13 λογοτεχνικές ηρωίδες και μεγάλες κυρίες των γραμμάτων

Η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου) είναι μια παγκόσμια μέρα που γιορτάζει τα κοινωνικά, οικονομικά, πολιτιστικά και πολιτικά επιτεύγματα των γυναικών. 

Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, António Guterres δήλωσε: «Την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, ας υποσχεθούμε όλοι να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να ξεπεράσουμε τις παγιδευμένες προκαταλήψεις, τη στήριξη της δέσμευσης και τον ακτιβισμό και να προωθήσουμε την ισότητα των φύλων και την ενδυνάμωση των γυναικών».

Μάλιστα. Πολλές γυναίκες ανά τον κόσμο δηλώνουν ότι δεν χρειάζονται μια συγκεκριμένη μέρα γιορτής. Σωστά. Δεν είναι γιορτή. Είναι μέρα μνήμης. Και σεβασμού.

Γεγονότα. Στις 8 Μαρτίου του 1857 στη Νέα Υόρκη εργάτριες υφαντουργείων κατέβηκαν σε απεργία. Ζητούσαν μείωση ωραρίου εργασίας (δούλευαν 16 ώρες την ημέρα), ανθρώπινες συνθήκες δουλειάς και μεγαλύτερες απολαβές. 129 εργάτριες στις 8 Μαρτίου του 1908 κάηκαν ζωντανές στο εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας «Cotton» της Νέας Υόρκης.

Γεγονότα. Το 1910 η Κλάρα Τσέτκιν στην Κοπεγχάγη στη Β’ συνδιάσκεψη των σοσιαλιστριών γυναικών εισηγήθηκε για την καθιέρωση της παγκόσμιας μέρας της γυναίκας, η οποία θα εορταζόταν την επόμενη χρονιά στις 19 Μαρτίου 1911. Το 1917 στην Αγία Πετρούπολη στις 8 Μαρτίου ένα μεγάλο πλήθος γυναικών διαδήλωσε για την έλλειψη τροφής, για τον πόλεμο και κατά του τσάρου. Οι Ιταλίδες το 1946 χρησιμοποίησαν ως σύμβολο για την ημέρα τη μιμόζα. Ένα ανθεκτικό λουλούδι που ανθίζει στις αρχές Μαρτίου. Το 1977 ο ΟΗΕ κάλεσε τα κράτη-μέλη να ανακηρύξουν την όγδοη μέρα του Μάρτη Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας.

Η Διεθνής Ημέρα της Γυναίκας γνώρισε μέρες λαμπρές και στη συνέχεια σπαταλήθηκε σε λάθος συναθροίσεις χάνοντας φλόγα και παλμό. Εκτός από ορισμένες εκδηλώσεις με νεύρο, οι περισσότερες είναι χλιαρές αφαιρώντας από τη μέρα τον πολιτικό και κοινωνικό συμβολισμό της.

Τι ακριβώς έχουν καταφέρει οι γυναίκες; Πώς ακριβώς πλάθουν, συνειδητά ή ασυνείδητα, οι άντρες στο μυαλό τους τις γυναίκες; Πώς παρουσιάζουν οι γυναίκες τις γυναίκες; Η απάντηση υπάρχει γραπτή. Στα βιβλία. Χιλιάδες λευκές σελίδες χρωματίστηκαν από την αύρα εμβληματικών γυναικών. Μεγάλες κυρίες.

Λογοτεχνικές ηρωίδες, άντρες συγγραφείς

«Μαντάμ Μποβαρί». Ο Γκιστάβ Φλομπέρ έπλασε την Έμμα. Νευρική. Δύσκολη. Κυκλοθυμική. Ασφυκτιά. Μετέωρη ανάμεσα σε θρησκευτική παιδεία και πειρασμών. Εγκατέλειψε τον σύζυγο, ενέδωσε σε απολαύσεις, χρεοκόπησε, ταπεινώθηκε από τον εραστή της. Αυτοκτόνησε. Η Γαλλία σκανδαλίστηκε. Ο συγγραφέας σύρθηκε στα δικαστήρια. Αθωώθηκε και η ασυμβίβαστη Έμμα πέταξε για το βάθρο των αθανάτων.

«Άννα Καρένινα». Ο Λέων Τολστόι μας συστήνει την Άννα. Διαχρονική. Εύθραυστη. Ζει και αναζητεί. Μια γυναίκα ερωτεύσιμη, που αψήφησε τα κλισέ της rώσικης κοινωνίας του δέκατου ένατου αιώνα. Ζήλια. Πάθος. Έρωτας. Ενοχή. Η Άννα αυτοκτόνησε και η κοινωνία παρέμεινε σταθερή στις απόψεις της. Ανοχή στην απιστία, ούτε λόγος για διαζύγιο και δεύτερο γάμο.

