Πώς η Γαλλία του Εμανουέλ Μακρόν έγινε το “προβληματικό παιδί” της Ευρώπης στα δημοσιονομικά
Το ερώτημα που πλέον αιωρείται πάνω από τη Γαλλίαείναι πόσο από το δημοσιονομικό αδιέξοδο βαρύνει προσωπικά τον πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Από το 2017, όταν μπήκε στο Ελιζέ υποσχόμενος να μειώσει τους φόρους, να ενισχύσει την ανάπτυξη και να περιορίσει το κράτος, οι δημόσιες δαπάνες της Γαλλίας αυξήθηκαν και μαζί τους και ο λόγος χρέους προς ΑΕΠ, που σήμερα βρίσκεται πίσω μόνο από την Ελλάδα και την Ιταλία στην Ευρωζώνη.
Το περσινό έλλειμμα άγγιξε το 5,8% του ΑΕΠ, το υψηλότερο σε όλη την Ευρωζώνη. Ο Φρανσουά Μπαϊρού, ο δεύτερος πρωθυπουργός της Γαλλίας που αποχώρησε φέτος εξαιτίας των σχεδίων για το έλλειμμα, επιχείρησε να περάσει πακέτο μέτρων ύψους 44 δισ. ευρώ, το οποίο πλέον είναι βέβαιο ότι θα περιοριστεί από τον διάδοχό του. Η πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ των κεντρώων του Μακρόν και της οργισμένης αντιπολίτευσης καθιστά εξαιρετικά δύσκολους τους συμβιβασμούς για τον προϋπολογισμό.
Η εκσυγχρονιστική ατζέντα του προέδρου είχε και θετικά αποτελέσματα: η ανεργία μειώθηκε χάρη στη χαλάρωση των αυστηρών εργατικών νόμων, η Γαλλία ανέβασε το κύρος της ως επενδυτικός προορισμός, ενώ η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης στα 64 κράτησε περισσότερους εργαζόμενους στην αγορά. Ωστόσο, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, κομβικό για να περάσει οποιοσδήποτε προϋπολογισμός, απαιτεί παραχωρήσεις που κατά τον Μακρόν ισοδυναμούν με αποδόμηση της κληρονομιάς του: αυξήσεις φόρων στους πολύ πλούσιους και πάγωμα της μεταρρύθμισης στο συνταξιοδοτικό.
Οι οικονομολόγοι αποδίδουν τη σημερινή κατάσταση σε δύο βασικούς λόγους: την επιθετική αύξηση δαπανών για να μετριαστεί η πανδημία και η ενεργειακή κρίση, αλλά και τις σαρωτικές φοροελαφρύνσεις που ξεκίνησε ο Μακρόν από το 2018. Σύμφωνα με το ινστιτούτο OFCE, το μισό της αύξησης του χρέους από το 2017 προήλθε από αυτές τις μόνιμες φορολογικές περικοπές, ενώ το άλλο μισό από τα πακέτα στήριξης. «Ο Μακρόν φέρει ευθύνη και έχει κάνει λάθη», αναφέρει ο πρώην αξιωματούχος του υπουργείου Οικονομικών Φρανσουά Εκάλ. «Αλλά πρόκειται και για μια παλιά ιστορία με βαθιές πολιτισμικές ρίζες — οι Γάλλοι ζητούν περισσότερη στήριξη και προστασία από το κράτος, αλλά ταυτόχρονα απαιτούν λιγότερους φόρους. Είναι αντιφατικό».
Η Γαλλία δεν έχει ισοσκελισμένο προϋπολογισμό από τη δεκαετία του 1970. Παραμένει μια ιδιαιτερότητα ανάμεσα στις ανεπτυγμένες οικονομίες, με τις δημόσιες δαπάνες να φτάνουν το 57% του ΑΕΠ το 2023, υψηλότερες από κάθε άλλη χώρα του ΟΟΣΑ. Έχει επίσης ένα από τα μεγαλύτερα φορολογικά βάρη, που πέφτει κυρίως στους εργαζομένους. Για δεκαετίες, αυτή η επιλογή θεωρούνταν πολιτικά αποδεκτή: η αύξηση της παραγωγικότητας και του ΑΕΠ βοηθούσε ώστε το χρέος να μην ξεφύγει, ενώ οι φορολογούμενοι στήριζαν γενναιόδωρες συντάξεις και κοινωνικές παροχές ως μέρος του αγαπημένου «γαλλικού κοινωνικού συμβολαίου». Το 2023, σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομικών, το 47% των δαπανών πήγε σε συντάξεις, υγεία και επιδόματα ανεργίας, το 20% στην τοπική αυτοδιοίκηση και το 34% στον κρατικό προϋπολογισμό.
