Στην Ακρόπολη, 50 παιδιά από το Σούμι ανεβαίνουν για πρώτη φορά στον Ιερό Βράχο. Παιδιά που έμαθαν να ζουν με τον ήχο των drones και των σειρήνων, με τις νύχτες στα καταφύγια και την απώλεια γονιών στο μέτωπο. Για δύο εβδομάδες στον Άγιο Ανδρέα μπόρεσαν να κοιμηθούν χωρίς φόβο.
Στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου της Ακρόπολης, απέναντι από το Μουσείο, 50 παιδιά από την Ουκρανία μαζεύονται γύρω από τις συνοδούς τους, κρατώντας μπουκάλια νερό και μικρά σακίδια. Είναι η πρώτη φορά που βρίσκονται στην Αθήνα, πρώτη φορά που ανεβαίνουν στον Ιερό Βράχο.
Τα πρόσωπά τους λάμπουν, αλλά πίσω από το χαμόγελο διακρίνεται κάτι βαρύτερο: η εξοικείωση με τον φόβο, με τον ήχο των drones και των εκρήξεων, με τη ζωή σε καταφύγια. Μιλώντας μαζί τους, αντιλαμβάνεσαι πως δεν είναι απλά σε εκδρομή. Για αυτά τα παιδιά, οι 2 εβδομάδες στις κατασκηνώσεις του Αγίου Ανδρέα και η επίσκεψη στην Ακρόπολη είναι ένα μικρό διάλειμμα από τον πόλεμο.
Φέτος, χάρη στη συντονισμένη δράση της ΜΚΟ «Ένωση Ουκρανών Γυναικών στην Ελλάδα», οργανώθηκε η φιλοξενία πέντε ομάδων παιδιών από ευάλωτες κατηγορίες. Στο πρόγραμμα εντάχθηκαν παιδιά στρατιωτικών, αιχμαλώτων, αγνοουμένων και πεσόντων υπερασπιστών, παιδιά από παραμεθόριες περιοχές και παιδιά που διαμένουν προσωρινά στην Ελλάδα λόγω του πολέμου.
Στην ομάδα των παιδιών από το Σούμι, μία από τις έξι συνοδούς είναι η δασκάλα, Βέρα Γκλούσενκο. Είναι η πρώτη φορά που βρίσκεται στην Αθήνα, η πρώτη φορά που ανεβαίνει στον Ιερό Βράχο. Το πρόσωπό της ακτινοβολεί ενθουσιασμό· η φωνή της γλυκιά αλλά κουρασμένη, σαν να κουβαλάει ταυτόχρονα την αγάπη για τα παιδιά της τάξης της και το βάρος μιας πόλης που ζει με τον πόλεμο.
«Ζούμε στο Σούμι, μία περιοχή με πολλές συγκρούσεις. Έχουμε συνεχείς βομβαρδισμούς, μπαίνουν στο έδαφός μας ρωσικές ειδικές δυνάμεις, η κατάσταση είναι τρομακτική», λέει. Τα παιδιά που συνοδεύει είναι από 7,5 έως 13 ετών· πολλά έχουν χάσει γονείς, άλλων οι πατεράδες πολεμούν ή βρίσκονται σε αιχμαλωσία.
«Μένουμε στην περιοχή επειδή αγαπάμε τη χώρα μας, και αυτό μας δίνει δύναμη», εξηγεί. Η καθημερινότητα όμως είναι ασφυκτική: «Όταν ηχεί ο συναγερμός τρέχουμε στα καταφύγια. Ο κάθε πολίτης κινδυνεύει ανά πάσα στιγμή – δεν ξέρουμε πότε θα μας βομβαρδίσουν και αν προλάβουμε να προστατευτούμε». Για τα παιδιά, το φετινό καλοκαίρι ήταν μια σπάνια ανάπαυλα: «Εδώ ηρεμήσαμε, γυρίσαμε στο παρελθόν, όλα ήταν ήσυχα – τα παιδιά δεν χρειάζονταν να ξυπνάνε το βράδυ και να τρέχουν στα καταφύγια».
«Δεν θέλουμε να φύγουμε από το Σούμι, είναι το σπίτι μας», τονίζει. «Κάθε μέρα αναζητούμε στιγμές θετικές, ώρες χαράς για να αντέξουμε. Αλλά τα παιδιά δεν πάνε συνέχεια στο σχολείο, περνάνε πολλές ώρες στα καταφύγια, δεν μπορούν να παίξουν ελεύθερα, δεν υπάρχουν πια πολλές παιδικές χαρές». Ανοίγει το κινητό της και μου δείχνει φωτογραφίες από βομβαρδισμένα κτίρια. «Στην πόλη έχουν καταστραφεί από τους πυραύλους και τα Σαχέντ πολλά δημόσια κτίρια».
Αναφέρει δε ότι τα μαθήματα στο Σούμι γίνονται κατά βάση online, ειδικά σε περιοχές που είναι κοντά στα σύνορα.
