Ο Κωνσταντίνος Γιάνναρης στην κόψη των γεγονότων

Βουτηγμένος στην προετοιμασία της καινούργιας του ταινίας, σκηνοθέτησε τη θεατρική παράσταση “Eldorado”. Από κοντά και η αφιερωμένη σε αυτόν έκθεση «Στην κόψη του ξυραφιού». Η Α.V. συνάντησε τον Κωνσταντίνο Γιάνναρη, που δεν μασάει τα λόγια του.  

Για µένα είστε ένας εξ αγχιστείας συγγενής του Παζολίνι – σκηνοθέτης και gay είναι τα ευκόλως αναγνωρίσιµα. Ας πούµε, η εμμονή σας µε τους µετανάστες. Η εγγύτητά σας είναι περισσότερο αισθητική – για να µην πω ερωτική;
Υπάρχει αυτή η παράµετρος, αλλά το γεγονός πως γεννήθηκα στην Αυστραλία, ήρθα στην Ελλάδα, σπούδασα και δούλεψα στην Αγγλία, επέστρεψα πάλι Ελλάδα… µου έδωσε την ψυχοσύνθεση του µετανάστη. 

Ο Παζολίνι είχε γράψει πως «στη σύγκρουση µεταξύ διαδηλωτών και αστυνοµίας τα λαϊκά παιδιά ήταν από την πλευρά των µπάτσων». Συµφωνείτε;
Μα να κατηγορείς τον τελευταίο κρίκο της εξουσίας –αυτούς που έχεις κάθε δικαίωµα να τους πεις ανεκπαίδευτους, ρατσιστές κ.ά.– για όλα τα δεινά της ελληνικής κοινωνίας είναι γελοίο, όταν υπάρχει το γενικευµένο µπάχαλο. Όµως όταν δεν υπάρχει ένα συµβόλαιο µεταξύ του πολίτη και του κράτους, τι µπορείς να περιµένεις; Και δεν υπάρχει, γιατί δεν υφίσταται επίγνωση καθηκόντων, εκτός δικαιωµάτων, από καµία πλευρά. 

Οπότε οδεύουµε…
Στην επικράτηση της φασιστικής νοοτροπίας: ο άλλος πάντα ευθύνεται για τα δεινά µου και όσο θα φταίει ο άλλος, εγώ θα βρίσκω το δίκιο µου ασκώντας βία. 

Στον «Όµηρο», όµως, δείξατε πως η βία ήταν η έσχατη λύση, αφού ο «ήρωας» δεν µπορούσε διαφορετικά να βρει το δίκιο του.
Αυτό δεν σηµαίνει πως είµαι υπέρ της βίας, όταν κατέγραψα τον τρόπο που µεταµορφώθηκε αυτός ο άνθρωπος σε απαγωγέα-δολοφόνο – νοµίζω πως µε κάποιον τρόπο ήταν προφητική αυτή η ταινία για τα επεισόδια. Να επιστρέψουµε όµως στις θέσεις του Παζολίνι. Ο Παζολίνι είχε κουραστεί µε όλη την κατάσταση στην Ιταλία στα τέλη της δεκαετίας του ’60, όταν ο συναισθηµατισµός είχε εµπλακεί µε τη βία. Αυτά τα κείµενά του στην “Corriere della Sera” είναι τόσο επίκαιρα όσο ποτέ –δες επίθεση στο Alter–, γιατί η τωρινή κατάσταση στην Ελλάδα θυµίζει πολύ εκείνη την εποχή στην Ιταλία. Ο Παζολίνι έγειρε την πλάστιγγα προς τους µισθοφόρους µπάτσους για να δείξει πως τα πράγµατα δεν είναι άσπρο-µαύρο. 

Οι µεταπτυχιακές σπουδές σας είχαν θέµα «Μεταπολεµικές ελληνοσοβιετικές σχέσεις». Πώς κρίνετε το σηµερινό λόγο της Αριστεράς;
Στην πραγµατικότητα µιλάµε για κουφάρι της Αριστεράς. Ποτέ η Αριστερά στην Ελλάδα δεν συµπεριφέρθηκε ιδιαίτερα έξυπνα, τουλάχιστον σε επίπεδο στοχαστών. Τη γλίτωσαν µόνο αυτοί που έφυγαν έξω, όπως ο Καστοριάδης, ο Αξελός, µε κάποιο τρόπο και ο Πουλαντζάς. Το ΚΚΕ µοιάζει µε µια θρησκευτική σέχτα Πίστης παρά Ανάλυσης. Από την άλλη, ο Συνασπισµός δεν έχει αποφασίσει τι θέλει να είναι. Να κάνω επανάσταση κι αν ναι, τι επανάσταση να κάνω; Ολίγον παλαιοσταλινισµός, ολίγον ανανεωτισµός, γενικά ολίγον και καµιά ευθύνη. 

