Θα εφαρμοστεί το ειρηνευτικό σχέδιο των ΗΠΑ στη Γάζα;

Ο πόλεμος στη Λωρίδα της Γάζας μαίνεται εδώ και περισσότερο από οκτώ μήνες. Τώρα οι ΗΠΑ ρίχνουν το βάρος στην επίτευξη μίας κατάπαυσης πυρός μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, με τον Αμερικανό υπουργό Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν να ταξιδεύει για όγδοη φορά από την έναρξη του πολέμου με τον συγκεκριμένο διπλωματικό στόχο στη Μέση Ανατολή.

Όπως αναφέρει άρθρο της DW, το σχέδιο του προέδρου Μπάιντεν για μία εκεχειρία στη Γάζα συναντά ούριο άνεμο και στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, το οποίο υπερψήφισε την πρόταση των ΗΠΑ και μέσω αυτής το πρώτο συγκεκριμένο πλάνο για κατάπαυση πυρός. Η απόφαση υπέρ του σχεδίου τριών φάσεων για παύση στις εχθροπραξίες στη Γάζα είναι δεσμευτική βάσει του διεθνούς δικαίου. Καθώς όμως το Ισραήλ και η Χαμάς επιδιώκουν τελείως αντίθετους στόχους στον πόλεμο, η εφαρμογή του σχεδίου παραμένει αβέβαιη.

Τι προβλέπει το σχέδιο του Μπάιντεν για τη Γάζα

Η πρόταση της κυβέρνησης Μπάιντεν προβλέπει αρχικά μία πλήρη κατάπαυση πυρός διάρκειας έξι εβδομάδων, κατά την οποία θα απελευθερωθεί ένας συγκεκριμένος αριθμός ομήρων, όπως και Παλαιστίνιοι που κρατούνται στο Ισραήλ.

Στην επόμενη φάση προβλέπεται η οριστική διακοπή των εχθροπραξιών και η απελευθέρωση των υπολοίπων ομήρων. Στην τελική φάση θα ξεκινήσει και η ανοικοδόμηση της Λωρίδας της Γάζας.

Ποια είναι η θέση του Ισραήλ;

Εκπρόσωποι των ΗΠΑ έχουν αναφέρει επανειλημμένως πως το Ισραήλ έχει συμφωνήσει στο σχέδιο του Μπάιντεν, ενώ η Χαμάς όχι. Ο Μπλίνκεν δήλωσε πως σε συνάντηση στην Ιερουσαλήμ ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Νετανιάχου επιβεβαίωσε την υποστήριξή του προς την αμερικανική πρόταση. Ωστόσο η ισραηλινή κυβέρνηση δεν έχει προβεί ακόμη σε κάποια σχετική, σαφή δημόσια τοποθέτηση μέχρι στιγμής.

Ένας εκπρόσωπος της κυβέρνησης Νετανιάχου δήλωσε απλώς πως το σχέδιο δεν αντιτίθεται στους πολεμικούς στόχους του Ισραήλ. «Το Ισραήλ δεν θα σταματήσει τον πόλεμο, εάν δεν επιτευχθούν όλοι οι πολεμικοί του στόχοι: η καταστροφή των στρατιωτικών και διοικητικών δυνατοτήτων της Χαμάς, η απελευθέρωση όλων των ομήρων και η εγγύηση πως η Γάζα δεν θα αποτελεί στο μέλλον απειλή για το Ισραήλ», ανέφερε ο εκπρόσωπος. «Η πρόταση επιτρέπει στο Ισραήλ να πετύχει τους στόχους αυτούς και αυτό θα κάνει πράγματι η χώρα».

Σύμφωνα με πληροφορίες του πρωθυπουργικού γραφείου πριν από μία εβδομάδα, όταν και δημοσιεύτηκε το σχέδιο, ο Νετανιάχου τόνισε πάντως πως «η διαπίστωση ότι συμφωνήσαμε σε μία κατάπαυση πυρός, χωρίς να εκπληρώνονται οι όροι που έχουμε θέσει, είναι εσφαλμένη».

Το νέο ψήφισμα αναφέρει πάντως επίσης πως το Ισραήλ έχει αποδεχθεί το σχέδιο, ζητώντας ταυτοχρόνως από τη Χαμάς να πράξει το ίδιο. Ακόμη, καλεί όλα τα εμπλεκόμενα μέρη να εφαρμόσουν το πλάνο «χωρίς καθυστέρηση και άνευ προϋποθέσεων».

Την ίδια στιγμή οι ακροδεξιοί εταίροι του ισραηλινού κυβερνητικού συνασπισμού απείλησαν με ανατροπή της κυβέρνησης σε περίπτωση που το Ισραήλ εφαρμόσει το σχέδιο, θεωρώντας πως η συμφωνία αποτελεί συνθηκολόγηση απέναντι στη Χαμάς. Η πολιτική επιβίωση του Νετανιάχου, σε βάρος του οποίου διεξάγεται εδώ και χρόνια δίκη για διαφθορά, εξαρτάται από αυτούς τους εταίρους – κάτι που ισχύει ακόμη περισσότερο μετά την αποχώρηση του πιο μετριοπαθούς Μπένι Γκαντς από την κυβέρνηση.

