Όλοι διάβασαν τη λίστα των New York Times με τις καλύτερες ταινίες του 21ου αιώνα. Για να την καταρτίσουν, οι Τάιμς απευθύνθηκαν σε 500 σκηνοθέτες, ηθοποιούς και άλλους ανθρώπους του κινηματογράφου από όλο τον κόσμο, ζητώντας από τον καθένα μια λίστα με τις 10 καλύτερες κατά τη γνώμη τους ταινίες που κυκλοφόρησαν από την 1η Ιανουαρίου 2000 και μετά. Και κάπως έτσι καταλήξαμε στον υπό συζήτηση κατάλογο. Ας διατρέξουμε λοιπόν και εμείς τα αποτελέσματα, και μετά πάμε να δούμε μερικά εξόχως χρήσιμα facts —που πιθανότατα δεν θα τα διαβάσετε πουθενά αλλού—, αλλά και τη συμβολή ενός ειδικού-έκπληξη:
Οι 100 Καλύτερες Ταινίες του 21ου Αιώνα
1. «Parasite», Bong Joon Ho (2019)
2. «Mulholland Drive», David Lynch (2001)
3. «There Will Be Blood», Paul Thomas Anderson (2007)
4. «In the Mood for Love», Wong Kar-Wai (2001)
5. «Moonlight», Barry Jenkins (2016)
6. «No Country for Old Men», Ethan Coen και Joel Coen (2007)
7. «Eternal Sunshine of the Spotless Mind», Michel Gondry (2004)
8. «Get Out», Jordan Peele (2017)
9. «Spirited Away», Hayao Miyazaki (2002)
10. «The Social Network», David Fincher (2010)
11. «Mad Max: Fury Road», George Miller (2015)
12. «The Zone of Interest», Jonathan Glazer (2023)
13. «Children of Men», Alfonso Cuarón (2006)
14. «Inglourious Basterds», Quentin Tarantino (2009)
15. «City of God», Fernando Meirelles (2003)
16. «Crouching Tiger, Hidden Dragon», Ang Lee (2000)
17. «Brokeback Mountain», Ang Lee (2005)
18. «Y tu mamá también», Alfonso Cuarón (2002)
19. «Zodiac», David Fincher (2007)
20. «The Wolf of Wall Street», Martin Scorsese (2013)
21. «The Royal Tenenbaums», Wes Anderson (2001)
22. «The Grand Budapest Hotel», Wes Anderson (2014)
23. «Boyhood», Richard Linklater (2014)
24. «Her», Spike Jonze (2013)
25. «Phantom Thread», Paul Thomas Anderson (2017)
26. «Anatomy of a Fall», Justine Triet (2023)
27. «Adaptation», Spike Jonze (2002)
28. «The Dark Knight», Christopher Nolan (2008)
29. «Arrival», Denis Villeneuve (2016)
30. «Lost in Translation», Sofia Coppola (2003)
31. «The Departed», Martin Scorsese (2006)
32. «Bridesmaids», Paul Feig (2011)
33. «A Separation», Asghar Farhadi (2011)
34. «Wall-E», Andrew Stanton (2008)
35. «A Prophet», Jacques Audiard (2010)
36. «A Serious Man», Ethan Coen και Joel Coen (2009)
37. «Call Me by Your Name», Luca Guadagnino (2017)
38. «Portrait of a Lady on Fire», Céline Sciamma (2019)
39. «Lady Bird», Greta Gerwig (2017)
40. «Yi Yi», Edward Yang (2000)
41. «Amélie», Jean-Pierre Jeunet (2001)
42. «The Master», Paul Thomas Anderson (2012)
43. «Oldboy», Park Chan-wook (2005)
44. «Once Upon a Time... in Hollywood», Quentin Tarantino (2019)
45. «Moneyball», Bennett Miller (2011)
46. «Roma», Alfonso Cuarón (2018)
47. «Almost Famous», Cameron Crowe (2000)
48. «The Lives of Others», Florian Henckel von Donnersmarck (2006)
49. «Before Sunset», Richard Linklater (2004)
50. «Up», Pete Docter (2009)
51. «12 Years a Slave», Steve McQueen (2013)
52. «The Favourite», Yorgos Lanthimos (2018)
53. «Borat», Larry Charles (2006)
54. «Pan’s Labyrinth», Guillermo del Toro (2006)
55. «Inception», Christopher Nolan (2010)
56. «Punch-Drunk Love», Paul Thomas Anderson (2002)
57. «Best in Show», Christopher Guest (2000)
58. «Uncut Gems», Benny Safdie και Josh Safdie (2019)
