Hands Off: Το κίνημα που υψώνει τείχος αντίστασης στον Ντόναλντ Τραμπ

Το Σάββατο οι δρόμοι των Ηνωμένων Πολιτειών πλημμύρισαν από διαδηλωτές, σε μια συντονισμένη, πανεθνική κινητοποίηση με τίτλο Hands Off! (Κάτω τα χέρια). Πρόκειται για το πρώτο μεγάλο κύμα λαϊκής αντίδρασης απέναντι στις πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ αφότου επέστρεψε στον Λευκό Οίκο.

Πάνω από 150 ομάδες συντόνισαν δράσεις σε 1.200 και πλέον τοποθεσίες και στις 50 πολιτείες των ΗΠΑ, ένα ευρύ μέτωπο οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών –από οργανώσεις δικαιωμάτων και συνδικάτα έως ΛΟΑΤΚΙ ομάδες, βετεράνους και ακτιβιστές για τη δημοκρατία– ένωσε δυνάμεις ενάντια στις σαρωτικές πολιτικές του Τραμπ υπό την ομπρέλα του συνθήματος «Hands Off!».

Τι είναι το κίνημα Hands Off κατά του Ντόναλντ Τραμπ και ποια είναι τα αιτήματα

Η οργή που έβγαλε τον κόσμο στους δρόμους τροφοδοτήθηκε από τις κινήσεις της νέας διοίκησης Τραμπ, που δεν έχει συμπληρώσει καν το ορόσημο των 100 ημερών: μαζικές απολύσεις ομοσπονδιακών υπαλλήλων, δραστικό περιορισμό κρατικών υπηρεσιών και προγραμμάτων, σκληρή αντιμεταναστευτική πολιτική, επιθέσεις σε δικαιώματα μειονοτήτων, καθώς επίσης ένα νέο αφήγημα (ή νέα στόχευση) στην εξωτερική πολιτική, που στοχοποιεί τις συμμαχικές δυνάμεις, ενώ προσεγγίζει –με κάθε τρόπο– παραδοσιακούς αντιπάλους των ΗΠΑ.

Οι διαδηλωτές καταγγέλλουν ότι ο πρόεδρος των ΗΠΑ «βάζει χέρι» σε κατακτήσεις και θεσμούς δεκαετιών, κι έτσι μεταξύ των αιτημάτων του κινήματος είναι:

• Προστασία του κοινωνικού κράτους: Να αποτραπούν οι περικοπές σε ζωτικές υπηρεσίες πρόνοιας, όπως η Κοινωνική Ασφάλιση, η Medicare/Medicaid και προγράμματα υγείας, τις οποίες θεωρούν ότι απειλεί η νέα διοίκηση. Σε συγκεντρώσεις από τη Βοστόνη ως τη Φλόριντα, την ατμόσφαιρα δόνησε το σύνθημα «Κάτω τα χέρια από την Κοινωνική Ασφάλιση».
• Υπεράσπιση δικαιωμάτων και δημοκρατικών θεσμών: Οι οργανώσεις καταγγέλλουν «αυταρχικές» πρακτικές, όπως τις προσπάθειες λογοκρισίας βιβλίων, ποινικοποίησης γιατρών και εκπαιδευτικών και περιορισμού δικαιωμάτων ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. Διαδηλωτές κρατούσαν πλακάτ με συνθήματα όπως «Κάτω τα χέρια από τη Δημοκρατία μας», προειδοποιώντας κατά της υπονόμευσης των θεσμών. Πολλοί διαδηλωτές θεωρούν ότι η παρουσία του Ίλον Μασκ –ως βασικού συμβούλου του Τραμπ– συμβολίζει μια ολιγαρχική διείσδυση στο κράτος, καθώς η υπηρεσία DOGE, υπό το πρόσχημα της εξοικονόμησης, αποψιλώνει ομοσπονδιακές υπηρεσίες και συγκεντρώνει υπερεξουσίες χωρίς έλεγχο.
• Αντίσταση σε αντιμεταναστευτικές κι άλλες πολιτικές: Το κίνημα αντιδρά στις επιθετικές τακτικές Τραμπ στο μεταναστευτικό (μαζικές, τυφλές απελάσεις) και σε αμφιλεγόμενες αποφάσεις, όπως η επιβολή υψηλών δασμών, που πυροδότησαν αναταράξεις στην οικονομία. Οι διοργανωτές συνδέουν αυτές τις κινήσεις με μια ευρύτερη «αρπαγή εξουσίας», κατηγορώντας τον ότι κυβερνά μόνο με βάση τα συμφέροντά του κι όχι προς όφελος του λαού.

