Ένα φωτογραφικό οδοιπορικό στις Ηνωμένες Πολιτείες. Το όνειρο των περισσότερων φωτογράφων. Ή απλών ανθρώπων, φίλων, που μεγάλωσαν λατρεύοντας τον ήχο, τις εικόνες, την κουλτούρα, το μέγεθος και το εύρος της αμερικάνικης μυθολογίας. Ο Κώστας Σούκας και ο Τάσος Παπαϊωάννου τα κατάφεραν. Τι είδαν; Πώς ένιωσαν; Και τι εικόνες έφεραν πίσω; Όλες οι απαντήσεις έως τις 25 Μαρτίου στην γκαλερί του μπαρ Φουάρ. Αλλά και εδώ, μιας και τους ζητήσαμε να θυμηθούν τις σημαντικότερες στιγμές του ταξιδιού τους.
Πριν πάτε στην Αμερική και τη διασχίσετε, πόση Αμερική και ποιαν ακούγατε ή βλέπατε; Δεδομένου πως για τους περισσότερους πριν πάμε εκεί, η Αμερική ήταν ήδη πολλές εμπειρίες, μέσω του πολιτισμού της. Τάσος Παπαϊωάννου: Από πού να πρωτοξεκινήσω; Όπως μπορείς να φανταστείς, ουσιαστικά το ταξίδι αυτό προέκυψε ακριβώς μέσα από ακούσματα, βιβλία και ταινίες, με εικόνες τόσο ζωντανές που στάθηκαν η έμπνευση για τις διαδρομές μας. Από τα κλασικά western, μέχρι το Παρίσι, Τέξας του Βέντερς, το νουάρ Λος Άντζελες από το κλασικό Sunset Boulevard του Μπίλι Ουάιλντερ μέχρι το σύγχρονο Mullholland Drive του Ντέιβιντ Λιντς, το Σαν Φρανσίσκο και το Σαν Αντόνιο του Steve McQueen, το Manhattan του Γούντι Άλεν αλλά και το Zabriskie Point του Αντονιόνι, αλλά και τόσες άλλες εικόνες αναφοράς του κινηματογράφου. Και φυσικά η μουσική. Όσα και να πω, κάτι θα αφήσω έξω. To rock n roll και η soul του Memphis, της Sun και της Stax, με τις φωνές του Έλβις, του Τζόνι Κας, του Ρόι Όρμπινσον, του Άιζακ Χέιζ, του Άικ και της Τίνα, η psychedelia του Σαν Φρανσίσκο, η τζαζ της Νέας Ορλεάνης, το Roxy και το Whisky A Go-Go του Λος Άντζελες, η τζαν αλλά και η πανκ της Νέας Υόρκης, το Νιου Τζέρσεϊ του Μπρους Σπίνγκστιν, το Joshua Tree των U2 και φυσικά ο λογοτεχνικός ύμνος στα roadtrips, το On The Road του Τζακ Κέρουακ… Ειλικρινά, δεν νομίζω να υπάρχει κάποιος που να αγαπά όλα αυτά και να μην έχει ονειρευτεί έστω και μία στιγμή να βρεθεί στους τόπους που αυτά γεννήθηκαν. Περιττό να σου πω επίσης ότι πριν το ταξίδι είχαμε ετοιμάσει και ξεχωριστές μουσικές λίστες για κάθε πολιτεία, με όλα τα παραπάνω και ακόμα περισσότερα και φυσικά… στη διαπασών! Κώστας Σούκας: Πριν το ταξίδι η Αμερική ήταν στο μυαλό μου ένας μυθικός κόσμος. Εικόνες από αγαπημένες ταινίες, ήχοι από θρυλικά συγκροτήματα, η υπερδύναμη που καθορίζει τον τρόπο και τις τάσεις της ζωής που ζούμε όλοι μας… Ένιωθα σαν να φεύγω από το χωριό μου για να δω για ένα μήνα την πρωτεύουσα!