Τι υποστηρίζει η Χαμάς;

Η στάση της Χαμάς παραμένει ίδια εδώ και μήνες. Για την οργάνωση η οριστική λήξη του πολέμου αποτελεί προϋπόθεση για οποιαδήποτε συμφωνία για τους ομήρους. Αν και η Χαμάς χαιρέτισε το ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας και επιβεβαίωσε την πρόθεσή της να διαπραγματευτεί μία συμφωνία, δεν προέβη και σε επίσημη έγκριση του σχεδίου.

Το Κατάρ, η Αίγυπτος και οι ΗΠΑ επιδιώκουν εδώ και μήνες την επίτευξη μίας συμφωνίας για κατάπαυση πυρός και απελευθέρωση τόσο των ομήρων όσο και των Παλαιστινίων κρατουμένων.

Μετά την απόφαση του ΟΗΕ η Χαμάς επιβεβαίωσε ξανά τους στόχους της: μόνιμη κατάπαυσης πυρός, πλήρης απόσυρση των ισραηλινών στρατευμάτων και ανοικοδόμηση της Γάζας. Ωστόσο προσέθεσε ως στόχους τη λήξη της ισραηλινής κατοχής και τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ, στην οποία θα δικαιούνται να επιστρέψουν οι Παλαιστίνιοι πρόσφυγες.

Στο ψήφισμά του το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ τάχθηκε και πάλι υπέρ της λύσης των δύο κρατών, στα πλαίσια της οποίας Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι θα μπορούν να ζουν ειρηνικά. Προς τον σκοπό αυτό είναι σημαντικό η Δυτική Όχθη και η Λωρίδα της Γάζας να επανενωθούν υπό την ηγεσία της Παλαιστινιακής Αρχής. Το Ισραήλ ωστόσο απορρίπτει μία τέτοια λύση.

Ποιοι είναι οι πολεμικοί στόχοι της Χαμάς;

Η ισλαμιστική τρομοκρατική οργάνωση θέλει να παραμείνει στην εξουσία στη Λωρίδα της Γάζας και να μπορεί να παρουσιαστεί ως νικήτρια. Ο ηγέτης της Χαμάς Γιαχία Σινουάρ προσπαθεί προφανώς να παίξει με τον χρόνο. Δεδομένης της σοβαρής ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα και του υψηλού αριθμού νεκρών η διεθνής πίεση προς το Ισραήλ μεγαλώνει ολοένα και περισσότερο. Πιθανώς ο Σινουάρ ελπίζει πως η διεθνής κοινότητα θα εξωθήσει το Ισραήλ να σταματήσει τον πόλεμο – χωρίς να υποχρεωθεί η Χαμάς να απελευθερώσει τους 120 ομήρους που κρατά ακόμη.

Η αμερικανική εφημερίδα Wall Street Journal ισχυρίζεται πως απέκτησε πρόσβαση σε δεκάδες μηνύματα του Σινουάρ. Σε αυτά ο ηγέτης της Χαμάς φέρεται να προσδοκά οφέλη από τις μαινόμενες μάχες και τον αυξανόμενο αριθμό των νεκρών Παλαιστινίων. «Έχουμε τους Ισραηλινούς ακριβώς εκεί που τους θέλουμε», φέρεται να είπε ο Σινουάρ προς τους εκπροσώπους της Χαμάς που συμμετέχουν στις διαπραγματεύσεις για κατάπαυση πυρός. Σε πολλά μηνύματα ο Σινουάρ δείχνει «μία ψυχρή αδιαφορία για τις ανθρώπινες ζωές, όντας ταυτοχρόνως πεπεισμένος πως το Ισραήλ έχει να χάσει πολύ περισσότερα από τον πόλεμο συγκριτικά με τη Χαμάς».

O δεσμευτικός χαρακτήρας του ψηφίσματος

Εν αντιθέσει με άλλα όργανα του ΟΗΕ οι αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας είναι δεσμευτικές βάσει του διεθνούς δικαίου. Ως εκ τούτου η εφαρμογή τους είναι υποχρεωτική για όλα τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ. Το Ισραήλ είναι μέλος του ΟΗΕ, ενώ η Χαμάς αντιθέτως θεωρείται τρομοκρατική οργάνωση και δεν νομιμοποιείται να εκπροσωπήσει τους Παλαιστινίους.

Το Συμβούλιο Ασφαλείας έχει τη δυνατότητα να λάβει μέτρα προς διασφάλιση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας – δηλαδή να θεσπίσει οικονομικές κυρώσεις, εμπάργκο όπλων ή ακόμη και στρατιωτικά μέτρα. Ωστόσο είναι πρακτικά αδύνατη η στρατιωτική παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας στον αιματηρό πόλεμο στη Μέση Ανατολή χωρίς τη συγκατάθεση του Ισραήλ.