Η Πικρή αλήθεια του Δημήτρη Σωτάκη: Ένας υπαρξιακός εφιάλτης κάτω από τον ήλιο των διακοπών

Ο συγγραφέας Δημήτρης Σωτάκης επιστρέφει με το νέο του μυθιστόρημα «Πικρή αλήθεια» στις εκδόσεις Κέδρος, μια ανατρεπτική αφήγηση που ξεκινά με την ηρεμία ενός οικογενειακού καλοκαιριού και μετατρέπεται σταδιακά σε έναν σκοτεινό στοχασμό για την ταυτότητα, την αναγνώριση και την ανθρώπινη ύπαρξη. Με αφορμή ένα φαινομενικά αθώο ταξίδι σε έναν γνώριμο προορισμό, ο Δημήτρης Σωτάκης υφαίνει μια ατμόσφαιρα τρόμου και παράνοιας, όπου η πραγματικότητα θολώνει επικίνδυνα.

Συνεχίζοντας μια εντυπωσιακή πορεία που ξεπερνά τα σύνορα της Ελλάδας, ο Δημήτρης Σωτάκης έχει δει τα έργα του να μεταφράζονται σε περισσότερες από 15 γλώσσες και να κυκλοφορούν σε πάνω από 20 χώρες. Πρόσφατα τιμήθηκε με το Prix Méditerranée Étranger 2025 της Γαλλικής Ακαδημίας για το μυθιστόρημά του Μισή καρδιά, προσθέτοντας μια ακόμη σπουδαία διάκριση σε μια ήδη ξεχωριστή συγγραφική διαδρομή.

Με αφορμή το νέο του βιβλίο, ο συγγραφέας μιλάει για τον σύγχρονο άνθρωπο, τη συγγραφή ως τρόπο κατανόησης του κόσμου και την «πικρή αλήθεια» της εποχής μας.

Ο Δημήτρης Σωτάκης μιλάει στην Athens Voice για το μυθιστόρημα «Πικρή αλήθεια»

Η υπόθεση του νέου σας βιβλίου ξεκινά με ένα τυπικό οικογενειακό ταξίδι διακοπών που καταλήγει σε υπαρξιακό εφιάλτη. Τι σας ενέπνευσε να δημιουργήσετε μια τέτοια απότομη ανατροπή της πραγματικότητας;
Η εκκίνηση ήταν η εμμονή που διακατέχει τον σύγχρονο άνθρωπο να είναι ορατός. Όλοι πασχίζουν να φαίνονται, να διακρίνονται, μέσα στην ατμόσφαιρα ενός άτυπου ανθρώπινου διαγωνισμού, που στην πραγματικότητα είναι μάταιος. Στον μεταφυσικό κόσμο που κινείται η Πικρή Αλήθεια οι ήρωες έρχονται αντιμέτωποι με έναν μεγάλο τρόμο: Τον τρόμο της ύπαρξης, της ακύρωσης της οντότητάς τους. Το να μη σε αναγνωρίζουν ξαφνικά άνθρωποι που σε ξέρουν χρόνια, μπλοκάρει κάθε προσπάθεια για εκλογίκευση, καμία εξίσωση δε λύνει αυτό το πρόβλημα.

Ο αναγνώστης παρακολουθεί μια οικογένεια να αμφισβητεί τη δική της ταυτότητα μέσα από τη συμπεριφορά των άλλων. Είναι τελικά η αναγνώριση από τους άλλους αυτό που μας επιβεβαιώνει ως υπάρξεις;
Στο κοινωνικό, χαρτογραφημένο επίπεδο, μάλλον ναι. Ωστόσο, ένας άνθρωπος που θα κοιτάξει με τιμιότητα τον εαυτό του, που θα φιλτράρει τη ζωή του κοιτώντας την βαθύτερα, αυτή είναι μια συνθήκη που δε θα πρέπει να τον εντυπωσιάζει ιδιαίτερα. Ξέρουμε ποιοι είμαστε, ξέρουμε τι δεν είμαστε και τον αγώνα που δίνουμε με τον ίδιο μας τον εαυτό. Σαφώς και μας αρέσει να αρέσουμε, όλοι είμαστε λίγο παιδιά, όμως αυτή είναι μια επιφάνεια που δεν πρέπει να μας αφορά τόσο.