Κι όταν αρχίσατε να τη διασχίζετε με το που φτάσατε; Πώς σας φάνηκε η απεραντοσύνη της, η αληθινή όμως, η πολυπλοκότητά της δηλαδή, πέρα από τα όσα έως τότε είχατε στο μυαλό ως προσλαμβάνουσες;
Τάσος Παπαϊωάννου: Η πρώτη μας επαφή ήταν με την απεραντοσύνη του Λος Άντζελες: χάος, τρομακτική κίνηση, μία τεράστια πόλη με πολλές διαφορετικές εικόνες στις γειτονιές… Συνεχίσαμε με την απεραντοσύνη της ερήμου της Καλιφόρνια, της Νεβάδα, τις ατέλειωτες ευθείες της Αριζόνα και της Γιούτα, η Route 66 -φυσικά-, η απέραντη ευθεία από τη Νέα Ορλεάνη για το Μέμφις μέσα σε δάσος και πάνω από το ποτάμι… Γενικά, όλα είναι απέραντα στην Αμερική: τα αυτοκίνητα, οι δρόμοι, τα κτίρια και οι άνθρωποι… Large, πολύ large! Κώστας Σούκας: Οι πρώτες εικόνες από τον δρόμο ήταν πολύ έντονες. Ήμασταν σαν παιδιά με γουρλωμένα ματιά! Φωνές, ενθουσιασμός, επιφωνήματα! Ό,τι έβλεπες ήταν πολύ διαφορετικό από ό,τι ήξερες ή φανταζόσουν. Η φύση ήταν μεγαλειώδης και οι πόλεις μοναδικές, η κάθε μια με τα δικά της χαρακτηριστικά και τη δική της ιστορία.
Κι ύστερα «χτυπάτε τον δρόμο»! Με σχέδιο; Πόσες στάσεις; Πού και γιατί; Και πόσο καιρό; Τάσος Παπαϊωάννου: Συγκεκριμένο σχέδιο δεν υπήρχε, μόνο ένα γενικό πλάνο. Υπήρχε το σχέδιο ότι ακολουθούμε τα ίχνη της αγαπημένης μας μουσικής, του κινηματογράφου, της λογοτεχνίας. Ξεκινήσαμε από την Καλιφόρνια. Πρώτος μας σταθμός το Σαν Φρανσίσκο, η πόλη γιόρταζε τα 50 χρόνια από το καλοκαίρι της αγάπης. Επόμενη στάση το Λος ΆΝτζελες, μετά Νεβάδα, Αριζόνα, Γιούτα, Νιου Μέξικο, Τέξας, Λουιζιάνα, Μισισιπή, Άρκανσας, Τεννεσί με το Μέμφις να υμνεί τον Έλβις με αφορμή τα 40 χρόνια από τον θάνατό του και το Άσβιλ να υποδέχεται εκατομμύρια Αμερικανών για την ολική έκλειψη ηλίου (ναι, ήμασταν εκεί!), Νορθ Καρολάινα, Βιρτζίνια, Μέριλαντ, Ουάσινγκτον, Πενσιλβάνια, Ντέλαγουερ, Νιου Τζέρσι, Νιου Γιορκ (Νιου Γιορκ!). Κώστας Σούκας: Παραλάβαμε το αυτοκίνητο μετά από 3 μέρες στο Σαν Φρανσίσκο. Το σχέδιο ήταν να το παραδώσουμε 24 μέρες μετά, στο αεροδρόμιο της Νέας Υόρκης. Έπρεπε να χωρέσουμε σε αυτό το διάστημα όσα περισσότερα μπορούσαμε. Το πλάνο ήταν να δούμε ό,τι είχαμε απωθημένο: Σαν Φρανσίσκο, Λος Άντζελες, Λας Βέγκας, Γκραν Κάνυον, Όστιν, Νέα Ορλεάνη, Μέμφις, Ουάσινγκτον, Φιλαδέλφεια, Νέα Υόρκη... Κάθε μέρος και μια στάση 2-3 μέρες. Τις διαδρομές μας τις διαμορφώναμε έτσι ώστε να δούμε όλα τα εθνικά πάρκα που βόλευαν λόγω απόστασης, και πραγματικά ήταν μαγευτικά! Τα Joshua Tree Park, Death Valley, Grand Canyon, Monument Valley και τα Απαλάχια Όρη είναι μέρη που η φύση είναι μεγαλειώδης και οι εικόνες μένουν χαραγμένες στη μνήμη σου.