Στα γεγονότα του Δεκεµβρίου σάς ήταν ξεκάθαρο µε ποια πλευρά θα πάτε;
∆υσκολεύτηκα. Χρειάστηκα χρόνο για να συνειδητοποιήσω τι σήµαινε η δολοφονία του παιδιού, αλλά τελικά κατέβηκα κι εγώ στους δρόµους. Νοµίζω πως δεν ήµουν ο µόνος που δεν πήρε χαµπάρι τι συνέβη. Αυτή η τυφλή βία εξέπληξε ακόµη και τους αναρχικούς, που εξορίστηκαν από το Πολυτεχνείο για να µεταφερθούν στην ΑΣΟΕ. Βρέθηκα µέσα στο Πολυτεχνείο και αυτό που είδα ήταν όχλος. Ήθελα να καταγράψω τα γεγονότα µε την κάµερά µου ώστε στο µέλλον, πιο νηφάλια, να δώσω τη δική µου εκδοχή. Αντιµετωπίστηκα ως ρουφιάνος, άσε το πρόβληµα µε τα δακρυγόνα. Ωστόσο εκνευρίστηκα και µε τους «προοδευτικούς» φίλους µου που λέγανε πως δεν ήταν µε το µέρος των εξεγερµένων παιδιών, γιατί δεν είχαν πολιτικό πρόγραµµα. Συγνώµη, αλλά ποιος έχει στην Ελλάδα πολιτικό πρόγραµµα – για να µην πω στον κόσµο! 

Προλογίζοντας µια ταινία σας στο πορνογραφικό φεστιβάλ είχατε δηλώσει πως µια τσόντα σάς ενδιαφέρει –εκτός από την καύλα– και για τον τρόπο που «αναπαριστά» τις σχέσεις εξουσίας. Αν δούµε τα γεγονότα ως πορνογράφηµα, πώς θα µοιράζατε τους ρόλους;
Η αστυνοµία ως παθητικός νταβατζής και οι άλλοι να γαµιούνται και κυρίως να γαµούν την πόλη – µια πόλη που κανείς δεν αγαπά. 

Ίσως αυτή η πόλη δεν στέλνει πια µηνύµατα για αγάπη. Να δούµε αυτό που έγινε µε το πάρκο στην Πατησίων. Χρόνια έµενε εξαθλιωµένο και κανείς δεν είχε δείξει στο παρελθόν ενδιαφέρον, µέχρι που έσκασε µύτη ο «Οµέρ Πριόνης». Πόση υποκρισία! Περνάω καθηµερινά από το πάρκο και βλέπω αναρχο-αριστερο-µπαµπούληδες «καβάλα να πάνε στην εκκλησία, καβάλα να προσκυνάνε». Θεωρούν αυτονόητο να έρχονται µε τις µηχανάρες τους για να δηλώσουν την ευαισθησία τους. Ανάµεσά τους –ευτυχώς– κάποιοι έρχονται µε ποδήλατα. Αυτοί, που έχουν πιο έµπρακτη οικολογική ευαισθησία, κάνουν πολύ λιγότερο θόρυβο από τους προηγούµενους.  

Απορώ, όταν το παράδειγµα δίνει µια τόσο... ευαίσθητη και µε όραµα για την πόλη εξουσία. Και κυρίως µε φαντασία για την ανάπλαση των δηµόσιων χώρων! Εδώ οι δηµοτικές αρχές βγαίνουν από ανθρώπους που δεν µένουν καν στο εκλογικό τους διαµέρισµα, ψηφίζουν και επιστρέφουν στα προάστια. Ενώ αυτοί που µένουν δεν έχουν δικαίωµα στη λήψη αποφάσεων. Έλα, µετανάστη, στο κέντρο, µείνε εδώ, ζήσε όπως µπορείς –δεν µε νοιάζει–, αλλά δεν έχεις κανένα δικαίωµα στον τρόπο που θα γίνει καλύτερη η ζωή σου.       