Καθώς προχωρά η ιστορία της «Πικρής αλήθειας», το μυστήριο γίνεται όλο και βαθύτερα ψυχολογικό. Πόσο σκόπιμα θολώνετε τα όρια μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης, και ποιος είναι ο στόχος σας μέσα από αυτή την αμφισημία;
Έχω την εντύπωση ότι τα όρια είναι ούτως ή άλλως δυσδιάκριτα. Συχνά επιλέγουμε να ζούμε σε συνθήκες ψευδαίσθησης, μας βολεύει για πολλούς λόγους μα κάποτε γινόμαστε πιο τολμηροί και κοιτάμε κατάματα την πραγματικότητα. Θα έλεγα ότι ο στόχος είναι να αντιληφθούν οι ήρωες-και την ίδια ώρα οι αναγνώστες-ότι η αλήθεια δεν είναι μία, η ζωή που καλείσαι να επιλέξεις δεν είναι μία, είναι πολλές και χρειάζεται λίγη προσοχή μέσα σε αυτό το υπαρξιακό συνονθύλευμα.

Το στοιχείο της οικογένειας, που εμφανίζεται αρραγές στην αρχή, δοκιμάζεται σκληρά στην πορεία. Πιστεύετε ότι στις κρίσεις αποκαλύπτεται η αλήθεια των σχέσεων;
Ναι, είμαι βέβαιος αν και συχνά οι άνθρωποι αντιδρούν αντανακλαστικά και αρκετά αυθόρμητα, δεν υπάρχει δηλαδή πάντα αρμονία ανάμεσα στην πράξη και την διάνοια. Όμως σίγουρα, όταν κάτι δεν πάει καλά, όλοι λίγο πολύ γνωρίζουμε ότι εκείνοι που θα μείνουν κοντά μας, είναι πλέον δικοί μας άνθρωποι, πάντα θα τους χαρίζουμε την αγάπη και την τρυφερότητα μας.

Στα έργα σας συχνά βλέπουμε τον ήρωα να βυθίζεται σε έναν εφιαλτικό, παράλογο κόσμο. Ποια ανάγκη σας καλύπτει αυτή η προσέγγιση;
Αυτός ο παράλογος κόσμος είναι η αιτία που συνεχίζω και γράφω. Ο «κανονικός» κόσμος, χωρίς το αλλόκοτο, χωρίς το παράδοξο, χωρίς ακόμα και το σκοτάδι ενός αινιγματικού εφιάλτη, δεν αξίζει τον κόπο, στα μάτια μου, να καταγραφεί λογοτεχνικά. Πάντα συνδυάζω τη διαδικασία της γραφής με την απόδραση από την πραγματικότητα, διαφορετικά δεν το διασκεδάζω. Και μέσα σε αυτές τις παράλογες-συχνά-συνθήκες αισθάνομαι πολύ πιο άνετα.

Πώς γεννιέται για εσάς μια ιστορία; Ξεκινάτε από έναν χαρακτήρα, μια ιδέα ή μια αίσθηση;
Εδώ και αρκετά χρόνια ξεκινάω μάλλον από κάτι που με απασχολεί εσωτερικά. Θέλω να μιλήσω για κάτι συγκεκριμένο, για τις ανθρώπινες σχέσεις, για την προδοσία, για την κατάθλιψη, για το όνειρο. Κι αντί να το πω ευθύγραμμα, αντί να δώσω έμφαση απλώς στο τι πιστεύω για όλα αυτά, δημιουργώ μια ιστορία για να το υπογραμμίσω, μια ιστορία ως όχημα για να πω αυτά που ήθελα από την αρχή.

Σε ποιον αναγνώστη απευθύνεστε όταν γράφετε; Έχετε κάποιον στο μυαλό σας ή γράφετε αποκλειστικά από εσωτερική ανάγκη;
Γράφω μάλλον για να επικοινωνήσω με κάποιους, οι οποίοι τη μία παραμένουν αόρατοι και την άλλη ευτυχώς εμφανίζονται. Με λίγα λόγια, γράφω για να έχω φίλους, οι οποίοι έχουν καταλάβει μάλλον τόσα χρόνια ένα δυο πράγματα για μένα. Εσωτερική ανάγκη δεν έχω καθόλου, η συγγραφή είναι μεγάλη αγγαρεία.