59. «Toni Erdmann», Maren Ade (2016)
60. «Whiplash», Damien Chazelle (2014)
61. «Kill Bill: Vol. 1», Quentin Tarantino (2003)
62. «Memento», Christopher Nolan (2001)
63. «Little Miss Sunshine», Jonathan Dayton και Valerie Faris (2006)
64. «Gone Girl», David Fincher (2014)
65. «Oppenheimer», Christopher Nolan (2023)
66. «Spotlight», Tom McCarthy (2015)
67. «Tár», Todd Field (2022)
68. «The Hurt Locker», Kathryn Bigelow (2009)
69. «Under the Skin», Jonathan Glazer (2014)
70. «Let the Right One In», Tomas Alfredson (2008)
71. «Ocean’s Eleven», Steven Soderbergh (2001)
72. «Carol», Todd Haynes (2015)
73. «Ratatouille», Brad Bird (2007)
74. «The Florida Project», Sean Baker (2017)
75. «Amour», Michael Haneke (2012)
76. «O Brother, Where Art Thou?», Ethan Coen και Joel Coen (2000)
77. «Everything Everywhere All at Once», Daniel Kwan και Daniel Scheinert (2022)
78. «Aftersun», Charlotte Wells (2022)
79. «The Tree of Life», Terrence Malick (2011)
80. «Volver», Pedro Almodóvar (2006)
81. «Black Swan», Darren Aronofsky (2010)
82. «The Act of Killing», Joshua Oppenheimer και Anonymous (2013)
83. «Inside Llewyn Davis», Ethan Coen και Joel Coen (2013)
84. «Melancholia», Lars von Trier (2011)
85. «Anchorman: The Legend of Ron Burgundy», Adam McKay (2004)
86. «Past Lives», Celine Song (2023)
87. «The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring», Peter Jackson (2001)
88. «The Gleaners & I», Agnès Varda (2001)
89. «Interstellar», Christopher Nolan (2014)
90. «Frances Ha», Noah Baumbach (2013)
91. «Fish Tank», Andrea Arnold (2010)
92. «Gladiator», Ridley Scott (2000)
93. «Michael Clayton», Tony Gilroy (2007)
94. «Minority Report», Steven Spielberg (2002)
95. «The Worst Person in the World», Joachim Trier (2021)
96. «Black Panther», Ryan Coogler (2018)
97. «Gravity», Alfonso Cuarón (2013)
98. «Grizzly Man», Werner Herzog (2005)
99. «Memories of Murder», Bong Joon Ho (2005)
100. «Superbad», Greg Mottola (2007)
🎥 Πρώτο συμπέρασμα
Οι ταινίες είναι 100, αλλά οι σκηνοθέτες είναι περισσότεροι, γιατί 8 από αυτές γυρίστηκαν από 2 σκηνοθέτες. Όμως ο τελικός τους αριθμός δεν είναι 108 αλλά 105, μιας και οι Αφοί Κοέν εκπροσωπούνται με 4 (!) ταινίες τους στη λίστα. Δεν είναι οι μόνοι με πολλαπλές συμμετοχές.
Νά όσοι έχουν πάνω από μία ταινία στις καλύτερες 100 του 21ου αιώνα so far:
Christopher Nolan: 5 φορές («Interstellar», «Inception», «Memento», «The Dark Knight», «Oppenheimer»)
Paul Thomas Anderson: 4 φορές («Punch-Drunk Love», «The Master», «Phantom Thread», «There Will Be Blood»)
Ethan Coen και Joel Coen: 4 φορές («Inside Llewyn Davis», «O Brother, Where Art Thou?», «A Serious Man», «No Country for Old Men»)
Alfonso Cuarón: 4 φορές («Gravity», «Roma», «Y tu mamá también», «Children of Men»)
David Fincher: 3 φορές («Gone Girl», «Zodiac», «The Social Network»)
Quentin Tarantino: 3 φορές («Kill Bill: Vol. 1», «Once Upon a Time... in Hollywood», «Inglourious Basterds»)
Richard Linklater: 2 φορές («Before Sunset», «Boyhood»)
Spike Jonze: 2 φορές («Her», «Adaptation»)
Martin Scorsese: 2 φορές («The Wolf of Wall Street», «The Departed»)
Wes Anderson: 2 φορές («The Grand Budapest Hotel», «The Royal Tenenbaums»)
Ang Lee: 2 φορές («Brokeback Mountain», «Crouching Tiger, Hidden Dragon»)
