Πολιτικά θρίλερ με ρίζες στην ιστορία από μια ξεχωριστή περίπτωση συγγραφέα. Ο Σκοτσέζος Πολ Τζόνσον διαγράφει διεθνή καριέρα, ενώ λατρεύει την Ελλάδα, την οποία τοποθετεί στο επίκεντρο των μυθιστορημάτων του.
Με καταγωγή από το Εδιμβούργο, ο 57χρονος μυθιστοριογράφος εντρύφησε στα ομηρικά έπη σε νεαρότατη ηλικία, σπούδασε αρχαία στην Οξφόρδη, μεταπήδησε στη μελέτη νεοελληνικών και σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας και καλλιέργησε τη σχέση του με τη χώρα μας σε τέτοιο βαθμό, ώστε να την υιοθετήσει ως αφηγηματικό καμβά των μυθιστορηματικών του εγχειρημάτων. Ο ήρωάς του, ο ντετέκτιβ Άλεξ Μαύρος, ανακαλεί τη χρυσή εποχή του νουάρ και του αμερικάνικου hardboiled. Είναι ένας οριακά περιθωριακός αντιήρωας με έφεση στις υποθέσεις συγκάλυψης εξαιτίας προσωπικών βιωμάτων - έχει χάσει έναν αδελφό στα χρόνια της χούντας.
Η σκοτεινή πτυχή του παρελθόντος που διαλέγει να αναδείξει στο νέο του έργο, «Το στίγμα της προδοσίας», εστιάζει στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και στις δραματικές πρώτες ημέρες της Μάχης της Κρήτης. Ο Πολ Τζόνσον μας μίλησε για τη ζωή και το έργο του, παραμονές της επίσκεψής του στη Θεσσαλονίκη, όπου στις 5 Νοεμβρίου θα συναντήσει το κοινό του στον Ιανό της Αριστοτέλους, σε μια εκδήλωση την οποία επιμελείται και παρουσιάζει το SOUL.
Επιστρέφετε στα ελληνικά βιβλιοπωλεία έπειτα από μια πρώτη δειλή απόπειρα προ δεκαετίας. Πιστεύετε ότι οι αναγνώστες θα έχουν αλλιώτικη διάθεση απέναντι στο έργο σας αυτή τη φορά;
Η επιστροφή του Άλεξ Μαύρου στην Ελλάδα με ενθουσιάζει. Δεν μπορώ ωστόσο να προβλέψω την υποδοχή του κοινού. Οπωσδήποτε είναι μια νέα αρχή.
Κεντρικό σημείο του μυθιστορήματος καταλαμβάνει η Μάχη της Κρήτης, για την οποία έχετε δηλώσει ότι «δεν θα έπρεπε ποτέ να έχει διεξαχθεί». Γιατί;
Βασικός στόχος μου ήταν να εξετάσω και να αναλύσω τις επιπτώσεις των ξένων επεμβάσεων στην ελληνική κοινωνία. Καθώς πιστεύω ότι οι έλληνες μυθιστοριογράφοι είναι αρμοδιότεροι να εξετάσουν τις εσωτερικές έριδες που προκάλεσαν την εμπλοκή, προτίμησα να εστιάσω στη στρατηγική των ξένων. Οι Γερμανοί και οι Ιταλοί δεν είχαν κανέναν λόγο να εισβάλουν στην Κρήτη, αν μη τι άλλο επειδή η απόπειρά τους ήταν μοιραία λανθασμένη. Κατόρθωσαν να υποτάξουν το νησί, ωστόσο θυσίασαν αμέτρητες δυνάμεις. Επρόκειτο για κολοσσιαίο λάθος. Από την άλλη πλευρά, οι Βρετανοί με τους συμμάχους υποχρεώθηκαν από τον Τσόρτσιλ να υπερασπιστούν την Κρήτη με ελλιπή εφόδια, τη στιγμή που ο Ρόμελ οργίαζε στη βόρεια Αφρική. Το να εξοπλίσουν τους Κρητικούς και να τους αφήσουν να πολεμήσουν μόνοι τους θα ήταν η καλύτερη επιλογή. Στην πραγματικότητα, μια τέτοια τακτική θα προξενούσε ακόμη μεγαλύτερες γερμανικές απώλειες.