Πρώτο κάλεσμα, μεγάλη συμμετοχή

Η πρώτη μεγάλη λαϊκή αντίδραση στις πολιτικές Τραμπ εκδηλώθηκε με χιλιάδες πολίτες να πλημμυρίζουν δρόμους από τη Νέα Υόρκη και την Ουάσινγκτον έως μικρές πόλεις σε όλες τις πολιτείες. Στην πρωτεύουσα, κάτω από το μνημείο του Ουάσινγκτον, συγκεντρώθηκαν περισσότερα από 20.000 άτομα, παρά τη βροχή. Στη Νέα Υόρκη, ομάδες διαδηλωτών ξεχύθηκαν στους δρόμους του Μανχάταν φωνάζοντας συνθήματα ενάντια στον «φασισμό, που ζει και βασιλεύει στον Λευκό Οίκο».

Στο πλήθος υπήρχαν όλες οι γενιές: από συνταξιούχους –και πολλούς πρώην ομοσπονδιακούς υπαλλήλους που έχασαν τη δουλειά τους λόγω των περικοπών– μέχρι νεαρούς γονείς με τα παιδιά τους στους ώμους.

Σε μια θάλασσα από πλακάτ, διακρίνονταν φράσεις όπως «Αντιστάσου σαν να βρισκόμαστε στη ναζιστική Γερμανία του 1938», παραλληλίζοντας την παρούσα κατάσταση με σκοτεινές εποχές.

Άλλα έγραφαν «Η δημοκρατία δεν πωλείται» και «Κάτω τα χέρια από την Κοινωνική μας Ασφάλιση», ενώ σε μια παραλία στην Καλιφόρνια διαδηλωτές σχημάτισαν με τα σώματά τους μια ανθρώπινη επιγραφή ορατή από ψηλά. Ακόμη και κατοικίδια συμμετείχαν: στη Φλόριντα, ένας σκύλος φορούσε ταμπέλα «Δαγκώνω τους ναζί».

Η δημιουργικότητα αυτή θυμίζει την αισθητική και των προηγούμενων κινημάτων διαμαρτυρίας – από τα hippie λουλούδια της δεκαετίας του ’60 μέχρι τα ροζ σκουφάκια της Women’s March του 2017.

Ποιοι είναι πίσω από το κίνημα Hands Off; 

Κεντρικό ρόλο στην οργάνωση έπαιξε η ομάδα Indivisible, ένα δίκτυο ακτιβιστών που είχε σχηματιστεί μετά την εκλογή Τραμπ το 2016 για να καθοδηγήσει την αντίσταση στην ατζέντα του. Η εκτελεστική διευθύντρια του Indivisible, Λέα Γκρίνμπεργκ, είπε ότι στόχος είναι «να στείλουμε σήμα σε όλους όσοι δείχνουν προκαταβολική υποταγή στον Τραμπ ότι υπάρχει ένα μαζικό κίνημα πρόθυμο να τους σταματήσει».

Δίπλα στο Indivisible, συνασπίστηκαν παραδοσιακοί φορείς όπως το συνδικάτο AFL-CIO (που ιστορικά πρωτοστατεί σε αντικυβερνητικές καμπάνιες – π.χ. «Hands off Social Security» το 2005 κατά του Τζ. Μπους), οργανώσεις δικαιωμάτων όπως το Human Rights Campaign και η People for the American Way, ομάδες βετεράνων, καθώς και πολλοί τοπικοί ακτιβιστικοί σύλλογοι.

Η ενότητα αυτή των διαφόρων ομάδων θυμίζει τον τρόπο που στη δεκαετία του ’60 το κίνημα ειρήνης ένωσε φοιτητές, μητέρες, καλλιτέχνες και κληρικούς ενάντια στον Πόλεμο του Βιετνάμ.

Σύμφωνα με τις αρχικές εκτιμήσεις, το Hands Off! πέτυχε να «αφυπνίσει» μια αντι-Τραμπ δυναμική που είχε ατονήσει. «Ό,τι συμβαίνει σήμερα είναι αποκρουστικό, το σύστημα μπορεί να έχει προβλήματα, αλλά ο τρόπος που αυτή η κυβέρνηση πάει να τα “φτιάξει” δεν είναι ο σωστός», δήλωσε μια 35χρονη διαδηλώτρια, συνοψίζοντας το αίσθημα απογοήτευσης που ένωσε πολίτες από ετερόκλητες αφετηρίες.