Ο Εμμανουήλ Ροΐδης παρουσιάζει την «Πάπισσα Ιωάννα». Μια γυναίκα που προσποιείται ότι είναι άντρας. Ζηλευτή. Τολμηρή. Ριψοκίνδυνη. Αξιολάτρευτη. Ο δημιουργός της διώχθηκε και το μυθιστόρημα χαρακτηρίστηκε εκείνη την εποχή ως αντιχριστιανικό και κακόηθες.

Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης γράφει τη «Φόνισσα». Κορυφαία. Γνωρίζουμε το κορίτσι, τη μάνα, τη γιαγιά, τη χήρα. Η Φραγκογιαννού ασφυκτιά.Το ίδιο της το φύλλο την πνίγει. Η γυναικεία υπόσταση είναι ένοχη. Η ηρωίδαζει κι αναπνέει για τους γύρω της. Έχει αφανίσει τα θέλω της. Έχει μηδενίσει το εγώ. Απελπισμένη και πεπεισμένη ότι έχει βρει τη λύση αποφασίζει να λυτρώσει τις γυναίκες. Ξεκινάει από τη νεογέννητη εγγονή της. Την πνίγει. Συνεχίζει τη δράση της για να σώσει όσες μπορεί. Επιβλητική. Επικίνδυνη. Δεν μπορείς να την ξεχάσεις.

Ο Αλέξανδρος Δουμάς γράφει την «Κυρία με τις καμέλιες». Μαργαρίτα Γκωτιέ. Αμαρτωλή. Αγία. Μετάνιωσε. Αποχαιρέτησε δίχως δεύτερη σκέψη έκλυτο βίο, εραστές, λούσα, χλιδή, πλούτο. Σώθηκε χάρη στον Αρμάνδο. Κι ο έρωτας αυτός μας χάρισε και την Τραβιάτα του Βέρντι μιας και ο μεγάλος μαέστρος εμπνεύστηκε από την ανατροπή. Οι καμέλιες θα ανθίζουν ξανά και ξανά. Θα παίρνουν τα ομορφότερα χρώματα θυμίζοντας για πάντα την Μαργαρίτα.

Αγαπημένη θνητών και αθάνατων. Καθηλώνει το σύμπαν όλο με την ανυπακοή της. Προσωπικότητα αγέρωχη. Λατρεμένη «Αντιγόνη». Ο Σοφοκλής έπλασε μια γυναίκα που δεν υποτάσσεται σε κανέναν. Δεν φοβάται. Το συναίσθημα κυριαρχεί. Η λογική απουσιάζει. Μια επαναστάτρια. Ο δημιουργός έμεινε στην ιστορία ως μέγας μισογύνης.

Λογοτεχνικές ηρωίδες, γυναίκες συγγραφείς
Η πρώτη γυναίκα συγγραφέας που έβγαλε τα προς το ζην από τη δουλειά της ήταν η Άφρα Μπεν. Ακολούθησαν ενάρετες συγγραφείς, αριστοκράτισσες που έμειναν στην ιστορία ως οι Μπλε Κάλτσες (bluestockings, bas bleu, 1756-1776) και αποφάσισαν να βελτιώσουν χαρακτήρα, μόρφωση κι εκπαίδευση των γυναικών χωρίς να ακουμπήσουν ποτέ καυτά θέματα (ανδρικές εξουσίες, γάμος). Γενιές ολόκληρες μεγάλωσαν με τις «Μικρές κυρίες». Η Λουίζα Μέι Άλκοτ έγραψε ένα μυθιστόρημα για κορίτσια. Αυτοβιογραφία. Η Τζο. Διάσημη. Αγοροκόριτσο. Ατρόμητη. Εύθραυστη. Μάχιμη. Δημιουργική. Όλα σε ένα. Σε τραβά σαν μαγνήτης. Υποφέρει. Συγχωρεί. Τα όνειρα εγκαταλείπονται διότι έρχονται αντιμέτωπα με τη ζωή. Την αγάπησαν μητέρες, θείες, γιαγιάδες, ξαδέρφες. Όλοι.

«Το μικρό σπίτι στο λιβάδι». Λώρα Ουάιλντερ. Σκληρή δουλειά, στερήσεις, καταστροφές, μια μικρή καλύβα στο δάσος του Ουισκόνσιν. Οι περαιτέρω συστάσεις είναι περιττές. Είναι διάσημη.

Η Σάρλοτ Μπροντέ πλάθει την «Τζέιν Έυρ», μια γυναίκα στη Βικτωριανή Αγγλία. Η ανατροπή χαρακτηρίζει τη ζωή της. Έχει ταλαιπωρηθεί μα ποτέ δεν έχασε την ελπίδα. Επιμελής, ευγενική, άσχημη και μικροκαμωμένη. Μια ηρωίδα που δεν χρειάζεται την ομορφιά για να επιβιώσει. Δεν σταματήσαμε ποτέ να ελπίζουμε για τη σωτηρία της.