Bong Joon Ho: 2 φορές («Memories of Murder», «Parasite»)
Jonathan Glazer: 2 φορές («Under the Skin», «The Zone of Interest»)
Todd Haynes: 2 φορές («Carol», «Tár»)
Τώρα, σε τι είδη ανήκουν αυτές οι ταινίες; Δύσκολη ερώτηση για να απαντηθεί, οπότε θα κάνουμε μόνο μία εκτίμηση για τα βασικά κινηματογραφικά είδη που εμφανίζονται στη λίστα των 100 καλύτερων ταινιών, με όσο το δυνατόν πιο «χαλαρή» προσέγγιση — λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη ότι πολλές ταινίες ανήκουν σε περισσότερα από ένα είδη, πράγμα λογικό. Έχουμε και λέμε λοιπόν:
Δραματικές: περίπου 40-45 ταινίες (πολλές ταινίες της λίστας είναι δραματικές, π.χ. «Moonlight», «12 Years a Slave», «Carol», «Lady Bird», «The Tree of Life»)
Αστυνομικές: περίπου 12-15 ταινίες (π.χ. «Memories of Murder», «The Departed», «Zodiac», «Gone Girl», «No Country for Old Men», «The Social Network»)
Θρίλερ: περίπου 10-12 ταινίες (π.χ. «Gone Girl», «The Hurt Locker», «Oldboy», «Black Swan», «Inception», «Under the Skin»)
Κωμωδίες: περίπου 10-12 ταινίες (π.χ. «Superbad», «Anchorman», «Bridesmaids», «Best in Show», «Little Miss Sunshine», «Borat»)
Επιστημονικής Φαντασίας: περίπου 8-10 ταινίες (π.χ. «Interstellar», «Gravity», «Minority Report», «Arrival», «Children of Men», «Wall-E»)
Ταινίες εποχής / Ιστορικές: περίπου 10-12 ταινίες (π.χ. «12 Years a Slave», «The Favourite», «Roma», «Call Me by Your Name», «There Will Be Blood»)
Ντοκιμαντέρ: 3 ταινίες («Grizzly Man», «The Act of Killing», «The Gleaners & I»)
Fantasy: 2 ταινίες («Pan’s Labyrinth», «The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring»)
Τρόμου: 1 ταινία («Let the Right One In»)
Ντεμπούτο / Πειραματικές / Ανεξάρτητες: κάμποσες, αλλά δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν ακριβώς χωρίς πιο λεπτομερή ανάλυση και χωρίς να μπερδευτούμε περισσότερο.
🎥 Ποια είδη λείπουν;
Κυρίως αυτά:
Μιούζικαλ: 0 ταινίες
Γουέστερν: 0 ταινίες (μολονότι το «No Country for Old Men» έχει στοιχεία νεο-γουέστερν, θεωρείται κυρίως αστυνομικό θρίλερ)
🎥 Από πού; Από (σχεδόν) παντού
Συνεχίζουμε: από τις 100 ταινίες, οι αμερικανικές παραγωγές ή συμπαραγωγές ανέρχονται περίπου στις 54 με 58, ανάλογα με το αν μετρηθούν και οι συμπαραγωγές με άλλες χώρες (π.χ. «Gravity», «The Favourite», «The Hurt Locker» κλπ.). Εν πάση περιπτώσει, οι περισσότερες είναι σαφέστατα αμερικανικές, γεγονός που αντανακλά τη συνεχιζόμενη μεγάλη επιρροή του Χόλιγουντ στη σύγχρονη κινηματογραφική παραγωγή. Οι υπόλοιπες ταινίες προέρχονται από διάφορες χώρες, μεταξύ των οποίων:
Ηνωμένο Βασίλειο (π.χ. «Fish Tank», «The Favourite», «The Lives of Others»)
Γαλλία (π.χ. «Amélie», «Portrait of a Lady on Fire»)
Νότια Κορέα (π.χ. «Parasite», «Memories of Murder», «Oldboy»)
Ισπανία (π.χ. «Volver», «Pan’s Labyrinth»)
Μεξικό (π.χ. «Roma», «Y tu mamá también»)
Ιταλία («Call Me by Your Name»)
Ταϊβάν («Yi Yi»)
Ιράν («A Separation»)
Σουηδία («Let the Right One In»)
Γερμανία («The Lives of Others»)
Βραζιλία («City of God»)
Ιαπωνία («Spirited Away»)
Αργεντινή, Τουρκία, Δανία, Νορβηγία, κ.ά.
Η λίστα, επομένως, είναι «αρκετά» διεθνής, με καλή (αλλά όχι ισχυρή) παρουσία του ευρωπαϊκού και του ασιατικού κινηματογράφου.
🎥 Καταγωγή και φύλο
Πέραν τής παραγωγής, οι Αμερικανοί σκηνοθέτες της λίστας είναι συνολικά 43.