Αισθάνεστε ετοιµοπόλεµος ή έχετε ενταχτεί σ’ ένα είδος «εναλλακτικού mainstream»;
Το µεγαλύτερο πρόβληµα είναι οι καθηµερινές κολακείες. Χρειάζεται δύναµη να τις αντιµετωπίσεις. Εγώ θέλω συνεχώς να πειραµατίζοµαι. Είναι η υπαρξιακή µου ανάγκη. Η ενασχόλησή µου τώρα µε το θέατρο είναι σ’ αυτά τα πλαίσια, ανεξαρτήτως αν η τόσο κοντινή συνεργασία µε τους ηθοποιούς µε τρελαίνει… Γίνονται τόσο µικροπρεπείς, δήθεν λόγω ανασφάλειας. Μα, αγάπη µου, και ο εργάτης του ∆ήµου έχει ανασφάλεια µήπως και τρυπήσει κατά λάθος ένα σωλήνα που περνάει από κάτω, οπότε δεν είναι αυτό δικαιολογία για να ταλαιπωρείς τους πάντες. 

Ένας Έλληνας καθηγητής στην Οξφόρδη µού έλεγε πως στην Αγγλία θεωρείστε µια εξαιρετική περίπτωση ταλέντου. Πιστεύετε πως η πορεία σας ήταν ανάλογη των δυνατοτήτων σας;
Όχι, κάπου εγκλωβίστηκα λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων… Μπορεί να µην κέρδισα το χρήµα και τη φήµη που θα αποκόµιζα αν πήγαινα στο Λος Άντζελες – δεν είχα την υποµονή να το κάνω, αλλά δεν µετάνιωσα γι’ αυτό. Εδώ απέκτησα την απόλυτη ανεξαρτησία. Εντάξει, ίσως περιόρισα τις φιλοδοξίες µου. 

Όταν ζούσατε στην Αγγλία είχατε δίπλα σας ανθρώπους όπως ο Ντέρεκ Τζάρµαν. Δουλεύατε µαζί µε τον Τζίµι Σόµερβιλ και τον Ισαάκ Τζούλιαν. Είχατε όραµα και άποψη. Υπερασπίζατε µια queer θέση. Σήµερα;
Είναι παράδοξο που στην Ελλάδα τώρα ανθίζει όλη αυτή η queer αισθητική, µε καθυστέρηση τόσων χρόνων. Αλλά είναι ωραίο που βλέπεις πλέον νέα παιδιά να διεκδικούν τη σεξουαλική τους ελευθερία, έχουν αυτοπεποίθηση, αγκαλιάζονται και φιλιούνται δηµόσια – έστω κι αν αυτό συµβαίνει κυρίως στην περιοχή γύρω από τα gay µπαρ. Εµείς στηρίζαµε τότε πως η σεξουαλικότητα και η πολιτική δεν µπορεί να διαχωριστούν. Επιτέλους, πρέπει να έρθει η ώρα που τα κόµµατα θα καταλάβουν πως δεν µπορούν να εξορίζουν το σώµα και τις ανάγκες του από την πολιτική. 

Δίπλα σ’ αυτή την ελευθερία που περιγράψατε έχουµε και το επεισόδιο µε το Δ.Σ. της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, που θεώρησε ανεπίτρεπτες τις οµοφυλοφιλικές νύξεις στο ανέβασµα της όπερας «Ρούσαλκα» και θέλησε να λογοκρίνει την παράσταση.
Φασίστες του κερατά και ανεγκέφαλοι! Να πάνε να χορέψουν το χορό του Ζαλόγγου· να πάνε να πνιγούν, που θέλουν να θεωρούνται και ευαίσθητοι καλλιτέχνες ως µουσικοί!  

Ο Ντένης Ζαχαρόπουλος στο σηµείωµα της έκθεσης γράφει για τη «χαοτική εγκυκλοπαίδεια της ευαισθησίας και του καλλιτεχνικού ιδιώµατός σας». Ακόµη υπάρχει χάος;
Μεγάλο. Μάλλον το προσελκύω και δεν µ’ αρέσει αυτό. Όµως, τελικά, µπορεί και να µε βοηθάει ν’ αντέχω στη σηµερινή κατάσταση που ζούµε.