Κλάψαμε με την Τζέιν και κουρνιάσαμε αβίαστα μέσα σε μια πληθωρική αγκαλιά που μας τάισε μέχρι σκασμού φαΐ κι αγάπη. «Λωξάνδρα». Η Μαρία Ιορδανίδου μιλά για τη γιαγιά της, μας συστήνει την Πόλη και μέσα από κατσαρόλες, τηγάνια, μπαχάρια, μύδια κι όλα τα γεννήματα γης και θάλασσας μάθαμε πώς το άρωμα κι η αύρα μιας γυναίκα μπορεί να φέρει ισορροπίες.

Ώσπου κάνει την εμφάνισή της μια επαναστάτρια. Ωραία σαν κυριακάτικο πρωινό. Η κυρία Κλαρίσα Ντάλογουεη θα μοιραστεί μια μέρα της μαζί μας. Προετοιμάζει το πάρτι της και θέλει όλα να είναι όπως πρέπει. Καυστική; Ποτέ. Υπέροχη; Το δίχως άλλο. Βιρτζίνια Γούλφ. Τη φοβάται κανείς; Το 1928 έγραψε «Το ένα δικό σου δωμάτιο». Ξεκίνησε λέγοντας πως ο Σαίξπηρ είχε μια αδερφή. Έξυπνη, ευφυή, ταλαντούχα όπως ακριβώς ο αδερφός της. Με διαφορετική μοίρα. Δεν έγραψε ποτέ μια λέξη. Η απουσία ενός γόνιμου κοινωνικού πλαισίου φίμωσε τη δημιουργό. Η Βιρτζίνια τάραξε τα νερά, βγήκε μπροστά για όλες τις γυναίκες απαιτώντας να έχουν «ένα δικό τους δωμάτιο», να δημιουργούν ελεύθερες. Η Βιρτζίνια αυτοκτόνησε. Βρέθηκε πνιγμένη στον πάτο του ποταμού με μια πέτρα στο παλτό της.

«Καλημέρα, θλίψη». Η Φρανσουάζ Σαγκάν μας συστήνει τη δεκαεφτάχρονη Σεσίλ κι ένα μεσογειακό έρωτα. Η Γαλλία διχάζεται. Η ηρωίδα ερωτοτροπεί, συνωμοτεί για να βγάλει από το κάδρο τη σύντροφο του πατέρα της που προσπαθεί να τη βάλλει στο σωστό δρόμο.

Κάρεν Μπλίξεν. «Πέρα από την Αφρική». Μια γυναίκα ερωτεύεται μια ολόκληρη ήπειρο. Ανατρέπει όλα τα κλισέ. Έχει δική της φυτεία καφέ. Βιώνει την απιστία, τη σύφιλη, ένα μεγάλο έρωτακαι το σεβασμό των ανδρών. Την καλούν να πιει το τελευταίο ποτό της στο κλαμπ μετά την ολοκληρωτική χρεωκοπία. Κανείς δε βρέθηκε να τη βοηθήσει νωρίτερα.

Η Σιμόν Μποβουάρ, ξεκαθάρισε το τοπίο προκαλώντας και προσκαλώντας χιλιάδες γυναίκες στους δρόμους. «Το δεύτερο φύλο» έχει ηρωίδες πολλές. Η Βίβλος του φεμινιστικού κινήματος. Το Βατικανό το έβαλε στη μαύρη λίστα.

Γυναίκες. Απασχόλησαν, σαγήνευσαν, ενέπνευσαν, πλήγωσαν, εκνεύρισαν και ενθουσίασαν τα πιο λαμπρά ανθρώπινα μυαλά. Σήμερα έχουν δικαίωμα στη μόρφωση, στην ψήφο, στη δουλειά. Είναι ανεξάρτητες οικονομικά, ντύνονται όπως θέλουν, προγραμματίζουν τη ζωή τους από το πότε θα παντρευτούν (βάζουν ένα μεγάλο ερωτηματικό στο ερώτημα) μέχρι το πότε θα κάνουν παιδιά. Είναι ευτυχισμένες; Ο Σίγκμουντ Φρόιντ, ο διάσημος, ο πατέρας της ψυχανάλυσης στις αρχές του εικοστού αιώνα, δήλωσε ότι η ερώτηση που δεν έχει απαντηθεί μετά από τριάντα χρόνια έρευνας είναι η εξής: «Τι θέλει μια γυναίκα;»

Το πλάσμα που δημιουργήθηκε από το ανδρικό πλευρό, εκείνο που το βάφτισαν ασθενές φύλο, είναι γεμάτο εκπλήξεις, έτοιμο από τη φύση του να αναλάβει ρόλους κι ευθύνες και ίσως ένα από αυτά που θέλει είναι απλό. Να αγαπηθεί για αυτό που είναι. Ευτυχείτε και χρόνια μας πολλά.