Με ποια μέθοδο φωτογραφίζατε; Τι είδους αφήγημα είχατε στο μυαλό σας; Τάσος Παπαϊωάννου: Όχι κάτι το συγκεκριμένο... Οι προσλαμβάνουσες ήταν πολλές και διαφορετικές. Προσπαθήσαμε να χωρέσουμε και το τουριστικό κομμάτι, το οποίο αναπόφευκτα τραβούσε ο φακός, αλλά βέβαια και την καλλιτεχνική ματιά, η οποία δεν θα μπορούσε να μην «πιάσει» τη φυσική ομορφιά, τους ανθρώπους, την κουλτούρα τους, τις συνήθειες τους και την… τρέλα τους. Κώστας Σούκας: Πάντα σε τέτοια ταξίδια ο χρόνος είναι περιορισμένος, οι εικόνες πανέμορφες και ο ρυθμός είναι καταιγιστικός. Νομίζω στην ουσία φωτογραφίζεις ό,τι σου τραβήξει το μάτι χωρίς να κάτσεις να το πολυσκεφτείς και βλέπεις μετά το αποτέλεσμα.
Ένα αστείο περιστατικό. Όπως κι ένα επικίνδυνο, αν φυσικά στον δρόμο είχατε μπλεξίματα. Αλλά και ένα τοπ 5 από τα μέρη της διαδρομής σας με τα οποία συνδεθήκατε περισσότερο. Τάσος Παπαϊωάννου: Επικίνδυνο περιστατικό δεν είχαμε. Δεν νιώσαμε κάπου ότι διατρέχουμε κίνδυνο ούτε απειλή. Αστεία περιστατικά είχαμε σίγουρα πολλά. Ρεσεψιονίστ σε μοτέλ που δεν μας άφησε να μείνουμε, επειδή είχα ρωσική βίζα στο διαβατήριο, μία κοπέλα στη Φιλαδέλφεια που μας έλεγε πως οι Έλληνες είναι μόνο ένας αρχαίος λαός που πίστευε πως δεν υπάρχει πια, ένας τρελός χορός με γιαγιά 75 χρόνων, φαν του Έλβις σε ροκαμπίλι μπαρ τoυ Μέμφις. 5 μέρη τώρα. Προσωπικά διαλέγω το Joshua Tree, την έρημο της Νεβάδα με τo Μοχάβε, την Death Valley με τους 52 βαθμούς Κελσίου υπό σκιά, την ανατριχίλα στο Zabriskie Point, το μεγαλείο του Grand Canyon, το Monument Valley, τα bayou της Ορλεάνης, τα Απαλάχια και το Blue Ridge Parkway... Νομίζω ότι 5 είναι λίγα για να ξεχωρίσω… Κώστας Σούκας: Επειδή καπνίζαμε στριφτά τσιγάρα, όλοι νόμιζαν ότι καπνίζαμε μαριχουάνα, με αποτέλεσμα ή να μας κοιτάνε έκπληκτοι ή να έρχονται να αγοράσουν! Θυμάμαι σε ένα χωριό πήγαμε το βράδυ για ποτό σε ένα μπαρ και ξαφνικά μπήκε ένας αληθινός καουμπόι! Μιλάμε για ζώνη με περίστροφο, σφαίρες, τη δερμάτινη ποδιά που φοράνε πάνω από το παντελόνι, σπιρούνια και τα λοιπά. Εμείς μείναμε άναυδοι, αλλά για όλους τους άλλους θαμώνες ήταν απόλυτα φυσιολογικό...
