Κριτική για το βιβλίο «Η Γενναιοδωρία της γοργόνας» του Ντένις Τζόνσον που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Αντίποδες».
Ό,τι έγραψε ο Ντένις Τζόνσον –πεζά, θεατρικά έργα, ποιήματα– είναι στοιχειωμένο από τον θάνατο. Από τους «Αγγέλους», το πρώτο του μυθιστόρημα με ήρωες δύο αποσυνάγωγους, γραμμένο το 1983 (κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ζαχαρόπουλος) ως το μείζον έργο του, βραβευμένο με το National Book Award το 2007, «Δέντρο από καπνό» (εκδ. Πατάκη), μια επική σύνθεση για τον πόλεμο του Βιετνάμ, μυθιστορηματικό ανάλογο της ταινίας του Κόπολα «Αποκάλυψη τώρα», ένα βιβλίο-ταξίδι στην καρδιά του σκότους, και από το «Φισκαντόρο» (1985) μια προφητεία για το τέλος της αμερικανικής ιστορίας μέσα σε έναν πυρηνικό Αρμαγεδώνα, ως τα τελευταία του διηγήματα που μόλις εκδόθηκαν από τους Αντίποδες σε ωραία, ακριβή μετάφραση του Κώστα Σπαθαράκη, η συνείδηση της θνητότητας σκιάζει κάθε σκηνή και κάθε χαρακτήρα.
Δεν είναι λοιπόν ο επικείμενος θάνατος του Τζόνσον (πέθανε τον Μάιο του 2017 από καρκίνο στο συκώτι) που λούζει τα διηγήματα της συλλογής με αυτό το αποκαλυπτικό φως, αλλά η συνειδητοποίηση, από πολύ νωρίς, ότι η ζωή δεν είναι παρά η διάβαση μέσα από ένα δάσος σκοτεινό, μια δαντική selva oscura, σπαρμένη με σφάλματα, απώλειες, οδύνη κι ότι ο θάνατος έχει προβάλει πολλές φορές πίσω από τα σύδεντρα, όχι σαν απειλή μα σαν μεταφυσική υπόσχεση. Γιατί ενώ ο θάνατος καραδοκεί πίσω απ’ τα δέντρα ή κάνει κύκλους πάνω από τα κεφάλια μας, όπως οι γύπες που «ακολουθούν τα σπειροειδή ρεύματα του αέρα» πάνω από το σπίτι του αποσυρμένου συγγραφέα Ντάρσυ Μίλερ στο διήγημα «Θρίαμβος επί του τάφου», το πιο συγκλονιστικό της συλλογής, προλαβαίνουμε να κοντοσταθούμε στα ξέφωτα, να αγαπήσουμε και να συγκινηθούμε. Η εγγύτητα του θανάτου επιτείνει το θάμβος της ζωής. Το δώρο που χαρίζει στον αναγνώστη ο Τζόνσον καθώς τον οδηγεί μέσα από τα πυκνόφυτα σκοτάδια προς μια έξοδο όπου τρεμοπαίζει ένα θαμπό, γλυκό φως, είναι το χιούμορ, η συμπονετική του παρατηρητικότητα, η αυτεπίγνωση απέναντι στο γκροτέσκο και τη φθορά, η ικανότητά του να διεισδύει στην εσωτερική ζωή των ποδοπατημένων, περιθωριοποιημένων, απελπισμένων ηρώων του και να εκθέτει την ψυχολογική τους αλήθεια.
Η «Γενναιοδωρία της γοργόνας» περιλαμβάνει πέντε εκτενή διηγήματα, γραμμένα με λιτό, ανεπιτήδευτο ύφος που σε αρκετά σημεία θυμίζει τον Ρέιμοντ Κάρβερ, δάσκαλο του Ντένις Τζόνσον και σταθερή αναφορά του. Οι ήρωες αφηγούνται τις ιστορίες τους από τον καναπέ τους, από το τραπέζι της κουζίνας τους, αλλά και μέσα από φυλακές, κέντρα αποτοξίνωσης, δωμάτια νοσοκομείων – όμως αυτά τα μέρη, όσο τρομερά και αν είναι για όσους βρέθηκαν εκεί, δεν αποξενώνουν τους αναγνώστες. Η φυλακή είναι «μια διασταύρωση ψυχών», το κέντρο αποτοξίνωσης «Αστροφεγγιά» ένα «Μοτέλ κακών ονείρων», το απομονωμένο στις ερημιές του Τέξας σπίτι του λησμονημένου συγγραφέα Ντάρσυ Μίλερ, μια κιβωτός για τη «στραπατσαρισμένη του αριστοκρατικότητα» και παντού, σε κάθε χώρο, σε κάθε πρόσωπο και σε κάθε φωνή ο αναγνώστης συναντά έναν αντικατοπτρισμό μιας καταδικής του, οικείας συνθήκης. Γιατί ο τρόπος με τον οποίο δένει ο συγγραφέας τον αναγνώστη του με τους ήρωές του έχει να κάνει με κάτι πολύ πιο βαθύ από τις συνθήκες στις οποίες είναι παγιδευμένοι. Είναι η μεταμορφωτική δύναμη με την οποία τους προικίζει, ακόμα κι όταν όλα οδεύουν προς το τέλος. Η βεβαιότητα ότι η ζωή αντέχει περισσότερο από την πεπερασμένη της διάρκεια, γιατί ευτυχώς υπάρχει η δημιουργία και η αγάπη. Δεν έχει σημασία αν κάποιος πεθαίνει. «Ο κόσμος συνεχίζει να γυρνάει», γράφει ο Τζόνσον στον «Θρίαμβο επί του τάφου». «Καταλαβαίνετε προφανώς ότι, την ώρα που τα γράφω αυτά, δεν έχω πεθάνει. Μπορεί όμως να έχω, μέχρι να τα διαβάσετε».
