Ο καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ, Παναγιώτης Τουρνικιώτης, μιλάει για το βιβλίο «Μπάουχαους: Τέχνες, Πρωτοπορία, Αρχιτεκτονική. Μια μεγάλη σχολή»
Συνέντευξη με τον αρχιτέκτονα-καθηγητή του ΕΜΠ, Παναγιώτη Τουρνικιώτη, για το βιβλίο «Μπάουχαους: Τέχνες, Πρωτοπορία, Αρχιτεκτονική. Μια μεγάλη σχολή».
102 χρόνια από την ίδρυση της αρχιτεκτονικής σχολής του Μπάουχαους στη Βαϊμάρη της Γερμανίας (1919) από τον γερμανό αρχιτέκτονα Βάλτερ Γκρόπιους, το κίνημα που γεννήθηκε μέσα από τις αίθουσές της συνεχίζει να συγκινεί και να εμπνέει. Η καλλιτεχνική και αρχιτεκτονική σχολή λειτούργησε λίγο μετά τον καταστροφικό Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, από το 1919 μέχρι το 1933, σε τρεις διαφορετικές πόλεις της Γερμανίας (Βαϊμάρη, τα ριζοσπαστικά χρόνια στο Ντέσσαου, Βερολίνο), υπό τη διεύθυνση, διαδοχικά, των αρχιτεκτόνων Βάλτερ Γκρόπιους, Χάνες Μέγιερ και Μις βαν ντερ Ρόε. Το 1933, με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, κλείνει η σχολή του Βερολίνου. Οι ιδέες του όμως δεν σταμάτησαν να «ταξιδεύουν» σε όλο τον κόσμο.
Ο Βάλτερ Γκρόπιους µε τον Περικλή Σακελλάριο στο αίθριο της Αµερικανικής Πρεσβείας µετά την ολοκλήρωση του κτιρίου, 1961 Harvard Art Museums / Busch–Reisinger Museum, δωρεά Ise Gropius
Η απουσία διάκρισης ανάμεσα στους σπουδαστές καλών τεχνών και σε εκείνους της εφαρμοσμένων τεχνών, η στενή σύνδεση της τέχνης με τη χειροτεχνία και την κατασκευή, το πάντρεμα πρακτικής εφαρμογής και θεωρίας, η σφαιρική διδασκαλία όλων των μορφών τέχνης, είναι κάποιες από τις αρχές του Μπάουχαους, σε μία εποχή ανασυγκρότησης και εντατικοποίησης της βιομηχανικής παραγωγής στη Γερμανία. Πάνω από όλα, η ρήξη με το παλιό και ένας νέος τρόπος σκέψης. Το πνεύμα της νεωτερικότητας που έφερε το Μπάουχαους το βρίσκουμε σε πολλά παραδείγματα και εφαρμογές, από τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό κτιρίων-κατοικιών, στη γραφιστική, στο design αντικειμένων και επίπλων, με βασικά χαρακτηριστικά την απλότητα, τη λειτουργικότητα και τις γεωμετρικές φόρμες.
Η βρετανίδα συγγραφέας και ιστορικός τέχνης Φράνσες Άμπλερ, με αφορμή τα 100 χρόνια ίδρυσης της σχολής Μπάουχαους, μας προσκαλεί σε ένα ταξίδι στην ιστορία του κινήματος μέσα από τις σελίδες του βιβλίου «Μπάουχαους: Τέχνες, Πρωτοπορία, Αρχιτεκτονική. Μια μεγάλη σχολή» (εκδ. Μέλισσα). 100 χρόνια Μπάουχαους μέσα από 100 κεφάλαια: προσωπικότητες, αντικείµενα, ιδέες και γεγονότα που διαµόρφωσαν το µνηµειώδες αυτό κίνηµα. Πάουλ Κλέε, Βάλτερ Γκρόπιους, Άννι Άλµπερς, Βασίλι Καντίνσκι, ξέφρενα πάρτι, άλλοι τρόποι σκέψης και αντίληψης της κοινωνίας, καινούρια οπτική και οι πρωτοποριακές πρωτοβουλίες που έφεραν την επανάσταση στον σύγχρονο σχεδιασµό. Την επιστημονική επιμέλεια, πρόλογο και το εκτενές και πολύ ενδιαφέρον επίμετρο (Το Bauhaus και η Ελλάδα) της ελληνικής έκδοσης, υπογράφει ο αρχιτέκτονας-καθηγητής της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Παναγιώτης Τουρνικιώτης.
Ο Παναγιώτης Τουρνικιώτης μίλησε στην ATHENS VOICE για το βιβλίο «Μπάουχαους: Τέχνες, Πρωτοπορία, Αρχιτεκτονική. Μια μεγάλη σχολή» και την επίδραση του κινήματος στην αρχιτεκτονική, τις τέχνες και την κοινωνία.
Τι μπορεί να διαβάσει και να ανακαλύψει κάποιος στο βιβλίο της Φράνσες Άμπλερ για το Μπάουχαους;
Παναγιώτης Τουρνικιώτης
Το Μπάουχαους είναι χωρίς αμφιβολία γνωστό στο ειδικό και στο ευρύ κοινό. Συνέβαλαν σε αυτό οι πολλές εκδηλώσεις που οργανώθηκαν το 2019, στην Ελλάδα αλλά και σε όλο τον κόσμο, στα εκατό χρόνια από την ίδρυσή του. Υπήρχαν ήδη τότε πολλά βιβλία για την ιστορία του και αρκετά γραπτά των βασικών δασκάλων του, που αναρωτιέται κανείς τι μπορεί να προσφέρει ένα ακόμα. Η απάντηση δίνεται από το ίδιο το βιβλίο της Φράνσες Άμπλερ, όταν το πιάσεις στα χέρια σου. Είναι πολύ ωραίο και πολύ καλά εικονογραφημένο με εξαιρετικό υλικό που αποδίδει το πολυδιάστατο πνεύμα και όλες τις δημιουργικές τεχνικές που αναδείχθηκαν σε αυτή τη Σχολή και έγιναν παγκόσμιο πρότυπο. Επιπλέον είναι οργανωμένο με ένα ευρηματικό τρόπο σε 100 μικρά κεφάλαια που συνοψίζουν το Μπάουχαους και διαβάζονται με όποια σειρά θελήσεις, δίνοντας στον αναγνώστη τη δυνατότητα να επιλέξει διαδρομές και να συνθέσει ενότητες με κριτήριο τα δικά του ενδιαφέροντα.