Αμερικάνικη νύχτα! Αναπτύξτε υπεύθυνα... Τάσος Παπαϊωάννου: Χαμός παντού! Από το εκλεπτυσμένο ψυχεδελικό Cisco, στο ροκ και στο hard rock του Λος Άντζελες (απαραίτητες οι στάσεις σε Roxy, Whiskey A Go-Go και Rainbow)… Από το Λας Βέγκας όπου είχαμε την τύχη να δούμε live τους Who σε μία από τις ελάχιστες εμφανίσεις τους στο Ceasar’s Palace μέχρι τα σαλούν με τα τζουκ μποξ στο Williams και στο Flagstaff (απαραίτητες στάσεις στην ιστορική διαδρομή της Route 66)…Τα δεκάδες μπαρ της 6th Street του Όστιν στο Τέξας - όλα με live μουσική, τα τζαζ κλαμπ της Νέας Ορλεάνης (φυσικά το Preservation Club, αλλά και το Spotted Cat), τα ροκ-εν-ρολ μπαρ του Μέμφις επίσης με εξαιρετικές μπάντες και εκκολαπτόμενους crooners. Ο χαμός από μπαρ και live μουσική στην οδό Broadway του Νάσβιλ - προορισμός των Αμερικανίδων πριν το γάμο τους με δεκάδες μπάτσελορ πάρτι, αλλά βέβαια και τα υπέροχα μπαρ στο Greenwich Village, στο Chelsea και στο Meatpacking District της Νέας Υόρκης. Κώστας Σούκας: Η νυχτερινή ζωή ήταν διαφορετική από πόλη σε πόλη. Στο Σαν Φρανσίσκο είχε υπέροχα μπαρ και εστιατόρια, στο Λος Άντζελες πρέπει να ξέρεις πού να κινηθείς, γιατί η πόλη είναι χαοτική. Το Βέγκας ήταν γεμάτο μικροαστούς Αμερικανούς, Κινέζους, τζογαδόρους και call girls. Λάτρεψα τη Νέα Ορλεάνη με τα τζαζόμπαρα που είχαν live από το μεσημέρι έως αργά το βράδυ και μπάντες έξω στον δρόμο. Στο Μέμφις το κέντρο ήταν γεμάτο μαγαζιά με μπάντες που έπαιζαν rockabilly και όλοι χόρευαν, ενώ στο Νάσβιλ ήταν μια χαοτική κατάσταση με περιπολικά, μεθυσμένους και κάντρι μουσική. Για τη Νέα Υόρκη πάλι τι να πει κανείς;
Μουσικούλα; Δισκάδικα; Μοτέλ; Φαγητό; Για ανατρέξτε σε πράγματα που σας έκαναν να ουρλιάξετε «γουάου». Διευθύνσεις και ονόματα! Και φυσικά, τι καλό... «σηκώσατε»;
Τάσος Παπαϊωάννου: Η μουσική υπάρχει παντού φυσικά. Για τη μουσική που παίζουν οι ραδιοφωνική σταθμοί χρειάζεται να γράψω ολόκληρη έκθεση, αλλά αν είχα να πω μία λέξη, θα ήταν… «μουσικάρες»! Στις πόλεις που συναντήσαμε υπάρχουν όλα τα είδη, όλες οι φυλές, όλες οι τάσεις και φυσικά κάθε πολιτεία έχει και το δικό της μουσικό στιλ και στίγμα, αφού σε πολλές από αυτές έχουν γραφτεί σημαντικές σελίδες της μουσικής ιστορίας… Φοβερά δισκάδικα συναντήσαμε στο Σαν Φρανσίσκο, στη Grant Street, όπου μπορούσες να βρεις τα πάντα: απίθανα βινύλια, σπάνια bootlegs, υπέροχες αφίσες από ιστορικές συναυλίες, αλλά και διάφορα μουσικά gadgets, ενώ για βιβλία απαραίτητη είναι η στάση στο City Light Bookstore. Tο Μέμφις είναι ένα μουσικό μνημείο έτσι κι αλλιώς: Έλβις, Ρόι Όρμπινσον, Τζόνι Κας, Καρλ Πέρκινς, B.B. King, Stax… χρειάζονται κι άλλα; Το ίδιο και το Νάσβιλ με το μουσείο Τζόνι Κας, η Νέα Ορλεάνη, όπου η μουσική ακούγεται παντού 24 ώρες το 24ωρο… Από δισκάδικα διαλέγω το Music Factory στη Νέα Ορλεάνη και το 101 Records στo Cisco, ενώ για τους λάτρεις της soul, κατευθείαν στη Stax Records, για όλα τα 45ρια της εταιρίας, όπως και αντίστοιχα θα βρει κανείς εννοείται και στα στούντιο της Sun Records.