Όταν ο Μακρόν ανέλαβε, το χρέος είχε αρχίσει να μειώνεται και το έλλειμμα ήταν στο 3,4% του ΑΕΠ, αποτέλεσμα μέτρων του προκατόχου του Φρανσουά Ολάντ, που είχε αυξήσει φόρους αλλά και θεσπίσει ισχυρά κίνητρα για έρευνα και ανάπτυξη. Αυτό έδωσε «δημοσιονομικό χώρο» ώστε ο Μακρόν να μειώσει φόρους χωρίς να εκτροχιάσει αμέσως τα ελλείμματα. Ο πρόεδρος κατήργησε τον φόρο πλούτου, τον αντικατέστησε με ηπιότερο φόρο στην ακίνητη περιουσία, ενώ εισήγαγε flat tax 30% στα εισοδήματα από κεφάλαιο. Οι εταιρικοί φόροι μειώθηκαν από 33% σε 25%, ενώ κόπηκαν και οι φόροι παραγωγής που θεωρούνταν εμπόδιο στην ανταγωνιστικότητα. Οι κινήσεις αυτές έδωσαν τροφή στην Αριστερά να τον χαρακτηρίσει «πρόεδρο των πλουσίων», παρότι η κατάργηση του φόρου κατοικίας, που ωφέλησε τόσο ιδιοκτήτες όσο και ενοικιαστές, ήταν από τις πιο δαπανηρές μεταρρυθμίσεις. Οι φορολογικές περικοπές δεν συνοδεύτηκαν από ισοδύναμα μέτρα· ο Μακρόν πόνταρε ότι η οικονομία θα αναπτυσσόταν και θα αύξανε τα έσοδα.
Στη συνέχεια, διαδοχικές κρίσεις τον οδήγησαν να ανοίξει το πορτοφόλι του κράτους. Το 2018, το κίνημα των «κίτρινων γιλέκων» ξέσπασε λόγω του φόρου στα καύσιμα, καταγγέλλοντας πολιτική που ωφελούσε τους πλούσιους. Η πανδημία COVID-19 έφερε δαπάνες ύψους 170 δισ. ευρώ, δηλαδή 10% του ΑΕΠ, για στήριξη εργαζομένων, επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Η ενεργειακή κρίση οδήγησε σε νέες επιδοτήσεις 72 δισ. ευρώ για καύσιμα και ενέργεια, συχνά χωρίς στόχευση. Οι οικονομολόγοι θεωρούν ότι η στήριξη παρατάθηκε υπερβολικά, με αποτέλεσμα να διογκωθεί το έλλειμμα. Η μείωση των φορολογικών εσόδων από τις προηγούμενες αποφάσεις του Μακρόν έκανε την κατάσταση ακόμη πιο δύσκολη.
Με δεδομένα τα υψηλά επίπεδα φορολογίας, τη χαμηλή παραγωγικότητα και την επιβράδυνση της αγοράς εργασίας, η Γαλλία δεν μπορεί ούτε να «αναπτυχθεί» ούτε να «φορολογήσει» τον δρόμο της προς τη δημοσιονομική εξυγίανση, προειδοποιούν οι ειδικοί. «Δεν υπάρχουν ένα ή δύο μέτρα που να επαρκούν», δηλώνει ο Ξαβιέ Ζαραβέλ, επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικής Ανάλυσης της κυβέρνησης. «Χρειάζεται μια σειρά από παρεμβάσεις σε πολλούς τομείς, από την υγεία μέχρι την εκπαίδευση, όπου ξοδεύουμε περισσότερα χωρίς καλύτερα αποτελέσματα».
Η καθηγήτρια Ελέν Ρέι του London Business School τονίζει ότι η μείωση του ελλείμματος δεν είναι οικονομικά αδύνατη ούτε απαιτεί εξοντωτικές θυσίες. Όμως, χωρίς πολιτική συναίνεση, κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο πριν τις προεδρικές εκλογές του 2027.
15°
