έγιναν στην Τσεχία στις 3 και 4 Οκτωβρίου για την ανάδειξη των 200 μελών της Βουλής των Αντιπροσώπων, το κόμμα ANO 2011 (Δράση των Ανήσυχων Πολιτών) του Andrej Babiš ήρθε πρώτο, με περίπου 34,7 % των ψήφων και 80 έδρες.
Ο συνασπισμός του απερχόμενου πρωθυπουργού της Τσεχίας Petr Fiala —γνωστός ως «Μαζί» (Spolu)— πήρε περίπου 23,2 % των ψήφων και 52 έδρες. Η συμμετοχή ανήλθε στο 68,9 %, το υψηλότερο ποσοστό από το 1998. Το ANO δεν κατάφερε να εξασφαλίσει αυτοδυναμία (πλειοψηφία 101 εδρών), αλλά υποστηρίζεται από το δεξιό ευρωσκεπτικιστικό κόμμα «Ελευθερία και Άμεση Δημοκρατία» (SPD) του Tomio Okamura, που έλαβε 7,9 % και 15 έδρες, και από το επίσης ευρωσκεπτικιστικό κόμμα των Αυτοκινητιστών («Motoristé sobě»), το οποίο έλαβε 6,8 % και 13 έδρες. Οι Αυτοκινητιστές ξεκίνησαν ως αντίδραση στους περιορισμούς χρήσης των αυτοκινήτων (χαμηλά όρια ταχύτητας, κόστος στάθμευσης, πολιτική «15-minute cities», φόρους και διόδια)• ο επικεφαλής τους, ο Filip Turek, είναι πρώην ευρωβουλευτής με έντονη παρουσία στα κοινωνικά δίκτυα και έχει καταγγελθεί για σχέσεις με την άκρα δεξιά.
Κεντρικό ζήτημα των εκλογών ήταν η στάση της Τσεχίας έναντι της Ουκρανίας: το ANO θέλει να περιορίσει τη στήριξη στην Ουκρανία και να εστιάσει στα εσωτερικά ζητήματα: αύξηση μισθών, μείωση φόρων, ενίσχυση κοινωνικών δαπανών. Ο Babiš, αν και δεν ζητεί αποχώρηση από την ΕΕ ή το ΝΑΤΟ, έχει υποσχεθεί λιγότερες δαπάνες για την Ουκρανία και τους Ουκρανούς πρόσφυγες (που αποτελούν το βασικό μεταναστευτικό κύμα προς την Τσεχία), λιγότερες κλιματικές δεσμεύσεις, «φτηνότερη καθημερινότητα» και πολιτική σύγκλιση με τον Βίκτορ Όρμπαν και τον Ρόμπερτ Φίτσο της Σλοβακίας (υπενθυμίζεται ότι πέρυσι είχε γίνει απόπειρα δολοφονίας εναντίον του.) Η προτεραιότητα των πολιτών είναι το κόστος ζωής και τα εισοδήματα: αν και μετά το σοκ του πληθωρισμού το 2022–23 ο πληθωρισμός μειώθηκε γύρω στο 2% το 2024–25, τα πραγματικά εισοδήματα άργησαν να ανακάμψουν και οι πολίτες νιώθουν «διάχυτη ακρίβεια».
Εδώ βασίζεται η υπόσχεση του ANO για αυξήσεις μισθών, φοροελαφρύνσεις και ενισχύσεις υποθηκών —ένα γενναιόδωρο πρόγραμμα που η Τσεχική Εθνική Τράπεζα και οι διεθνείς αναλυτές προειδοποιούν ότι μπορεί να διαβρώσει τη δημοσιονομική πειθαρχία που πέτυχε ο Fiala. Ένα άλλο πρόβλημα είναι η στέγαση: η Τσεχία και ιδίως η Πράγα κατατάσσονται ανάμεσα στις χειρότερες της Ευρώπης σε όρους προσιτότητας αγοράς κατοικίας (πολλαπλά ετήσια εισοδήματα για ένα διαμέρισμα), με ακριβές υποθήκες και αργό ρυθμό αδειοδοτήσεων. Όλα τα κόμματα υπόσχονται ταχύρρυθμες αδειοδοτήσεις, κοινωνική κατοικία, κίνητρα οικοδομής και μείωση κόστους δανεισμού—αλλά χωρίς σαφή συναίνεση στο «πώς».