Όσο για τα μοτέλ, αποτελούν έτσι κι αλλιώς μέρος της κουλτούρας, δεν θα μπορούσαμε να μη μείνουμε και να μην αναφερθούμε σε αυτά: Καταλήξαμε σε πάρα πολλά καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής μας, άλλα αξιοπρεπέστατα και άλλα λιγότερο καλά - αλλά τι σημασία είχε; Η εμπειρία και μόνο ήταν πολύ… Αμερική!!!
Για το φαγητό τώρα, junk junk junk... Παντού και σε αφθονία! Και ναι, είναι ο πιο υπέρβαρος λαός του πλανήτη, ειδικά στην κεντρο-νότιες πολιτείες. Φυσικά βρίσκεις τα πάντα, φυσικά και είναι χιλιάδες οι επιλογές σε εξαιρετικά εστιατόρια, αλλά το junk είναι αυτό που επικρατεί όπου κι αν βρεθείς. Κώστας Σούκας: Το ταξίδι είχε δυο κρυφά χαρτιά. Στο Σαν Φρανσίσκο ήταν η επέτειος των 50 χρόνων από την Άνοιξη των Λουλουδιών και στο Haight-Ashbury όλα ήταν πανηγυρικά με εκθέσεις συναυλίες και λοιπά. Επίσης το καλοκαίρι είχαμε την επέτειο για τα 40 χρόνια από τον θάνατο του Έλβις. Φτάσαμε στο Μέμφις μία μέρα μετά και τα πανo σε όλη την πόλη ανακοίνωναν ότι είναι Presley Week. Η πόλη ήταν γεμάτη με μιμητές του και η αίσθηση φανταστική! Τι να πεις όταν στην πόλη η κεντρική λεωφόρος λέγεται B.B.King Avenue; Για τους Αμερικανούς αυτή είναι η παράδοσή τους και έτσι ό,τι είχε σχέση με τη μουσική ήταν απόλυτα αυθεντικό. Η διανυκτέρευσή μας ήταν σχεδόν αποκλειστικά σε μοτέλ, κάτι που είχε αποφασιστεί από την αρχή και το γουστάραμε τρελά. Ήταν οικονομικά, καθαρά και το είχαμε απωθημένο μετά από τόσες ταινίες! Εγώ βρήκα τον παράδεισό μου σε ένα δισκάδικο στη Νέα Ορλεάνη, όπου σήκωσα ό,τι αφίσα και μπλούζα βρήκα μπροστά μου...Βινύλια δεν πήρα, γιατί φοβήθηκα τη μεταφορά τους από πόλη σε πόλη.
