«Κάθε φορά που επιστρέφω από το εξωτερικό, απογοητεύομαι με την αισθητική της πόλης που μένω». Το 14λεπτο ντοκιμαντέρ «Αθήνα: η αισθητική της πόλης που ζω» φέρνει στην επιφάνεια τους λόγους για τους οποίους μια τέτοια διαπίστωση είναι αντιπροσωπευτική. Με τη συμμετοχή των αρχιτεκτόνων Μέμου Φιλιππίδη, Βασίλη Μιστριώτη, Αλέξιου Βανδώρου και της σκηνοθέτιδας Sonia Liza Kodderman, καταγράφει τις διαφορές γύρω από την Αθήνα και τις άλλες ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις. Είδαμε το βίντεο που επιμελήθηκε το portal design district, και συζητήσαμε με τον αρχιτέκτονα Αλέξιο Βανδώρο.
Τι ευθύνεται για όσα βλέπει ένας κάτοικος στις ελληνικές μεγαλουπόλεις σήμερα; Η αλήθεια είναι ότι νιώθω σαν να ερωτώμαι: «τι ευθύνεται για την πτώχευση της Ελλάδας;»… Όλοι και κανένας, τα πάντα και τίποτα… Λίγο η ελληνική νοοτροπία που θέλει τον πολίτη να αντιμετωπίζει το δημόσιο χώρο ως κάτι ανοίκειο, κάτι σαν δημόσιο σκουπιδοτενεκέ ή χώρο εκτόνωσης. Αρκεί να κοιτάξει κανείς τις πίσω αυλές και τους ακάλυπτους των πολυκατοικιών και εκεί θα δώσει αυτόματα την απάντηση στην ερώτησή σας. Παράλληλα, έχουμε το φαινόμενο των NIMBY’s (Not In My Back Yard), του απαίδευτου και εξυπνάκια πολίτη που, φυσικά, και θέλει να αλλάξουν τα πάντα, αλλά πιστεύει ότι δεν φταίει αυτός και ότι όλοι άλλοι πρέπει να αλλάξουν.
Σε τίτλους ευθύνονται: ο θεσμός της αντιπαροχής, ο νεοπλουτισμός, η απουσία δημόσιων αρχιτεκτονημάτων που θα παιδεύσουν τους πολίτες, η άναρχη δόμηση και γενικότερα η παντελής έλλειψη ελέγχου του δομημένου χώρου και η μετέπειτα «τακτοποίησή» του και, φυσικά, το χαζοκούτι (τηλεόραση) που έχει κάνει πλύση εγκεφάλου και έχει διαλύσει κάθε υποψία κριτικής σκέψης και πολιτισμού.
Υπάρχει περίπτωση να αλλάξει η σχέση των πολιτών με το «δημόσιο χώρο»; Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Ναι, υπό προϋποθέσεις. Εάν ο δημόσιος χώρος σχεδιαστεί σωστά από αρχιτέκτονες, εφαρμοστεί η μελέτη και δεν λειτουργήσει το γνωστό σύστημα της εργολαβικής μελετοκατασκευής και το αποτέλεσμα είναι άρτιο, οι πολίτες θα το σεβαστούν. Είναι καλό παράδειγμα η νέα παραλία της Θεσσαλονίκης, που πληροί όλα τα προηγούμενα και αποτελεί ένα υπόδειγμα δημόσιου χώρου, που χρησιμοποιείται πολύ, παραμένει καθαρός από κάθε άποψη και, φυσικά, συντηρείται σωστά και από το δήμο. Ένας άλλος τρόπος είναι η «κατάληψη» ελεύθερων οικοπέδων και η συλλογική χρήση τους, όπου οι συμμετέχοντες λόγω της «οικειοποίησης» συμπεριφέρονται όπως πρέπει, ωσάν να είναι «δικός τους». Κάτι το οποίο θα έπρεπε να νιώθουμε όλοι μας για κάθε δημόσιο χώρο. Τα αίτια είναι βαθύτερα, και δύσκολα θα αλλάξουν, παρά μόνο με πολύ καλά παραδείγματα δημόσιων χώρων που θα παιδεύσουν (και) τις νέες γενιές και θα δημιουργήσουν μια νέα αστική κουλτούρα.
Σε ποιο βαθμό επικράτησε η νεοπλουτίστικη μεγαλομανία των περασμένων χρόνων της ελληνικής «φούσκας» αρχιτεκτονικά; Είναι από τους κυρίαρχους λόγους για τους οποίους η αρχιτεκτονική δεν εξελίχθηκε ιδιαίτερα στην Ελλάδα, σε συνάρτηση, φυσικά, με τη γνωστή παγκόσμια πρωτοτυπία ότι στη χώρα μας αρχιτεκτονικές μελέτες κάνουν πάνω από 10 άσχετες ειδικότητες με μηδενική εκπαίδευση. Φταίμε, βέβαια, και οι αρχιτέκτονες που δεν αντισταθήκαμε στις «επιθυμίες» των πελατών μας. Είναι φαύλος κύκλος, κακή εκπαίδευση, (ά)σχημοι δημόσιοι χώροι, παντελής έλλειψη σχεδιασμού, ανομία, αδύναμοι αρχιτέκτονες και πάλι από την αρχή.