Τον Babiš αντιπολιτεύεται το Κόμμα «Μαζί» —μια φιλελεύθερη-συντηρητική συμμαχία, που δίνει έμφαση στη δημοσιονομική εξυγίανση, στη θεσμική προβλεψιμότητα, στην ένταξη στον «σκληρό» πυρήνα της ΕΕ και στη στήριξη στην Ουκρανία— καθώς και οι επονομαζόμενοι Πειρατές μαζί με τους «Δημάρχους και Ανεξάρτητους» (STAN), που συνθέτουν το φιλελεύθερο-προοδευτικό τόξο, υπέρ της ΕΕ, του ψηφιακού κράτους, της διαφάνειας και της πράσινης μετάβασης με μέριμνα για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Λέγονται «Πειρατές» επειδή γεννήθηκαν μέσα στη διαμάχη για τα πνευματικά δικαιώματα και το file-sharing στη δεκαετία του 2000 και οικειοποιήθηκαν το παρατσούκλι που τους απέδωσε η βιομηχανία ψυχαγωγίας («πειρατεία»). Το πρώτο τέτοιο κόμμα ήταν το σουηδικό Piratpartiet, που ιδρύθηκε το 2006 με τον Rick Falkvinge: και από την αρχή δήλωσε ότι στόχος του δεν είναι η «κλοπή», αλλά η μεταρρύθμιση της νομοθεσίας για την αντιγραφή, την πρόσβαση στη γνώση και τα ψηφιακά δικαιώματα. Το όνομα έγινε σήμα κατατεθέν ολόκληρου διεθνούς δικτύου (“Pirate Parties”).
Η κατάσταση στην Τσεχία δεν είναι ιδιαίτερα προβληματική, παρότι τα παράποναέχουν οξυνθεί. Η τσεχική πολιτική σκηνή παρουσιάζει τις τάσεις που βλέπουμε σχεδόν παντού στην ΕΕ: κυβερνήσεις υπό πίεση κόστους ζωής (Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Ελλάδα)• ψηφοφόροι που τιμωρούν τους εν ενεργεία σχηματισμούς, ακόμη κι αν ο πληθωρισμός μειώνεται• άνοδος λαϊκιστικών-ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων (Ολλανδία, Γαλλία, Σλοβακία, Γερμανία) που υπόσχονται «ανακούφιση» και «επαναπατρισμό» πολιτικών από τις Βρυξέλλες, ιδίως στο κλίμα και στη μετανάστευση• κόπωση από την υπόθεση της Ουκρανίας• και αυξανόμενη δυσπιστία απέναντι στην πολιτική τάξη, φαινόμενο κοινό σε όλη την Κεντρική Ευρώπη.
Ο Andrej Babiš έχει ήδη κυβερνήσει την Τσεχία. Ήταν πρωθυπουργός από τον Δεκέμβριο 2017 έως τον Δεκέμβριο 2021, επικεφαλής του κινήματος ANO. Είναι σλοβακικής καταγωγής επιχειρηματίας και δισεκατομμυριούχος (ιδιοκτήτης του ομίλου Agrofert, με δραστηριότητες στη γεωργία, στα χημικά και στα μέσα ενημέρωσης): τούτη την εποχή οι δισεκατομμυριούχοι δείχνουν να έχουν μεγάλη δημοτικότητα. Μπήκε στην πολιτική το 2011 ως «αντισυστημικός τεχνοκράτης» που επεδίωκε να διοικήσει το κράτος «σαν επιχείρηση», να μειώσει τη διαφθορά και να εκσυγχρονίσει τη δημόσια διοίκηση. Το κόμμα του αναπτύχθηκε ραγδαία: το 2013 έγινε δεύτερο σε ψήφους (18,7 %) και μπήκε σε κυβέρνηση συνασπισμού με τους Σοσιαλδημοκράτες και τους Χριστιανοδημοκράτες• ο δε Babiš έγινε αντιπρόεδρος και υπουργός Οικονομικών.
Το 2017 το ANO πήρε περίπου 30% και σχημάτισε κυβέρνηση μειοψηφίας με τη στήριξη των Σοσιαλδημοκρατών και ανοχή από το Κομμουνιστικό Κόμμα (το επιλεγόμενο «Κομμουνιστικό Κόμμα Βοημίας και Μοραβίας¦). Αν και έχει κατηγορηθεί για αδιαφάνεια και οικονομικά σκάνδαλα (σύγκρουση συμφερόντων, παράνομη ευρωπαϊκή επιδότηση για το αναπτυξιακό έργο «Η φωλιά του πελαργού»), οι περισσότεροι Τσέχοι δεν ενδιαφέρονται για το ήθος του: επιτυχία σημειώνει το προφίλ του υπερασπιστή του λαού απέναντι στην «ελιτίστικη δεξιά».
Μετά τις εκλογές, ο πρόεδρος Petr Pavel ξεκίνησε διαβουλεύσεις με όλα τα κόμματα, δηλώνοντας ότι θα αναθέσει διερευνητική εντολή στον Babiš ως αρχηγό του πρώτου κόμματος, αλλά δεν θα αποδεχθεί κυβερνητικό σχήμα που θα περιλαμβάνει εξτρεμιστικά κόμματα ή που θα απομακρύνει τη χώρα από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Παρά ταύτα, ο Babiš δηλώνει έτοιμος να διαπραγματευθεί με όλους, υποστηρίζοντας ότι «οι πολίτες ψήφισαν αλλαγή».
15°