Ωχ, ξεχάστηκα! Με τι αμάξι ταξιδέψατε; Και πόσα χιλιόμετρα διαδρομή γράψατε συν πόσες μέρες σας πήρε για να διασχίσετε ακτή με ακτή... Τάσος Παπαϊωάννου: Ταξιδέψαμε με δύο απλά επιβατικά, αφού το ένα φρόντισε να μας αφήσει στα μισά της διαδρομής και μετά από μία σύντομη περιπέτεια, έπρεπε να το αντικαταστήσουμε. Βλέπεις, και για το αυτοκίνητο ήταν υπερβολικό το ταξίδι, φρόντισε να μας αφήσει κατά την είσοδό μας στο 500 χιλιομέτρων Blue Ridge Parkway. Συνολικά διασχίσαμε 12.000 χλμ και μαζί με τις στάσεις το ταξίδι μας κράτησε ένα μήνα. Κώστας Σούκας: Το αυτοκίνητο (η Κριστίν) ήταν ένα καινούριο Nissan που αποδείχτηκε λίγο για το ταξίδι μας. Τελικά μας άφησε στα Απαλάχια Όρη, ευτυχώς μπροστά σε ένα κέντρο επισκεπτών (έτσι καταφέραμε και καλέσαμε οδική βοήθεια) και δυστυχώς την παραμονή της ολικής έκλειψης ηλίου σε μια περιοχή που ήταν στη ζώνη του 100% και όλα τα δωμάτια ήταν γεμάτα. Φανταστείτε ότι βρήκαμε δωμάτιο σε δυο ώρες απόσταση με το ταξί! Αν θυμάμαι καλά, κάναμε 11.500 χλμ σε 23 μέρες (μια διαδρομή Αθήνα - Θεσσαλονίκη καθημερινά), αλλά το τοπίο ήταν τόσο μεγαλειώδες, που μας αντάμειψε για κάθε στιγμή. Έξαλλου η βενζίνη έχει 35-40 λεπτά το λίτρο και δεν υπάρχουν διόδια! Τι παραπάνω να ζητήσει κανείς;
Κι ύστερα επιστρέψατε. Και ετοιμάσατε την έκθεση στο Φουάρ. Πόσο ξεσκαρτάρισμα κάνατε στις εικόνες του στοκ σας; Και πώς θα θέλατε να τη δουν οι επισκέπτες τούτην την έκθεση; Τάσος Παπαϊωάννου: 12.000 χιλιόμετρα αποτυπωμένα σε 25.000 φωτογραφίες… Μεγάλο το ξεσκαρτάρισμα και απίστευτα δύσκολη η επιλογή. Πώς να χωρέσεις ένα τέτοιο ταξίδι σε 30 φωτογραφίες που παρουσιάζουμε στο Φουάρ; Σαν concept αποφασίσαμε να έχουμε από την πλευρά του Κωστή την πιο έγχρωμη ποπ κουλτούρα της Αμερικής και από τη μεριά τη δική μου τα τοπία της σε ασπρόμαυρο. Είναι τόσα πολλά που αφήσαμε απ’ έξω, τόσα πολλά που πάνω στην επιλογή μπορεί να αδικήσαμε, είναι όμως και τόσα πολλά τα χιλιόμετρα που ταξιδεύουν ήδη οι εικόνες που εκθέτουμε και που θα θέλαμε να αποτελέσουν αφορμή για όσους τις δουν να διασχίσουν κι εκείνοι την Αμερική, coast to coast. Κώστας Σούκας: Η έκθεση αυτή είναι θραύσματα από τις αναμνήσεις μας, μια μικρή τζούρα ενός φευγάτου ταξιδιού που ήταν όνειρο ζωής για μας... Θα ήθελα, αν κάποιος τη δει, να ονειρευτεί λίγο, να ταξιδέψει λίγο και ίσως να του μπει η ιδέα να το κάνει και αυτός.
«Δεν ξέρω ποια γρανάζια κινούνται μέσα μας όταν κοιτάμε φωτογραφίες, ειδικά φωτογραφίες καλλιτεχνών όπως ο Cartier-Bresson, αλλά δεν είναι μόνο η όραση που δουλεύει, ούτε μονάχα η φαντασία»
12°