Ποια είναι για εσάς η «πικρή αλήθεια» του βιβλίου - αλλά και της εποχής μας γενικότερα;
Ότι οι άνθρωποι δεν επικοινωνούν και πολύ καλά πια μεταξύ τους. Κάτι δεν πάει καλά μ' αυτό. Με συγκινεί όταν βλέπω κάποιον να επιδιώκει να πλησιάσει με ειλικρίνεια έναν συνάνθρωπό του, δεν το βλέπω συχνά πλέον.

Πρόσφατα τιμηθήκατε με το Prix Méditerranée Étranger 2025 της Γαλλικής Ακαδημίας για το βιβλίο σας «Μισή καρδιά». Τι σημαίνει για εσάς να είστε κάτοχος ενός βραβείου που έχει απονεμηθεί σε συγγραφείς όπως οι Ουμπέρτο Έκο, Άμος Οζ και Αντόνιο Ταμπούκι;
Καταρχάς σημαίνει ότι το εν λόγω βιβλίο μου κέρδισε την προσοχή της Γαλλικής Ακαδημίας, και δε θα μπορούσα να μην είμαι χαρούμενος για αυτό. Από την άλλη, όταν το έμαθα, η χαρά μου ομολογουμένως ήταν μεγάλη, αλλά τώρα προσπαθώ να δουλέψω, να γράψω και να θέσω νέους στόχους. Θα το ξαναθυμηθώ κατά τον Οκτώβρη που θα γίνει η απονομή στο Παρίσι.

Έχετε καταφέρει κάτι σπάνιο για Έλληνα συγγραφέα: τα έργα σας να διαβάζονται σε πάνω από 20 χώρες και να έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από 15 γλώσσες. Πώς βιώνετε αυτή τη διεθνή ανταπόκριση και τι πιστεύετε ότι κάνει τα βιβλία σας να ξεπερνούν τα σύνορα;
Ίσως το ότι δεν γράφονται ποτέ με γνώμονα την εθνικότητα, τη δική μου αλλά και των ηρώων. Οι ήρωες μου ανήκουν στο ανθρώπινο γένος, αυτή είναι συνήθως η μοναδική πληροφορία που έχουμε για αυτούς. Δεν γίνεται σαφές πού βρίσκονται, σε ποιο σημείο του πλανήτη κινούνται, τι γλώσσα μιλάνε. Οι ιστορίες μου καταγράφουν -όπως εγώ τα αντιλαμβάνομαι-όσα απασχολούν έναν άνθρωπο που ζει και αναπνέει σήμερα, την αγωνία που βιώνει οποιοσδήποτε προσπαθεί να μείνει όρθιος απέναντι στην πραγματικότητα που του έχει δοθεί.

Από το 2002 μέχρι σήμερα έχετε εκδώσει 11 βιβλία - ένας εντυπωσιακός ρυθμός για λογοτεχνικό έργο. Ποιο είναι το μυστικό της δημιουργικής σας συνέπειας; Πώς διατηρείτε τη φρεσκάδα και την έμπνευση μέσα από αυτή τη συνεχή παραγωγή;
Μάλλον έχω έναν δικό μου φυσικό ρυθμό και επανέρχομαι κάθε τόσο με ένα νέο κείμενο. Αν βρίσκετε ότι διατηρώ τη φρεσκάδα μου, σας ευχαριστώ! Πάντως κάθε φορά που τελειώνω ένα βιβλίο, υπόσχομαι στον εαυτό μου ότι δε θα ξαναγράψω, όμως δεν τηρώ ποτέ την υπόσχεση.

Η τεχνητή νοημοσύνη ως δυνητικός συγγραφέας: Απειλή, εργαλείο ή απλώς μια νέα πρόκληση για τον δημιουργό;
Ειλικρινά ποτέ δε με απασχόλησε το θέμα. Δεν το σκέφτομαι και δε νιώθω απειλούμενος ή ανήσυχος. Τι είναι στα αλήθεια η τεχνητή νοημοσύνη, εμείς δεν είμαστε;