Η βιβλιοκριτική της Κέλλης Κρητικού για το βιβλίο «Οι τελευταίες μέρες της νύχτας» του Graham Moore από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος
«Πρέπει να μάθεις τους κανόνες του παιχνιδιού. Κι έπειτα πρέπει να παίξεις καλύτερα από οποιονδήποτε άλλο» είχε πει ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και μέσα σε αυτή τη φράση κρύβεται ο πυρήνας του συγκλονιστικού ιστορικού μυθιστορήματος του Graham Moore. Έχοντας στο ενεργητικό του ένα Όσκαρ Καλύτερου Διασκευασμένου Σεναρίου για την ταινία «Το παιχνίδι της μίμησης» (2014) για τον Άλαν Τούρινγκ, ο συγγραφέας και σεναριογράφος αποφάσισε να αποτυπώσει στο χαρτί μια από τις μεγαλύτερες δικαστικές διαμάχες που συγκλόνισαν την Αμερική και έγινε γνωστή ως «ο πόλεμος του ρεύματος». Διατηρώντας τις απαραίτητες αποστάσεις και αποσαφηνίζοντας στο σημείωμά του πως δεν στοχεύει στην καταγραφή της Ιστορίας αλλά στη δραματοποίησή της, ο ταλαντούχος δημιουργός κατορθώνει να δώσει ένταση και πνοή στη «σύγκρουση» δύο τιτάνιων εφευρετών όλων των εποχών, του Τζορτζ Γουέστινγκχαουζ και του Τόμας Έντισον.
«Ακόμη και μια αληθινή ιστορία είναι μυθοπλασία […]Είναι το παρηγορητικό εργαλείο που χρησιμοποιούμε για να μετατρέψουμε τον χαοτικό κόσμο γύρω μας σε κάτι κατανοητό».
Κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας είναι ο εικοσιεπτάχρονος φιλόδοξος και εργένης δικηγόρος Πολ Κράβαθ, ο οποίος, αν και άπειρος, αναλαμβάνει το βάρος της εκπροσώπησης του Τζορτζ Γουέστινγκχαουζ. Με φόντο τη Νέα Υόρκη στα τέλη του 1800, ξετυλίγεται μια συναρπαστική ιστορία που παλεύει να βρει την άκρη του νήματος σε έναν λαβύρινθο με συνεχή και εναλλασσόμενα ρεύματα, πυκνωτές, μετασχηματιστές, τάσεις και εξισώσεις κατορθώνοντας να θέσει τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στην εφευρετικότητα και την επιχειρηματικότητα. Στο κάδρο μπαίνει ξαφνικά και η ιδιοφυής και ιδιόρρυθμη μορφή του Νικολά Τέσλα, αναστατώνοντας τις εξελίξεις, προκαλώντας αναταράξεις στη γραμμή υπεράσπισης και μυώντας τον αναγνώστη σε ασύλληπτες και άκρως ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη γένεση και την εξέλιξη των επιτευγμάτων που στις μέρες μας θεωρούνται δεδομένα.
Μικρά κεφάλαια, ζωντανοί διάλογοι, κινηματογραφική δομή σαν καρέ ταινίας και συναρπαστικές αποκαλύψεις για πρόσωπα μυθικά συνθέτουν τον καμβά αυτού του μυθιστορήματος. Ο Πολ είναι εκείνος που οδηγεί τις εξελίξεις αλλά γύρω του υπάρχει ένα γαϊτανάκι σπουδαίων προσωπικοτήτων που δίνουν τον ρυθμό και πυροδοτούν εντάσεις χωρίς οίκτο. Τίποτα δεν μένει στη σκιά. Ο αναγνώστης είναι εκεί κάθε λεπτό, κάθε στιγμή, και παρακολουθεί με κομμένη ανάσα την προσπάθεια του έξυπνου και γεμάτου αυτοπεποίθηση νεαρού να κερδίσει μια άνιση μάχη. Μια μάχη που απαιτεί πλήθος γνώσεων, διπλωματικές δεξιότητες, ευελιξία, διορατικότητα, έρευνα, μεθοδικότητα, επιμονή, πίστη και συνδυαστικές ικανότητες. Όλα είναι εναντίον του, κάθε του μικρή νίκη επισφραγίζεται με μία μεγάλη αποτυχία. Ο χρόνος τρέχει και ο ισοπεδωτικός Έντισον φαίνεται να κερδίζει τη μία παρτίδα μετά την άλλη. Όσες προσπάθειες και αν κάνει ο Πολ, για να καταλήξει στο επιδιωκόμενο ρουα ματ, πέφτουν στο κενό. Οι ενδείξεις οδηγούν πάντα σε αδιέξοδο. Μυριάδες ερωτήματα προκύπτουν και οι απαντήσεις δεν ικανοποιούν τον πελάτη του.