Έκθεση του Μπάουχαους µε τον κύκλο, το τετράγωνο και το τρίγωνο Χέρµπερτ Μπάγερ, 1968
Ποια ήταν η δική σας συμβολή στην ελληνική έκδοση του βιβλίου; Ανακαλύψατε και ο ίδιος νέα πράγματα για το Μπάουχαους μέσα από τα κείμενα της Φράνσες Άμπλερ;
Στα 100 χρόνια του Μπάουχαους έγιναν εκδηλώσεις και ένα συνέδριο στην Αθήνα αλλά δεν προσφέρθηκε στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό μια συνολική εκτίμηση των σχέσεων και επιρροών που ανέπτυξε στην Ελλάδα. Και επειδή η σχέση αυτή είναι πολύπλευρη και ενδιαφέρουσα, αλλά και παρεξηγημένη, το βιβλίο εμπλουτίστηκε με ένα δικό επίμετρο που επιχειρεί να φωτίσει τη διάδραση αυτή με τεκμήρια από μια πρωτογενή έρευνα, που έγινε για αυτό τον σκοπό, και ένα κριτικό σχολιασμό που εκτείνεται σε όλη τη διάρκεια των 100 χρόνων.
Πότε βρεθήκατε πρώτα φορά μπροστά στο Μπάουχαους; Στο πανεπιστήμιο; Τι είδατε μέσα σε αυτό;
Το Μπάουχαους μου αποκαλύφθηκε στη διάρκεια των σπουδών μου στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Πολυτεχνείου από δασκάλους, κυρίως καλλιτεχνικών μαθημάτων, στη δεκαετία του ’70. Το ενδιαφέρον που μου προξένησε τότε η διδακτική του μέθοδος με έφερε κοντά σε μια νέα βιβλιογραφία που είχε αποκαλύψει τα χρόνια εκείνα ένα μεγάλο πλούτο τεκμηρίων για το εκπαιδευτικό του πρόγραμμα. Η δυναμική του Μπάουχαους αποδείχθηκε ένα μάθημα ανανέωσης των δημιουργικών μεθόδων του σχεδιασμού, που εξελίσσονται αδιάκοπα στο πέρασμα του χρόνου, σε ανοιχτό διάλογο με την κοινωνία, την οικονομία και την παραγωγή, και συνέβαλε αργότερα στη διαμόρφωση των δικών μου εκπαιδευτικών προσεγγίσεων.
Η έπαυλη Σαβουά, Λε Κορµπυζιέ, έτη ανέγερσης 1929–1931
Γιατί το Μπάουχαους συνεχίζει να είναι επίκαιρο και φρέσκο και στις ημέρες μας;
Κατά ένα τρόπο το Μπάουχαους ανήκει σήμερα στην ιστορία αλλά αποτέλεσε ταυτόχρονα μια πρόκληση για τη διαρκή υπέρβαση της ιστορίας. Θέλω να πω ότι αμφισβήτησε το κατεστημένο των ιστορικών αντιλήψεων της εποχής του και φρόντισε, με τις μεθόδους και τις πρακτικές του, να μη γίνει το ίδιο μέρος του κατεστημένου αλλά να προτείνει ένα δρόμο που να κινείται παράλληλα με την πορεία του κόσμου. Σήμερα, εμβαθύνοντας στο Μπάουχαους μαθαίνεις να μην το μιμείσαι αλλά να δημιουργείς κάτι που να είναι πάντα επίκαιρο και φρέσκο περπατώντας στα βήματά του.
Υπάρχουν κάποια χαρακτηριστικά παραδείγματα της σχολής Μπάουχαους στην Ελλάδα;
Μεγάλοι δάσκαλοι του Μπάουχαους ενδιαφέρθηκαν για την Ελλάδα και ο πρώτος διευθυντής του, ο Βάλτερ Γκρόπιους, σχεδίασε ένα πολύ σημαντικό κτίριο της Αθήνας, την Αμερικανική Πρεσβεία. Από την άλλη, ο μόνος Έλληνας αρχιτέκτονας που πέρασε από το Μπάουχαους, ο Γιάννης Δεσποτόπουλος, μας έχει κληροδοτήσει λίγα αλλά εξαιρετικά έργα. Και τα δύο απηχούν το νεωτερικό πνεύμα που καλλιέργησε το Σχολείο Τεχνών του Οικοδομείν την Κατοικία στα 15 χρόνια που λειτούργησε στη μεσοπολεμική Γερμανία. Αλλά είναι δύσκολο να πούμε ότι αυτά τα κτίρια είναι «Μπάουχαους», όπως δεν μπορούμε να το πούμε για τα περισσότερα κτίρια στα οποία αποδίδεται εύκολα αυτός ο χαρακτηρισμός, γιατί οι σχέσεις και οι επιρροές είναι έμμεσες και ακολουθούν υπόγειες διαδρομές. Περισσότερο από παραδείγματα, το Μπάουχαους μας έδωσε μαθήματα.
22°