Οι διοργανωτές ευελπιστούν ότι οι κινητοποιήσεις αυτές θα αποτελέσουν καταλύτη πολιτικών εξελίξεων. «Δεν είναι η τελευταία μέρα του αγώνα – είναι η πρώτη», τόνισε από το βήμα ο βουλευτής Έρικ Σουόλγουελ, προσθέτοντας πως «όταν γραφτεί η ιστορία, θα δούμε ότι η 5η Απριλίου ήταν η μέρα που το κίνημα πήρε ζωή. Η ενέργεια και ο ακτιβισμός γεννούν κι άλλη ενέργεια και ακτιβισμό».

Αναλυτές σημειώνουν ότι τέτοιες μαζικές διαμαρτυρίες μπορούν να δυναμώσουν την αντιπολίτευση: να πιέσουν τους Δημοκρατικούς στο Κογκρέσο να σταθούν πιο σθεναρά απέναντι στον Τραμπ και παράλληλα να δώσουν κουράγιο σε απλούς πολίτες που διστάζουν να αντισταθούν.

Δεν είναι τυχαίο ότι, μετά τις διαδηλώσεις, ο Λευκός Οίκος αισθάνθηκε την ανάγκη να διαβεβαιώσει πως ο πρόεδρος «θα προστατεύσει πάντοτε την Κοινωνική Ασφάλιση, το Medicare και το Medicaid για τους δικαιούχους» – μια δήλωση που συνοδεύτηκε από επίθεση στους Δημοκρατικούς, ότι θέλουν να δώσουν επιδόματα σε «παράνομους μετανάστες» και να χρεοκοπήσουν τα ταμεία.

Οι ηγέτες του κινήματος γνωρίζουν πως μία και μόνη ημέρα διαδηλώσεων δεν αρκεί. «Δεν είναι υπόθεση μίας φοράς – πρέπει να έχει διάρκεια», επισημαίνει ο Ρόμπερτ Γουάισμαν, συμπρόεδρος της οργάνωσης Public Citizen. Ήδη σχεδιάζεται κλιμάκωση: πολλαπλασιασμός των «κύκλων διαμαρτυριών» τους επόμενους μήνες, εγγραφή νέων εθελοντών και προσπάθεια μεταβολισμού αυτής της δυναμικής σε εκλογική επιρροή στις ενδιάμεσες εκλογές του 2026.

Η συγκυρία, ομολογουμένως, ήταν θετική, καθώς, λίγες μέρες νωρίτερα, στο Ουισκόνσιν οι Δημοκρατικοί κέρδισαν μια κρίσιμη εκλογή δικαστή, παρά τα εκατομμύρια δολάρια που «έριξε» ο Μασκ υπέρ του τραμπικού υποψηφίου.

«Οι διαδηλώσεις από μόνες τους σπάνια αρκούν για να ανατρέψουν αυταρχικές κυβερνήσεις», προειδοποίησε ένας διαδηλωτής, ο Τζέιμι Ράσκιν, σημειώνοντας πως σε χώρες όπως η Τουρκία ή η Ουγγαρία είδαμε επανειλημμένα μαζικές κινητοποιήσεις, που όμως δεν εμπόδισαν τους ηγέτες τους να διατηρηθούν στην εξουσία. Ο ίδιος σημείωσε ότι καμία στρατηγική δεν επαρκεί από μόνη της. Όταν, όμως, ένας ξεσηκωμός στον δρόμο συνδυάζεται με αποτελεσματική κοινοβουλευτική πίεση, οι πιθανότητες επιτυχίας αυξάνονται κατακόρυφα – σε πάνω από δύο στις τρεις περιπτώσεις, οι αυταρχικοί ηγέτες ηττώνται.

Το μήνυμα είναι σαφές: Το Hands Off! από μόνο του δεν μπορεί να ρίξει τον Τραμπ, μπορεί όμως να δημιουργήσει το κατάλληλο κλίμα ώστε, σε συνδυασμό με πολιτικές διεργασίες (εκλογές, Κογκρέσο, δικαστικές έρευνες), να αναχαιτιστεί η ατζέντα του.

Το παρελθόν της αμφισβήτησης: Από το Βιετνάμ στο Hands Off!