Στη λίστα περιλαμβάνονται επίσης 9 ταινίες από Ασιάτες σκηνοθέτες:
Bong Joon Ho («Parasite», «Memories of Murder»)
Park Chan-wook («Oldboy»)
Edward Yang («Yi Yi»)
Ang Lee («Brokeback Mountain», «Crouching Tiger, Hidden Dragon»)
Hayao Miyazaki («Spirited Away»)
Asghar Farhadi («A Separation»)
Wong Kar-Wai («In the Mood for Love»)
Céline Song («Past Lives»)
Στη λίστα περιλαμβάνονται 4 ταινίες από μαύρους σκηνοθέτες:
Barry Jenkins («Moonlight»)
Jordan Peele («Get Out»)
Steve McQueen («12 Years a Slave»)
Ryan Coogler («Black Panther»)
Αυτές οι 14 ταινίες καλύπτουν διαφορετικά είδη και έχουν σημαντική κοινωνική και πολιτισμική επιρροή, αλλά το ποσοστό παραμένει μικρό σε σχέση με το σύνολο, γεγονός που αντανακλά τις ανισότητες στην κινηματογραφική βιομηχανία.
Στη λίστα περιλαμβάνονται, ακόμη, 11 ταινίες που σκηνοθετήθηκαν ή συν-σκηνοθετήθηκαν από γυναίκες:
Andrea Arnold («Fish Tank»)
Agnès Varda («The Gleaners & I»)
Céline Song («Past Lives»)
Charlotte Wells («Aftersun»)
Valerie Faris (συν-σκηνοθεσία «Little Miss Sunshine»)
Maren Ade («Toni Erdmann»)
Greta Gerwig («Lady Bird»)
Céline Sciamma («Portrait of a Lady on Fire»)
Kathryn Bigelow («The Hurt Locker»)
Justine Triet («Anatomy of a Fall»)
Sofia Coppola («Lost in Translation»)
Αυτό σημαίνει ότι μόνο ένα 11% των ταινιών έχουν γυναικεία σκηνοθετική υπογραφή, ποσοστό που είναι, ή καλύτερα παραμένει, πολύ χαμηλό.
Συνολικά, η λίστα των New York Times παραμένει κυρίως αμερικανοκεντρική, αλλά περιλαμβάνει σημαντικές διεθνείς και πολυπολιτισμικές φωνές, με μια ελάχιστη πρόοδο στην εκπροσώπηση γυναικών και μη λευκών δημιουργών, αν και υπάρχουν ακόμα ανισότητες στην αναλογία.
Είναι ωραίο πράγμα οι λίστες (γι’ αυτό και αγαπήσαμε κάποιοι το «High Fidelity» κάποτε, το οποίο δεν είναι στην λίστα των New York Times δυστυχώς), είναι ωραίο πράγμα να συζητάς και να τσακώνεσαι για λίστες, έχουν όμως μειονεκτήματα αναπόφευκτα:
Πρώτον, αντανακλούν μόδες των καιρών (θυμάμαι να περιμένουμε εναγωνίως να δούμε ποιο ήταν το #1 τραγούδι όλων των εποχών στο δημοψήφισμα της εκπομπής του Γιάννη Πετρίδη το 1987, και έτεκεν Careless Whisper — θα μου πεις κι εσύ Simple Minds είχες ψηφίσει, άλλο αυτό).
Δεύτερον, αντανακλούν και ορθότητες των καιρών. Για πολλά χρόνια στη μεταπολιτευτική Ελλάδα, για παράδειγμα, ποιοτική ταινία θεωρούνταν αυτή που είχε μια συγκεκριμένη πολιτική στάση: αν κατέβαινε τουλάχιστον ένας αντάρτης από το βουνό, νά οι έπαινοι, νά οι αναλύσεις. Και πλέον βρισκόμαστε σε μια αντίστοιχη φάση όπου δεν τολμάς να πεις κακή λέξη για κάποια ταινία που σχολιάζει ρατσισμό, LGBT δικαιώματα, είναι από σκηνοθέτη αφροαμερικανικής καταγωγής, ή γυναίκα. Έτσι φτάνουμε να θεωρείται μια από τις δέκα καλύτερες ταινίες του αιώνα έως τώρα το «Moonlight». (Που ο Βασιλάκης ο Καΐλας δεν θα δεχόταν να υποδυθεί αφροαμερικανικής καταγωγής gay νεαρό με ναρκομανή μητέρα και έμπορο ναρκωτικών ως πατρική φιγούρα, που τρώει και bullying, θα το θεωρούσε τραβηγμένο όλο αυτό). Και η λογική αυτή κινδυνεύει να συμπαρασύρει και όλους τους άξιους εκπροσώπους του χώρου — τόσο του κινηματογράφου LBGT θεματικής ή θεμάτων ρατσισμού, όσο και των ταινιών που σκηνοθετούνται από σπουδαίες, όλο και περισσότερες, γυναίκες δημιουργούς.
Για πολλά χρόνια στη μεταπολιτευτική Ελλάδα, για παράδειγμα, ποιοτική ταινία θεωρούνταν αυτή που είχε μια συγκεκριμένη πολιτική στάση: αν κατέβαινε τουλάχιστον ένας αντάρτης από το βουνό, νά οι έπαινοι, νά οι αναλύσεις
Ένα υστερόγραφο στο Δεύτερον: αν κατανοείς τους καιρούς σου και το ίχνος τους σε κάποιες ταινίες, τότε θα βάλεις πιο ψηλά το «Her» με την εικονική σύντροφο, και θα βάλεις στη λίστα το «Ex Machina».