Η οικονομική κρίση αποτελεί τροχοπέδη στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό ή όχι και γιατί; Όχι απαραίτητα, αρκεί να εκμεταλλευτούμε την οικονομική κρίση, ώστε να αναστοχαστούμε πού έχουμε φτάσει - και κυρίως γιατί - όσον αφορά το δομημένο περιβάλλον. Σε συνδυασμό με τη μοναδική ευκαιρία να προχωρήσει η πολιτεία, σε συνεργασία όμως με τους αρχιτέκτονες και όχι χωρίς αυτούς για μια ακόμα φορά, σε δομικές αλλαγές των οικοδομικών κανονισμών, της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και μια σειρά ακόμα από θεσμικά μέτρα, θα μπορούσε η κρίση αυτή να λειτουργήσει θετικά. Μέσα στην ευρύτερη αναταραχή όμως, νομίζω ότι το ποτάμι θα παρασύρει ενδεχομένως και κάθε τέτοια ελπίδα. Προς το παρόν, θα συνεχίσουμε να ανεχόμαστε να καίγονται μπροστά στα μάτια μας ορισμένα από τα τελευταία αρχιτεκτονικά στολίδια της Αθήνας.
Υπάρχουν κινήσεις χαμηλού κόστους με τις οποίες μπορεί να αναβαθμιστεί το πρόσωπο μιας πόλης και ποιες είναι αυτές; Επί της αρχής, δεν γίνεται με ασπιρίνες να καταπολεμήσεις τον καρκίνο. Παρ’ όλα αυτά, οι τοπικές αυτοδιοικήσεις θα μπορούσαν με μικρούς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς - και άμεση εφαρμογή αυτών, φυσικά - να δημιουργήσουν μικρές παρεμβάσεις χαμηλού κόστους που θα δώσουν πνοή στις πόλεις μας. Τις υπόλοιπες συμβουλές μπορούν να μας τις ζητήσουν οι εκάστοτε τοπικοί άρχοντες, αφού πρώτα ξεφορτωθούν τα βαρίδια και τις νοοτροπίες του παρελθόντος…
Είναι βανδαλισμός ένα γκράφιτι σε μια πλατεία; Εξαρτάται, πού γίνεται, ποιος το κάνει και τι αναπαριστά. Τα γκράφιτι στα σόκορα των πολυκατοικιών είναι μια εξαιρετική λύση, ειδικά όταν γίνονται οργανωμένα και με ωραία μοτίβα. Στην πόλη της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας είχαμε μερικά εξαιρετικά παραδείγματα τα τελευταία χρόνια, όπου δόθηκε ένα ωραίο χρώμα ανάμεσα στις γκρίζες πολυκατοικίες. Κάτι το οποίο απέχει παρασάγγας από το να είναι πασαλειμμένες όλες οι γέφυρες, τα μνημεία και τα ισόγεια των περισσότερων πολυκατοικιών. Όλα είναι θέμα μέτρου.
Πώς ορίζεται αρχιτεκτονικά μια ιδεατή σύγχρονη πόλη; Αυτό αποτελεί πάγιο φιλοσοφικό ερώτημα της αρχιτεκτονικής «επιστήμης», θα ήταν τουλάχιστον θρασύ να προσπαθήσω να διαμορφώσω ορισμό… Αυτό που μπορώ να πω ότι για κάθε άνθρωπο ξεχωριστά ορίζεται σίγουρα διαφορετικά και εκεί έγκειται η πολυπλοκότητα και οι πρακτικές δυσκολίες ορισμού και εφαρμογής τέτοιων θεωριών.
Τι ακριβώς είναι η ArchiTeam; Ξεκινήσαμε το 2008 το ArchiTravel, διοργανώνοντας αρχιτεκτονικές εκδρομές, κάτι που στην συνέχεια εξελίχθηκε στο ArchiTeam, μια ομάδα η οποία ανέλαβε να φέρει την αρχιτεκτονική πιο κοντά στο ευρύ κοινό διεθνώς μέσω του διαδικτύου.Σήμερα είμαστε πλέον δώδεκα βασικά πρόσωπα στον πυρήνα, με αρκετούς διεθνείς συνεργάτες, και πάνω από 2.000 εγγεγραμμένα μέλη διεθνώς. Εκδρομές, συνεντεύξεις, ενημέρωση για events, ανταλλαγή απόψεων και αρκετή δόση διασκέδασης είναι τα συστατικά της προσπάθειας.Σύντομα θα βγάλουμε στον αέρα τη νέα μας εφαρμογή για i-Phone και i-Pad με στόχο να διευρύνουμε τους σκοπούς και το κοινό μας.
8°