Το νέο κίνημα γράφει το δικό του κεφάλαιο στην πλούσια ιστορία της αμερικανικής διαμαρτυρίας. Στο παρελθόν, παρόμοια κινήματα διαμόρφωσαν την πορεία της χώρας. Από τον πόλεμο του Βιετνάμ έως τις πορείες του BLM, οι δρόμοι υπήρξαν πάντοτε το εργαστήρι της πολιτικής αλλαγής.

1968 - Βιετνάμ και Νίξον: Το αντιπολεμικό κίνημα της δεκαετίας του ’60, με αποκορύφωμα τις διαδηλώσεις κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, αποτελεί το πρώτο παράδειγμα μαζικής και διαρκούς κοινωνικής πίεσης που στράφηκε ευθέως κατά Αμερικανού προέδρου. Η δύναμη των διαδηλωτών δεν ανέτρεψε την πολιτική της κυβέρνησης σε μία νύχτα, αλλά σταδιακά κατέστησε πολιτικά και κοινωνικά ασύμφορη τη συνέχιση της εμπλοκής. Υπό την πίεση των πολιτών, ο Νίξον προχώρησε στην κατάργηση της υποχρεωτικής στράτευσης, ξεκίνησε την απόσυρση στρατευμάτων και υπέγραψε ειρηνευτική συμφωνία το 1973. Αν και η πτώση του επήλθε τελικά λόγω του σκανδάλου Γουότεργκεϊτ, οι ιστορικοί συμφωνούν πως η απώλεια εμπιστοσύνης απέναντι στον ίδιο και τους θεσμούς –που καλλιεργήθηκε από χρόνια κοινωνικής κατακραυγής– έπαιξε καθοριστικό ρόλο.

1982 - Πυρηνικά και απαρτχάιντ: Τη δεκαετία του ’80, το αντιπυρηνικό κίνημα απαίτησε το πάγωμα της κούρσας εξοπλισμών με τη Σοβιετική Ένωση. Η διοίκηση Ρέιγκαν επιχείρησε αρχικά να το απαξιώσει, όμως η πρωτοφανής συμμετοχή, με 1 εκατομμύριο διαδηλωτές στο Σέντραλ Παρκ της Νέας Υόρκης, ανάγκασε τον πρόεδρο να μετριάσει τη ρητορική του και τελικά να στραφεί σε απευθείας διαπραγματεύσεις με τη Μόσχα. Το κίνημα δεν πέτυχε τον αρχικό στόχο του –επίσημο πάγωμα των οπλοστασίων– όμως συνέβαλε καθοριστικά στη μεταστροφή του κλίματος και στη Συμφωνία INF του 1987 για την εξάλειψη πυραύλων μέσου βεληνεκούς.

Παράλληλα, την ίδια περίοδο αναδείχθηκε και το αντι-απαρτχάιντ κίνημα, που συγκέντρωσε καθημερινά ακτιβιστές έξω από την πρεσβεία της Νότιας Αφρικής και πίεσε πανεπιστήμια και θεσμούς να αποσύρουν επενδύσεις. Η πίεση κορυφώθηκε το 1986, όταν το Κογκρέσο ενέκρινε νομοθεσία για κυρώσεις κατά του καθεστώτος της Πρετόρια, παρά το βέτο του Ρέιγκαν.

2002 και 2003 - Η διαμαρτυρία που δεν σταμάτησε τον πόλεμο: Το 2002 και το 2003, το παγκόσμιο κίνημα κατά του πολέμου στο Ιράκ δημιούργησε τη μεγαλύτερη διεθνή διαμαρτυρία της ιστορίας. Η διοίκηση Μπους αγνόησε τη λαϊκή αντίδραση και προχώρησε στην εισβολή, όμως με την πάροδο του χρόνου και την αποτυχία των επιχειρημάτων περί όπλων μαζικής καταστροφής, το κίνημα δικαιώθηκε στη συνείδηση του κόσμου. Η μεταστροφή της κοινής γνώμης συνέβαλε αποφασιστικά στην ήττα των Ρεπουμπλικάνων στις ενδιάμεσες εκλογές του 2006, την απώλεια του Κογκρέσου και την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα το 2008.