Τρίτον, οι άνθρωποι του χώρου που ψηφίζουν, δημοσίως, όσο να ’ναι κάνουν και δημόσιες σχέσεις: Κοίτα, αδελφέ Κοέν, ψήφισα ταινία σου. Κρίστοφερ Νόλαν, περισσεύει κανένας ρόλος για μένα στην Οδύσσεια; Πολ Τόμας Άντερσον, σε σεβόμαστε και σημείωσε λίγο το όνομά μας, σε παρακαλώ. Πάβελ Παβλικόφσκι, το έχεις παρατήσει μάλλον το άθλημα, δεν έχουμε να κερδίσουμε κάτι κολακεύοντάς σε, ελάχιστοι θα θυμηθούν ότι έκανες δύο από τις συγκλονιστικότερες (και καλλιτεχνικότερες και πολυβραβευμένες) ταινίες του αιώνα, την «Ida» και το «Cold War». Κλιντ Ίστγουντ, σιγά μη βάζαμε ταινία σου στη λίστα των 100, ποιο «Million Dollar Baby» (το ψήφισε τουλάχιστον ο Stephen King) και ποιο «Mystic River», γέρος είσαι, πόσες ταινίες θα γυρίσεις ακόμη για να μας έχεις υπόψη σου; Αντρέι Ζβιαγκίντσεφ, ζεις τελικά; Επειδή ξεχάσαμε τα 3-4 αριστουργήματα που είχες κάνει πριν κοντέψει να σε στείλει ο κορονοϊός στον άλλο κόσμο.
Κοίτα, αδελφέ Κοέν, ψήφισα ταινία σου. Κρίστοφερ Νόλαν, περισσεύει κανένας ρόλος για μένα στην Οδύσσεια;
Κι ένα υστερόγραφο στο Τρίτον: δεν ψηφίζουμε τις ταινίες μας — άγραφος κανόνας. Οπότε όταν βλέπεις π.χ. τον Chiwetel Ejofor να ψηφίζει το «Δώδεκα Χρόνια Σκλάβος» όπου πρωταγωνιστούσε, κανονικά τον αποκλείεις από την ψηφοφορία, ή απλά συμπεραίνεις ότι «κρίμα που τον είχα σε εκτίμηση όταν είχε πρωτοβγεί». Τη Rachel Zegler πάλι που ψήφισε το κατά Σπίλμπεργκ «West Side Story» όπου πρωταγωνιστούσε, δεν την είχα καν σε εκτίμηση. Ένας άλλος ήταν λέει πρόεδρος στη Sony Picture Classics και ψήφισε ταινίες που ο ίδιος ενέκρινε και διένειμε. Και αντίστοιχα παραδείγματα αρκετά (η σκηνογράφος του «Brutalist», π.χ., η June Squibb που ψήφισε το «Nebraska» όπου ήταν υποψήφια για Όσκαρ, η Jodie Turner-Smith που ψήφισε το «Queen and Slim» όπου πρωταγωνιστούσε — γιατί κορίτσι μου το κάνεις αυτό και μας εκθέτεις που εμείς λέμε όπου σταθούμε ότι είσαι ταλεντάρα αναξιοποίητη;…). Λίγο τακτ δε βλάπτει, ταινίες υπάρχουν.
Λίγο τακτ δε βλάπτει, ταινίες υπάρχουν
Ο χρόνος είναι περισσότερο αμείλικτος από τις ψηφοφορίες αυτού του είδους: το «Mulholland Drive» ή το «In the Mood for Love» θα μαζεύουν πάντα κόσμο σε μια έκτακτη προβολή τους στον κινηματογράφο, θα μυούν κόσμο στην αίσθηση και τη γλώσσα του σινεμά. Το «Eternal Sunshine of the Spotless Mind» θα έχει για δικούς του λόγους πάντα μια μεγάλη μερίδα πιστών οπαδών, άσχετα με την προσωπική γνώμη τη δική μας. Η πολιτική τού «Get Out» από την άλλη (ταινία της πρώτης δεκάδας) ή και του «Parasite» ακόμη (της #1 ταινίας), θα μοιάζει τόσο επίκαιρη σε λίγα χρόνια όσο το «Πώς Δενότανε το Ατσάλι» κάποτε, δηλαδή καθόλου, εκτός αν είσαι πολιτικά/«φιλοσοφικά» ταγμένος.
