Ο μύθος στη Σαπφώ δεν είναι μία ποιητική αφήγηση, αλλά σύμβολο.
Οι μύθοιστην ποίηση της Σαπφούς φωτίζουν τον εσωτερικό κόσμο των ερωτευμένων. Μύθοι, θεοί και ήρωες λειτουργούν ως καθρέφτες των ανθρώπινων παθών και εμπειριών. Μέσω των μυθολογικών αναφορών, η Σαπφώ δίνει αιώνια ποιητική και φιλοσοφική διάσταση στα προσωπικά της βιώματα και συναισθήματα.
Μέσα από την ποίηση της Σαπφούς, ο έρωτας και η τέχνη συνδέονται άρρηκτα με τον μυθολογικό κόσμο των θεών.
Σαπφώ, ~ 630-570 π. Χ. Λυρική ποιήτρια από τη Λέσβο. Θεωρείται η μεγαλύτερη ποιήτρια της αρχαιότητας και συνέβαλε στην ανάπτυξη της λυρικής ποίησης, ενώ επηρέασε τη λογοτεχνία σε παγκόσμιο επίπεδο.
Γεννήθηκε στην Ερεσό της Λέσβου και έζησε κυρίως στη Μυτιλήνη. Ήταν από οικογένεια ευγενών και εξορίστηκε για κάποιο διάστημα, στη Σικελία.
Η φήμη της παρέμεινε μεγάλη από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Η ποίησή της είναι προσωπική και ερωτική, γραμμένη στην αιολική διάλεκτο.
Ίδρυσε σχολή, όπου δίδασκε ποίηση, μουσική και χορό σε νεαρές κοπέλες με προσήλωση στην Αφροδίτη και στις Μούσες.
Στην ποίηση της Σαπφούς υπάρχουν πολλές μυθολογικές αναφορές.
Η Σαπφώ, όπως όλοι οι λυρικοί ποιητές της αρχαϊκής εποχής, αντλεί συχνά από την μυθολογία του Ομήρου και του Ησιόδου ( που έζησαν περίπου 100 χρόνια πριν γεννηθεί η Σαπφώ). Eκφράζει προσωπικά συναισθήματα, ερωτικά πάθη και εμπειρίες.
Η Αφροδίτη είναι η πιο συχνή μυθολογική παρουσία στα ποιήματά της. Στο περίφημο «Ύμνος στην Αφροδίτη» (1) η ποιήτρια επικαλείται την Αφροδίτη ως θεά του έρωτα, ζητώντας βοήθεια στα ερωτικά της «βάσανα».
Θεά που κάθεσαι σε θρόνο περίτεχνο,
του Διός κόρη, Αφροδίτη, που πλέκεις τον έρωτα
σε ικετεύω, με πίκρες και βάσανα μην τυραννάς,
ώ θεά, την ψυχή μου.
Άλλες μυθολογικές υποστάσεις που αναφέρονται στα ποιήματα της Σαπφούς: Μούσες (5), Έρως, (4), Ζευς, Ήρα, Ποσειδών, Άρτεμις (3), πανελλήνιοι μυθικοί ήρωες, Ωραία Ελένη, (ως υπόδειγμα της δύναμης του έρωτα). (2).
Οι μυθολογικές αναφορές στην ποίηση της Σαπφούς δεν έχουν την επική μεγαλοπρέπεια της Ιλιάδας, της Οδύσσειας του Ομήρου ή της Θεογονίας του Ησιόδου. Χρησιμοποιούνται προσωπικά και βιωματικά για να δώσουν μορφή στα συναισθήματα, να εξυψώσουν τον έρωτα και την ομορφιά σε θεϊκή, μυθολογική, ποιητική διάσταση.
(1). Ύμνος στην Αφροδίτη. (απόσπασμα από ποίημα της Σαπφούς). Η ποιήτρια επικαλείται την Αφροδίτη, ζητώντας να έρθει από τον ουρανό και να τη βοηθήσει στον έρωτα:
Απόδοση: Έλα και τώρα, λύσε με από τις πικρές έγνοιες, ότι λαχταρά η καρδιά μου να γίνει, κάνε το να γίνει, και γίνε εσύ η σύμμαχός μου.
Στο ποίημα αυτό η Αφροδίτη δεν είναι απλώς μια παντοδύναμη θεά αλλά παρουσιάζεται ως προσωπική συνοδοιπόρος και βοηθός στα ερωτικά πάθη.
Η πιο χαρακτηριστική θεότητα στην ποίησή της είναι η Αφροδίτη. Η Αφροδίτη δεν παρουσιάζεται μόνο ως θεά, αλλά και ως φιλική μορφή που συμμερίζεται τα πάθη της ποιήτριας.
Αφροδίτη και ο γάμος (Απόσπασμα) «Δέσποινα, νῦν ἔλθ᾽ ἐς χρυσόθρονον
Ἀφροδίτα.»
(2) Η Ελένη και ο έρωτας. (Απόσπασμα). Η Σαπφώ παραλληλίζει τον έρωτα με την ιστορία της Ελένης, που εγκατέλειψε τον Μενέλαο για τον έρωτα του Πάρη:
Απόδοση: Γιατί κι η Ωραία Ελένη, άφησε τον πιο ανδρείο άντρα.
Το παράδειγμα της Ωραίας Ελένης δείχνει πως η δύναμη του έρωτα ξεπερνά κάθε κοινωνικό ή ηθικό όριο. Η Ελένη ως υπόδειγμα της ακατανίκητης δύναμης του έρωτα.
(3). Άρτεμις(Απόσπασμα. «Επιθαλάμιον του Έκτορα και της Ανδρομάχης»)
Σε αυτό το μεγάλο απόσπασμα γίνεται αναφορά σε θεές όπως η Άρτεμις, μέσα στο γάμο. Η θεά Άρτεμις συνδέεται με την αγνότητα και τη μετάβαση από την παρθενία στον γάμο.
Άλλα αποσπάσματα της Σαπφούς μιλούν:
για τον Έρωτα, ως θεότητα που δοκιμάζει και βασανίζει τους ερωτευμένους.
για τις Μούσες που εμπνέουν τους ανθρώπους για να γράψουν ποιήματα.
τον Δία και την Ήρα ως το κορυφαίο θεϊκό, ερωτικό ζευγάρι.
Οι μυθολογικές αναφορές στη Σαπφώ λειτουργούν παραδειγματικά και συμβολικά: ο μύθος φωτίζει τον εσωτερικό κόσμο, τα πάθη, και όχι μια κοσμογονία όπως στην επική ποίηση. Η χρήση του μύθου όχι για αφήγηση, όπως στην επική ποίηση, αλλά για να φωτίσει προσωπικά συναισθήματα.
(4). Ο έρωτας ως θεότητα. Αναφορές στον Έρωτα: Άλλοτε βασανιστικός, άλλοτε γλυκός, πάντα ισχυρός, ακατανίκητος. Ο έρωτας, στην ποίηση της Σαπφούς, προσωποποιείται, αποκτά θεϊκή διάσταση και εξηγεί την ένταση των συναισθημάτων.
(5). Οι Μούσες και η ποιητική έμπνευση. Οι Μούσες εμφανίζονται σε διάφορα ποιητικά αποσπάσματα της Σαπφούς ως πηγή έμπνευσης. Δείχνουν τη συνείδηση της Σαπφούς για την τέχνη της ως θεόπνευστη, θεοδίδακτη, θεόσοφη. Όπως ακριβώς αναφέρεται στις Μούσες ο Όμηρος και ο Ησίοδος.
14°