2017 - Η αντι-Τραμπ αντίσταση της πρώτης θητείας: Μετά το 2017, η προεδρία Τραμπ πυροδότησε το ένα κύμα διαμαρτυρίας μετά το άλλο. Το Women’s March, με συμμετοχή εκατομμυρίων ατόμων, έθεσε τις βάσεις για ένα κίνημα πολιτικής αφύπνισης, που κορυφώθηκε στις ενδιάμεσες εκλογές του 2018 με την επανάκτηση της Βουλής των Αντιπροσώπων από τους Δημοκρατικούς. Παράλληλα, το κίνημα Black Lives Matter, το καλοκαίρι του 2020, επανακαθόρισε τον δημόσιο διάλογο γύρω από τα δικαιώματα και την αστυνομική βία. Οι συνεχείς αυτές κινητοποιήσεις δεν ανέτρεψαν τον πρόεδρο, αλλά διαμόρφωσαν πολιτικές ισορροπίες, έθεσαν όρια στις πιο ακραίες μεταρρυθμίσεις του και συνέβαλαν στο τελικό εκλογικό αποτέλεσμα του 2020.

Μπρέιντι Κίσλινγκ: «Είμαστε Αμερικανοί στην Ελλάδα και ανησυχούμε»

Όσα μας είπε ο πρώην διπλωμάτης των ΗΠΑ και πρώην πρόεδρος των Democrats Abroad Greece 

«Τα μέλη μας στην Αθήνα είναι φοβισμένα και θυμωμένα. Κάποιοι ήταν τόσο εξοργισμένοι την περασμένη εβδομάδα, που απαίτησαν από την οργάνωση Democrats Abroad Greece να διοργανώσει διαδηλώσεις στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και την Κρήτη, ώστε να συντονιστούν μ’ εκείνες που πραγματοποιούνται στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε όλο τον κόσμο.

Πρόκειται για Αμερικανούς πολίτες με διαβατήρια των ΗΠΑ. Ζουν στην Ελλάδα, μια συμμαχική, φιλική χώρα – όχι στην Υεμένη ή στο Νότιο Σουδάν. Με ρωτούν (ως πρώην διπλωμάτη των ΗΠΑ) αν είναι ασφαλές να επισκεφτούν τους συγγενείς τους στις ΗΠΑ! Το πιο πιθανό είναι πως μπορούν να ταξιδέψουν και να επιστρέψουν χωρίς πρόβλημα. Δεν ισχύει, όμως, πλέον το ίδιο για δεκάδες χιλιάδες Έλληνες που σπουδάζουν ή εργάζονται στην Αμερική. Θα τους αρπάξουν από τον δρόμο μασκοφόροι άντρες με άγνωστα οχήματα;

Πολλοί από τους αξιωματούχους στην πρώτη θητεία του Τραμπ είχαν τη νοημοσύνη και την ακεραιότητα να κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Ο Τραμπ είναι αποφασισμένος να μην ξανακάνει αυτό το “λάθος”. Το φιάσκο του Signalgate στον βομβαρδισμό της Υεμένης είναι απλώς το πιο κραυγαλέο παράδειγμα ανικανότητας σε παγκόσμια κλίμακα. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ βλέπουν τη βασισμένη σε κανόνες διεθνή τάξη να βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Πώς θα μας αντιμετωπίσουν οι Έλληνες φίλοι μας αν ο Τραμπ εισβάλει στον Καναδά ή στη Γροιλανδία;

Η βίαιη, παράλογη διαδικασία με την οποία επιβλήθηκαν δασμοί σε φιλικές χώρες έχει τρομοκρατήσει τους επενδυτές. Τα μέλη μας ανησυχούν για τις συντάξεις τους, αλλά και για τα επενδυτικά τους χαρτοφυλάκια. Δεν βοηθά το γεγονός ότι οι αντισυνταγματικές περικοπές του προϋπολογισμού από τον Ίλον Μασκ καθιστούν σχεδόν αδύνατη την επικοινωνία με τη Διοίκηση Κοινωνικής Ασφάλισης ή την άντληση πληροφοριών για την υποβολή των φορολογικών μας δηλώσεων στις ΗΠΑ.

Οι καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης που κήρυξε ο Τραμπ για να κυβερνά με διατάγματα είναι προφανώς πλαστές. Το Κογκρέσο μπορεί να τις ανακαλέσει, αλλά η ρεπουμπλικανική πλειοψηφία έχει επιλέξει να παραβιάσει τον όρκο της. Οι Ρεπουμπλικανοί ήδη διαισθάνονται ότι θα υποστούν συντριπτική ήττα στις επόμενες εκλογές για το Κογκρέσο. Τα μέλη μας φοβούνται ότι ο Τραμπ μπορεί να αρνηθεί να επιτρέψει τη διεξαγωγή αυτών των εκλογών ή, παραβιάζοντας τη νομοθεσία των ΗΠΑ, να αναθέσει στον Ίλον Μασκ την καταμέτρηση των ψήφων».