Δεν έχει μιούζικαλ η λίστα, χαρακτηριστικό κάθε βαρύγδουπης λίστας: Δεν υπήρξε το «La La Land», φαίνεται, που άφησε ανθεκτικό αποτύπωμα εκμοντερνισμού ενός είδους (προτιμήθηκε από τον σκηνοθέτη του η στριφνάδα και ο μισανθρωπισμός του «Whiplash», ούτε καν το υπερφίαλο μεν, όραμα δε του «Babylon» — αυτό θα το βάλουν σε 20 χρόνια σε λίστα). Δεν υπήρξε «Moulin Rouge», φαίνεται, γιατί η πληθωρικότητα και η βαθιά γνώση της ποπ κουλτούρας του Μπαζ Λούρμαν δεν συνάδει με τη σοβαροφάνεια.
Δεν έχει μιούζικαλ η λίστα, χαρακτηριστικό κάθε βαρύγδουπης λίστας: Δεν υπήρξε το «La La Land», φαίνεται
Ούτε ζόμπι έχει, εκείνο το «28 Days Later» π.χ., που είναι πολλά περισσότερα από ταινία τρόμου, να το ξαναέβλεπαν κάποιοι; Από την άλλη έχει ΜΙΑ ταινία με τον Νίκολας Κέιτζ, ευτυχώς, αν και όλοι ξέρουμε ότι μπήκε κατά λάθος και ότι το είδος Νίκολας Κέιτζ έπρεπε να εκπροσωπείται σε μεγαλύτερο βαθμό.
Έχει κι άλλες εκπλήξεις η λίστα, στις απουσίες της: αλλά οκέι, ο Φατίχ Ακίν δεν είναι τόσο γνωστός στην άλλη όχθη του Ατλαντικού — στην Ελλάδα μπορεί και να είχε 3-4 ταινίες του σε αντίστοιχη εκατοντάδα, και σωστό θα ήταν. Το αυτό σε μικρότερη κλίμακα και για τον Άκι Καουρισμάκι και τον γείτονα Ceylan. Έκπληξη και η απουσία του Hamaguchi (με «Drive My Car» και συναφή περισσότερο auteur φιλμογραφία), αλλά και του McDonagh, που και το «In Bruges» έχει κάνει και τα «Πνεύματα του Ινισέριν», ταινίες που τις αγαπά πολύς κόσμος και θα τις περίμενα αμφότερες μέσα στην 100αδα και σχετικά ψηλά.
Τι θα ψήφιζα; Θα έβαζα τρία από την 100άδα κι εγώ στη δική μου 10άδα: το «Children of Men», το «The Master», και το «Tar». Θα πρόσθετα οπωσδήποτε την «25η Ώρα» του Spike Lee (και του Έντουαρντ Νόρτον), το «Μίλα Της» του Almodovar, τον «Ψυχρό Πόλεμο» του Παβλικόφσκι (μα, να το ξαναπώ, είναι δυνατόν να είναι με μηδέν ταινίες ο Παβλικόφσκι;…), το αργεντίνικο «Μυστικό στα Μάτια της» με τον Ρικάρντο Νταρίν, και τρεις υποκειμενικές κινηματογραφικές μου αγάπες, το «Fountain» του Αρονόφσκι, τον «Πυρετό» του Πετρόφ του Σερεμπρένικοφ, και το «Σεξ και η Λουτσία» του μαγικού παραμυθά Χούλιο Μέντεμ.
Τι θα ψήφιζα; Θα έβαζα τρία από την 100άδα κι εγώ στη δική μου 10άδα: το «Children of Men», το «The Master», και το «Tar»
Υστερόγραφο. Στην ερώτηση: «Πώς κρίνεις εσύ, ο απέξω, τους ανθρώπους του χώρου», η απάντηση είναι: «Τους συγκεκριμένους ανθρώπους του χώρου, πολλοί εκ των οποίων επιλέχθηκαν με κάποιο ασαφές κριτήριο». Και επίσης: «Οι λίστες είναι για να τσακωνόμαστε, άντε και για να μαθαίνουμε καμιά ταινία που αγνοούσαμε, ή για να κατανοούμε καλύτερα και να συμπαθούμε περισσότερο κάποιους ανθρώπους, π.χ. τη Βίκι Κριπς που ψήφισε την “25η Ώρα”».
* * *
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
Taylor Jenkins Reid, «Ατμόσφαιρα» (μετάφραση Βάσια Τζανακάρη, Εκδόσεις Ψυχογιός)
Ας ξεκινήσουμε από το πιο βασικό: η «Ατμόσφαιρα» έχει πάρει ένα 4,47 (!) στο Goodreads, από κάπου 77.000 αξιολογήσεις. Είναι πάρα πολλές. Και μια τρομερά υψηλή βαθμολογία. Το βιβλίο αρέσει στους πάντες, ενώ οι πεντάστερες κριτικές φτάνουν το… 60%, και οι τετράστερες το 30%. Ένας θρίαμβος, για να το πούμε απλά.