Ο μικρότερος της ομάδας, ο 7,5χρονος Νταμίρ, στέκεται δίπλα της και παίρνει τον λόγο. Η Άννα Μανιάτη, που με βοηθάει στη διερμηνεία, δυσκολεύεται να κρατήσει τη συγκίνηση – λέει «θα κλάψω», έχοντας ακούσει τον μικρούλη να διηγείται: «Ο πατέρας μου πολεμάει, αλλά δεν θα πεθάνει. Μας αγαπάει, πολεμάει για μας και μας έχει υποσχεθεί ότι θα επιστρέψει».
Στις αφηγήσεις τους επανέρχεται διαρκώς ο φόβος του ήχου: των drones, των αεροπλάνων, των πυραύλων. Οι φωνές τους χαμηλώνουν όταν μιλούν για καταφύγια, απαγορεύσεις κυκλοφορίας, για κτίρια που κατέρρευσαν δίπλα στα σπίτια τους. Η επίσκεψη στην Ελλάδα ήταν κάτι ασυνήθιστο: να κοιμηθούν χωρίς να φοβούνται.
Δύο 12χρονες, η Καμίλα Ντεμέσενκο και η Οξάνα Μπερνίκοβα, στέκονται δίπλα μας, είναι ντροπαλές. Μου λένε ότι στον Άγιο Ανδρέα τρόμαξαν με τον ήχο αεροπλάνων, γιατί στο Σούμι αυτό σημαίνει συναγερμός. «Εδώ μας έκανε εντύπωση ότι δεν έπρεπε να σβήσουμε τα φώτα το βράδυ και δεν είχαμε περιορισμούς. Μπορούσαμε να νιώθουμε ασφάλεια».
Η Βέρα Γκλούσενκο το συνοψίζει απλά: «Εδώ, δύο εβδομάδες, ηρεμήσαμε. Γυρίσαμε στο παρελθόν, όλα ήταν ήσυχα. Τα παιδιά δεν χρειάζονταν να ξυπνάνε το βράδυ και να τρέχουν στα καταφύγια. Η προστασία της οικογένειας και η αγάπη κάνουν τα παιδιά να αντέχουν, αλλά και αυτή η εκδρομή μας βοήθησε να χαλαρώσουμε λίγο – ειδικά τα παιδιά».
Την ομάδα συνοδεύει και ο 20χρονος Ντανίλο, Ουκρανός που έχει μεγαλώσει στην Αθήνα και σπουδάζει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο – τα ελληνικά του είναι άψογα κι έτσι του ζητώ να μου περιγράψει το πώς βίωσε την καθημερινότητα των παιδιών της εκδρομής. Για δύο εβδομάδες ήταν δίπλα τους στον Άγιο Ανδρέα και παρατήρησε τις αντιδράσεις τους: «Τα παιδιά ηρέμησαν, χαλάρωσαν, αλλά ο ήχος από αεροπλάνα ή πυροτεχνήματα τα τρόμαζε πολύ. Στην παραλία τα αγόρια έφτιαχναν οχυρώματα στην άμμο και κρύβονταν μέσα τους».
Λίγο αργότερα, κι έχοντας φτάσει στον Παρθενώνα, η Βέρα μαζεύει τα παιδιά, βγάζουν φωτογραφίες, τα προσέχει, αλλά δεν κρύβει και τον ενθουσιασμό της - «πόσο όμορφα είναι». Το βλέμμα της είναι γεμάτο συγκίνηση, σαν να κουβαλάει ταυτόχρονα το βάρος της δικής της πόλης και τη χαρά αυτής της στιγμής. Της αναφέρω ότι έχω επισκεφτεί τρεις φορές την Ουκρανία, «την αγαπώ τη χώρα σας». Με κοιτάζει με μάτια που καίνε, βάζει και τα δύο χέρια στην καρδιά της κι απαντά: «Σε ευχαριστώ πολύ».
Τα παιδιά πήραν ανάσα
Η πρωτοβουλία της «Ένωσης Ουκρανών Γυναικών στην Ελλάδα», σε συνεργασία με δήμους, κατασκηνώσεις, ουκρανικές οργανώσεις και εθελοντές, έδειξε πώς η κοινή προσπάθεια μπορεί να προσφέρει όχι απλώς διακοπές, αλλά ένα καταφύγιο κανονικότητας. Για λίγες ημέρες, τα παιδιά έζησαν όπως έπρεπε να ζουν: χωρίς φόβο. Το καλοκαίρι τους στην Ελλάδα ήταν μια μικρή νίκη απέναντι στην καθημερινότητα του πολέμου.
Η προσπάθεια στήριξης βρήκε ανταπόκριση από τον Δήμο Αθηναίων, τον Δήμο Λαυρίου και τις διευθύνσεις κατασκηνώσεων (Παιδικές Εξοχές Δήμου Αθηναίων – Άγιος Ανδρέας, Tsaf Tsouf, Skouras Sport Camp), που πρόσφεραν δωρεάν θέσεις, διατροφή και προγράμματα ψυχαγωγίας. Από την ουκρανική πλευρά, η ΜΚΟ «100% Ζωή» (Ζαπορίζια), το Πρώτο Ανθρωπιστικό Επιτελείο Σούμι και το Ίδρυμα «Μετά την Υπηρεσία» (για την κατασκήνωση Skouras) ανέλαβαν τη συγκρότηση των ομάδων, τον έλεγχο δικαιούχων και την οργάνωση μετακινήσεων, σε συνεργασία με περιφερειακές διοικήσεις.
15°