«Όταν παύεις να διαπραγματεύεσαι, παύεις να παίρνεις».
Μα εκείνος δεν εγκαταλείπει την προσπάθεια. Παλεύει επί ίσοις όροις για να αποδείξει την αξία του. Διαβάζει με πάθος κάθε σημείωση, κάθε λεπτομέρεια της υπόθεσης, αναλώνεται στη μελέτη των λαμπτήρων και προσπαθεί μανιωδώς να κατανοήσει το απέραντο σύμπαν του ηλεκτρισμού που ανοίγεται μπροστά του και τον προκαλεί. Καθώς η πλοκή εξελίσσεται, στην υπόθεση μπαίνει και η όμορφη και έξυπνη Άγκνες που προσδίδει μια πιο ανθρώπινη και συγκινητική διάσταση σε αυτή την εμπόλεμη κατάσταση. Ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός απίστευτων αποκαλύψεων όσον αφορά τους χαρακτήρες του Έντισον, του Γουέστινγκχαουζ και του Τέσλα, αντικρίζει τους ανθρώπους πίσω από τους μεγάλους εφευρέτες και συνειδητοποιεί την καταλυτική επίδραση του χρήματος, των συναλλαγών και της εξουσίας. Με μια ευφυή μάλιστα σύλληψη, ο συγγραφέας εμπλουτίζει τον εισαγωγικό τίτλο κάθε κεφαλαίου με αποφθέγματα σπουδαίων αντρών από τον Αϊνστάιν, τον Φραγκλίνο, τον Κέτρινγκ μέχρι τον Στιβ Τζομπς και τον Μπιλ Γκέιτς, για να αποτυπώσει με γλαφυρότητα την αντιστοιχία της σύγκρουσης των οικονομικών συμφερόντων. Τότε και τώρα. Να καταδείξει με σαφήνεια πως οι εφευρέσεις έρχονται πάντα σε δεύτερη μοίρα. Οι επιχειρήσεις είναι η αρχή όλων. Είναι η κινητήριος δύναμη των πάντων.
«Η Αμερική είναι μια χώρα γεμάτη εφευρέτες και οι μεγαλύτεροι εφευρέτες είναι οι ιδιοκτήτες των εφημερίδων».
Η αντίθεση ανάμεσα στον Τέσλα και τους Έντισον- Γουέστινγκχαουζ προβάλλει μοναδικά μέσα από τις επίμονες και επίπονες προσπάθειες του Πολ να κερδίσει αυτή την υπόθεση. Από την μία πλευρά ο άνθρωπος που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην έρευνα, στο πείραμα και στην ανακάλυψη, με όραμα, με μοναδικό αντάλλαγμα τη χαρά της δημιουργίας, την ηθική του ικανοποίηση και πληρότητα, και από την άλλη εκείνοι που με όχημα μια εφεύρεση θέλησαν να κατακτήσουν εσαεί το βάθρο της καταξίωσης, της αναγνώρισης και του πλούτου. Και στον βωμό της επιτυχίας, δεν φοβήθηκαν να θυσιάσουν ακόμα και ανθρώπους προκειμένου να πείσουν τον κόσμο πως η δική τους αλήθεια είναι η σωστή. Με ανατριχιαστικές περιγραφές, ο Moore καταγράφει περιστατικά που φανερώνουν την έλλειψη ενσυναίσθησης, ανθρωπιάς και οίκτου. Ρίχνει φως σε αθέατες πλευρές της Ιστορίας και παράπλευρες απώλειες, που οδήγησαν στις μεγαλύτερες ανακαλύψεις του αιώνα, και προκαλεί τον αναγνώστη να δει τον άνθρωπο πίσω από τον μύθο.
«Οι τελευταίες μέρες της νύχτας» - με μια εξαιρετική μετάφραση από τον Αλέξη Καλοφωλιά που δίνει την αίσθηση πως διαβάζεις το πρωτότυπο κείμενο- είναι ένα συναρπαστικό ιστορικό μυθιστόρημα με αδρές πινελιές κατασκοπευτικού θρίλερ και μια αύρα ρομαντισμού, που αναδεικνύει τη δύναμη της υπομονής και της επιμονής, της απλότητας της σκέψης και της συλλογιστικής, της ουσιαστικής έρευνας και του πάθους για αυτό που κανείς πιστεύει. Γιατί «κανένας δεν κέρδισε ποτέ ένα παιχνίδι που δεν έπαιξε».