Η ιστορία εκτυλίσσεται στη δεκαετία του 1980, με φόντο το πρόγραμμα Space Shuttle της NASA. Κεντρική ηρωίδα είναι η Τζόαν Γκούντγουιν, μια καθηγήτρια φυσικής και αστρονομίας, που, όταν βλέπει μια αγγελία που ζητά (επιτέλους) γυναίκες επιστήμονες, γοητεύεται από την ιδέα να ενταχθεί στο πρόγραμμα. Η Τζόαν θα επιλεγεί πράγματι ανάμεσα σε χιλιάδες υποψήφιες και θα ξεκινήσει την εκπαίδευσή της στο Διαστημικό Κέντρο Τζόνσον του Χιούστον, μαζί με μια ποικιλόμορφη ομάδα συναδέλφων. Καθώς προετοιμάζονται για τις πρώτες τους πτήσεις, η Τζόαν θα ερωτευτεί —εντελώς απροσδόκητα— και… και τότε θα αλλάξουν πολλά. Η πλοκή παίρνει μια δραματική τροπή τον Δεκέμβριο του 1984, κατά τη διάρκεια της αποστολής STS-LR9.
Η Τζόαν θα επιλεγεί πράγματι ανάμεσα σε χιλιάδες υποψήφιες και θα ξεκινήσει την εκπαίδευσή της στο Διαστημικό Κέντρο Τζόνσον του Χιούστον, μαζί με μια ποικιλόμορφη ομάδα συναδέλφων
Το μυθιστόρημα εξερευνά θέματα φιλοδοξίας, θυσίας, αγάπης (συμπεριλαμβανομένης της queer αγάπης), καθώς και τις προκλήσεις που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες σε ανδροκρατούμενους τομείς κατά τη δεκαετία του 1980. Η Taylor Jenkins Reid χτίζει όμορφα τον κόσμο της, δημιουργεί σύνθετους ήρωες, και δίνει μεγάλο συναισθηματικό βάθος στην ιστορία της.
Για τους αναγνώστες που ίσως φοβηθούν το «επιστημονικό» κομμάτι του βιβλίου, να πούμε πως το διαστημικό πρόγραμμα καλύπτει κάτι σαν το 20% του συνόλου. Το υπόλοιπο 80% είναι ρομάντζο. Δεν έχουμε να κάνουμε δηλαδή με ένα δραματικό διαστημικό έπος, αλλά με μια συναρπαστική μελέτη χαρακτήρων, τόσο για τις διαπροσωπικές σχέσεις όσο και για τη NASA.
Η συγγραφέας δεν χάνει ευκαιρία να μας υπενθυμίζει ότι το θάρρος που χρειάζεται για να αγνοήσεις μία συγκεκριμένη κοινωνική πίεση είναι εξίσου μεγάλο με εκείνο που απαιτείται για να ρισκάρεις —κυριολεκτικά— τη ζωή σου μέσα σε έναν διαστημικό πύραυλο. Ειδικά σε έναν κόσμο όπου οι γυναίκες πρέπει να δουλεύουν διπλά από τους άντρες μόνο και μόνο για να πάρουν τις ίδιες ευκαιρίες με εκείνους, και που αναγκάζει τα LGBTQ+ άτομα να μένουν στη σκιά και να κρύβονται αν θέλουν να διατηρήσουν την καριέρα τους — θέματα δηλαδή που εξακολουθούν να ηχούν αληθινά, ακόμη και 40 χρόνια μετά τα γεγονότα που περιγράφονται στο βιβλίο.
Η συγγραφέας δεν χάνει ευκαιρία να μας υπενθυμίζει ότι το θάρρος που χρειάζεται για να αγνοήσεις μία συγκεκριμένη κοινωνική πίεση είναι εξίσου μεγάλο με εκείνο που απαιτείται για να ρισκάρεις —κυριολεκτικά— τη ζωή σου μέσα σε έναν διαστημικό πύραυλο
Ένα βιβλίο όπου το πρώτο φιλί μεταξύ εραστών ηχεί εξίσου συναρπαστικό με την τροχιά γύρω από τη Γη, όπως τη βιώνει μία από τις πρώτες γυναίκες στο διάστημα.
Διαβάστε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο:
«Σε βλέπω να δουλεύεις πιο σκληρά σχεδόν απ’ όλους, με εξαίρεση εμένα», είπε η Λίντια. «Είσαι συνέχεια στο Τ-28, κάνεις εμετό στη μικροβαρύτητα και πετάς ξανά μόλις σου δοθεί η ευκαιρία, διαβάζεις σαν τρελή για τα μαθήματα, κάνεις τις περισσότερες ερωτήσεις. Όταν οι αστροναύτες κάνουν τις προσομοιώσεις, είσαι πάντα στον Έλεγχο Αποστολής, πάντα παρακολουθείς, κρατάς σημειώσεις, όπως κι εγώ. Δείχνεις να θέλεις τόσο απεγνωσμένα να πας στο διάστημα όσο εγώ. Το μόνο που σου λείπει είναι οι διπλωματικές σχέσεις, αλλά δεν το επιδιώκεις».