Η ιστορία ξεδιπλώνεται μέσα από ποικίλους χαρακτήρες: έναν γερμανό αλεξιπτωτιστή, έναν βρετανό βετεράνο της μάχης και ασφαλώς υπό το πρίσμα των ντόπιων κατοίκων και στρατιωτών. Δίνοντας τόσες πολλές διαφορετικές οπτικές επιδιώξατε να δείξετε ότι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν περισσότερο πολύπλοκος από μια μάχη ανάμεσα στο καλό και το κακό;
Ασφαλώς και επρόκειτο για σύγκρουση του καλού με το κακό, αλλά η αποτίμηση αυτή δεν είναι επαρκής. Ακόμη και οι ακραιφνέστεροι αριστεροί θα συμφωνούσαν ότι ο Στάλιν ήταν τύραννος, όσο και απαραίτητος σύμμαχος. Ξετυλίγω την ιστορία μου μέσα από ετερόκλητα πρόσωπα, κυρίως όμως μέσω γερμανών και βρετανών στρατιωτικών, κανείς από τους οποίους δεν προέκυψε ιδιαίτερα ηρωικός. Θαυμάζω τα όσα έκαναν οι σύμμαχοι για την αντίσταση, πιστεύω όμως ότι πολλές ζωές θα είχαν σωθεί εάν γεγονότα σαν την απαγωγή του στρατηγού Κράιπε είχαν αποφευχθεί.
Με εφτά βιβλία του Άλεξ Μαύρου ήδη στο ρεζουμέ σας, θα λέγατε ότι η Ελλάδα προσφέρεται ως σκηνικό για την αστυνομική λογοτεχνία; Η θάλασσα, ο ήλιος, όλη αυτή η φωταψία… Κομματάκι δύσκολο να τη φανταστούμε σαν τόπο εγκλημάτων, σε σύγκριση, για παράδειγμα, με τη ζοφερή Σκανδιναβία.
Το ενδιαφέρον μου για τη χώρα σας είναι διαχρονικό, και ποτέ δεν ξέμεινα από θέματα. Άλλωστε, η πραγματικότητα είναι πιο αλλόκοτη από τη μυθιστορία. Θυμάστε εκείνο τον κύριο στην ηλιόλουστη Σαντορίνη που πριόνισε το κεφάλι της συζύγου του προ ετών και έκοβε βόλτες στον δρόμο επιδεικνύοντάς το; Το έγκλημα συμβαίνει παντού και σε πολλά επίπεδα. Οι θεοί της ελληνικής μυθολογίας ήταν μια περίφημη συμμορία αχρείων.
Η μαγνητική έλξη σας προς την Ελλάδα ξεκίνησε από ένα χαρτόδετο Penguin της «Οδύσσειας» που διαβάσατε μικρός και σας οδήγησε μέχρι τις ελληνικές σπουδές στην Οξφόρδη, τον γάμο με Ελληνίδα και την ανατροφή των παιδιών σας εδώ. Είστε ευχαριστημένος από την πορεία των γεγονότων;
Συνέβησαν τόσα πολλά, που αναρωτιέμαι αν είχα τον παραμικρό έλεγχο στην εξέλιξή τους. Ενδεχομένως είχα μια έφεση προς ένα λιγότερο καταθλιπτικό κλίμα από το σκοτσέζικο - λογοτεχνία τουλάχιστον διαθέτουμε και εμείς, έστω και όχι στο επίπεδο του Ομήρου, οπότε κάτι άλλο με τράβηξε εδώ. Έζησα 6 μήνες στην Ελλάδα στα 18 μου και αγάπησα πολλά πράγματα: το παρελθόν της αλλά και τη σύγχρονη γλώσσα, τη μουσική, το φαγητό, την ποίηση. Αυτές είναι οι ρίζες της ερωτικής σχέσης μου με την Ελλάδα. Εννοείται, βέβαια, πως όλοι οι έρωτες περνούν περιστασιακές κρίσεις.
Τι σας αρέσει περισσότερο στη δουλειά σας;
Η ελευθερία από την υποχρέωση να φοράω κοστούμι και γραβάτα, να πρέπει να αγκυλώνομαι σε ένα γραφείο, να είμαι υπόλογος σε ένα ανόητο αφεντικό, και ούτω καθεξής. Το να πληρώνομαι για να επινοώ καταστάσεις είναι εξίσου σπουδαίο.
Με χαροποίησε ιδιαίτερα ο ομολογημένος θαυμασμός σας στο έργο του Άρθουρ Κόναν Ντόιλ. Θα συμφωνούσατε ότι ο δημιουργός του Σέρλοκ Χολμς υπήρξε ένας ασυγχώρητα υποτιμημένος συγγραφέας μεγάλου ψυχολογικού-κοινωνικού εύρους;
Αυτή ακριβώς είναι η άποψή μου. Τελευταία προκύπτουν σοβαρές ακαδημαϊκές μελέτες για τη δουλειά του, οι οποίες επανεκτιμούν την ποιότητα των προβληματισμών του. Ιδιαίτερα οι θεωρίες του για το γυναικείο φύλο και τα διφορούμενα αισθήματά του για τον ιμπεριαλισμό και τον εξωτισμό είναι άκρως ενδιαφέρουσες.