Η Λίντια είχε δίκιο για τις προσομοιώσεις. Δεν άφηναν κανέναν από τους εκπαιδευόμενους να συμμετάσχουν, αλλά όταν η Τζόαν άκουγε ότι πληρώματα αστροναυτών έκαναν κάποια προσομοίωση, φρόντιζε να είναι εκεί. Παρακολουθούσε την ώρα που οι υπεύθυνοι προσομοίωσης τους έβαζαν να αντιμετωπίσουν κάθε δυνατό πρόβλημα. Ήταν από τα αγαπημένα της πράγματα στη δουλειά, να είναι παρούσα, να βλέπει τα πάντα να εκτυλίσσονται μπροστά της.
Μια από τις μηχανές έχει διαρροή και δεν ξέρεις πώς να κλείσεις τον πολλαπλασιαστή και ταυτόχρονα να δεις τι γίνεται με τις άλλες μηχανές; Το πλήρωμα πεθαίνει.
Μία, δύο, τρεις πλατφόρμες δορυφόρων πέφτουν, και δεν μπορείς να καταλάβεις αν έχεις χάσει σημαντικές εφεδρείες εγκαίρως; Το πλήρωμα πεθαίνει.
Ένα ψυγείο στην αποβάθρα ωφέλιμου φορτίου μπλοκάρει τη στιγμή που το σύστημα θερμικού διαχωρισμού έχει έλλειψη νερού, που σημαίνει ότι η θερμότητα στο σκάφος δε διαχέεται, και δεν μπορείς να το φτιάξεις; Το σκάφος αναφλέγεται, και το πλήρωμα πεθαίνει.
Νά και το οπισθόφυλλο:
Η Τζόαν Γκούντγουιν είναι παθιασμένη με τα αστέρια απ’ όταν ήταν παιδί. Άνθρωπος καλοσυνάτος και χαμηλών τόνων, είναι ικανοποιημένη από τη ζωή της ως καθηγήτριας φυσικής και αστρονομίας στο πανεπιστήμιο και ως θείας της Φράνσις. Ώσπου πέφτει πάνω σε μια διαφήμιση της NASA, που αναζητά γυναίκες επιστήμονες για να συμμετάσχουν σ’ ένα διαστημικό πρόγραμμα. Η Τζόαν, που λαχταρά όσο τίποτε άλλο να πάει στο διάστημα, επιλέγεται μεταξύ χιλιάδων υποψηφίων το καλοκαίρι του 1980 και ξεκινά την εκπαίδευσή της στο Διαστημικό Κέντρο Τζόνσον του Χιούστον, μαζί με ένα εξαιρετικό επιτελείο: τον πιλότο του Top Gun, Χανκ Ρέντμοντ, και τον επιστήμονα Τζον Γκρίφιν, που είναι πάντα ευγενικοί και καλόβολοι· την ειδικό επί της αποστολής Λίντια Ντέινς, που έχει δουλέψει πολύ σκληρά για να το παίζει τώρα καλή· τη συμπονετική Ντόνα Φιτζέραλντ που κρύβει τα δικά της μυστικά· και τη Βανέσα Φορντ, τη γοητευτική και μυστηριώδη μηχανικό που μπορεί να επιδιορθώσει οποιαδήποτε μηχανή και να πετάξει οποιοδήποτε αεροπλάνο. Καθώς οι νέοι αστροναύτες γίνονται φίλοι και ετοιμάζονται για τις πρώτες πτήσεις τους, η Τζόαν ανακαλύπτει ένα πάθος και μια αγάπη που δεν έχει φανταστεί ποτέ, και αρχίζει να αμφιβάλλει για όλα όσα νομίζει πως ξέρει για τη θέση της στο αισθητό σύμπαν. Και τότε, τον Δεκέμβριο του 1984, στην αποστολή STS-LR9, τα πάντα αλλάζουν σε μια στιγμή.
Και ένα μικρό βιογραφικό της συγγραφέως:
Η Τέιλορ Τζένκινς Ριντ είναι η συγγραφέας των New York Times μπεστ σέλερ CARRIE SOTO IS BACK και DAISY JONES AND THE SIX, που θα κυκλοφορήσουν από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, καθώς και, μεταξύ άλλων, του βιβλίου «Οι εφτά σύζυγοι της Έβελιν Χιούγκο». Τα μυθιστορήματά της έχουν επιλεγεί από τα: Reese’s Book Club, Read with Jenna, Indie Next, Best of Amazon και Book of the Month. Ζει στο Λος Άντζελες.
Βρείτε το στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, ή όπου αλλού σάς αρέσει να προμηθεύεστε τα βιβλία σας.
13°