Εφορμώντας από τον Κόναν Ντόιλ, θα έλεγα πως το νουάρ οφείλει πολλά στους σκοτσέζους μυθιστοριογράφους. Τι το ιδιαίτερο έχει η πατρίδα σας, ώστε να μας χαρίζει κάθε τόσο δημιουργούς σαν τον Ίαν Ράνκιν και τον Φίλιπ Κερ;
Δεν ξέρω αν έχουμε καλύτερους συγγραφείς αστυνομικού από τους άλλους. Διαθέτουμε όμως οπωσδήποτε αναρίθμητους! Γενικολογώντας, αυτό που μας διακρίνει από τις υπόλοιπες χώρες είναι το ενδιαφέρον μας για την κοινωνική δικαιοσύνη, καθώς και ένας συνδυασμός χιούμορ και μελαγχολίας, που είναι παραδόξως ελληνοπρεπής.
Κάτι σημαντικό που ίσως οι νέοι αναγνώστες σας αγνοούν: εκτός από τις ιστορίες του Μαύρος, γράψατε πάμπολλες ιστορίες με πρωταγωνιστή τον Κουίντ Νταλρίμπλ, τοποθετημένες σε μια φουτουριστική Σκοτία στα 2020, καθώς και ένα κουαρτέτο μυθιστορημάτων με τον χαρακτήρα Ματ Γουέλς - όπου ο συγγραφέας αστυνομικών μετατρέπεται σε ντετέκτιβ. Απολαμβάνετε τη μετάβαση σε διαφορετικά πρόσωπα και εποχές;
Όντως χαίρομαι την εναλλαγή. Το διάστημα αυτό γράφω το έκτο βιβλίο του Νταλρίμπλ, ενώ έχω επινοήσει και έναν νέο χαρακτήρα, τον Σαμ Αλεξάντερ. Τα βιβλία του Ματ Γουέλς ξεκίνησαν σαν σάτιρα, εντέλει όμως το κοινό τις πήρε στα σοβαρά.
Ο εργασιακός σας ρυθμός είναι ακατάπαυστος. Ολοκληρώσατε τρεις ιστορίες του Μαύρος σε διάστημα δύο ετών. Σας είναι τόσο εύκολο το γράψιμο; Έχει μήπως να κάνει με τα σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετωπίσατε στο παρελθόν; Μια προσέγγιση του τύπου «άδραξε τη μέρα»;
Carpe diem; Πολύ πιθανόν. Σκοπεύω να γράψω τρία μυθιστορήματα το προσεχές έτος. Ευτυχώς είμαι γρήγορος. Έχοντας αντικρίσει τον θάνατο καταπρόσωπο τρεις φορές -και έχοντας διασωθεί ισάριθμες από σπουδαίους έλληνες γιατρούς- έχει κάνει οπωσδήποτε θαύματα στην προσέγγισή μου περί εκπλήρωσης του πεπρωμένου.
Είστε ευχαριστημένος με τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος για τη σκοτσέζικη ανεξαρτησία;
Στα βάθη της καρδιάς μου ευχόμουν την ανεξαρτησία, την οποία και θα πανηγύριζα. Η λογική μου ωστόσο υποδείκνυε ότι επρόκειτο για τεράστιο ρίσκο. Οπότε αμφιταλαντεύομαι. Γεγονός είναι ότι βάσει των εξελίξεων, ακόμη και χωρίς την απόσχιση, θα μας εκχωρηθούν εξουσίες πλήρως ανεξάρτητου έθνους χωρίς να χρειαστεί να εγκαταλείψουμε το Ηνωμένο Βασίλειο. Το αγκάθι όμως παραμένει: είμαστε περήφανος λαός και δεν έχουμε τίποτε κοινό με τους νότιους άγγλους αριστοκράτες που διαφεντεύουν τη Βρετανία.
Το «Στίγμα της προδοσίας» του Πολ Τζόνστον κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός. O συγγραφέας θα συναντήσει το κοινό του στις 5 Νοεμβρίου στις 19:30 στον Ιανό της Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη, σε μια εκδήλωση την οποία επιμελείται και παρουσιάζει το SOUL.
