Why Look at Animals?: Πάνω από 60 καλλιτέχνες από 25 χώρες αποκαλύπτουν την βαθιά προβληματική μας σχέση με τα ζώα
Πώς θα ήταν αν ξανακοιτούσαμε τα ζώα, όχι ως εικόνες ή προϊόντα, αλλά ως ισότιμους συνοδοιπόρους; Μπορούμε να μιλάμε για οικολογία και δικαιοσύνη χωρίς να λογαριάζουμε τη μη ανθρώπινη ζωή; Και τι αποκαλύπτει για εμάς η σιωπή που επιβάλλαμε σε εκείνα τα πλάσματα με τα οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη; Σήμερα το πρωί βρεθήκαμε στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, μια μέρα πριν το άνοιγμα της νέας μεγάλης διεθνούς έκθεσης Why Look at Animals? Δικαιοσύνη για τη μη ανθρώπινη ζωή. Εκεί μας υποδέχτηκε η Κατερίνα Γρέγου, επιμελήτρια της έκθεσης και Καλλιτεχνική Διευθύντρια του ΕΜΣΤ, η οποία μας ξενάγησε προσωπικά στον χώρο και μας μίλησε για τις βαθύτερες έννοιες και τις καλλιτεχνικές επιλογές πίσω από το φιλόδοξο αυτό εγχείρημα.
Νίκος Τρανός Πεδίον (στομίδα για άλογα – χαλινάρι), 2024 (λεπτομέρεια) 400 μικρά πορσελάνινα γλυπτά Μεταβλητές διαστάσεις Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Γκαλερί Ζουμπουλάκη Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν
Lynn Hershman Leeson The Infinity Engine, 2014 (λεπτομέρεια) Πολυμεσική εγκατάσταση Μεταβλητές διαστάσεις Ευγενική παραχώρηση της καλλιτέχνιδας, της Γκαλερί Altman Siegel, Σαν Φρανσίσκο και της Γκαλερί Bridget Donahue, Νέα Υόρκη Φωτογραφία: Πάρις Ταβιτιάν
Η έκθεση Why Look at Animals? διερευνά την πολυεπίπεδη, συχνά αόρατη σχέση του ανθρώπου με τα ζώα στη σύγχρονη εποχή. Εμπνευσμένη από το ομότιτλο δοκίμιο του John Berger, η έκθεση απλώνεται σε όλους τους ορόφους του ΕΜΣΤ και φωτίζει την απομάκρυνση του ανθρώπου από τη μη ανθρώπινη ζωή, μέσα από το πρίσμα της νεωτερικότητας, του ανθρωποκεντρισμού και του ειδισμού. Η βιομηχανική εκμετάλλευση, η καταστροφή ενδιαιτημάτων, η πολιτική αδιαφορία και η αντικειμενοποίηση των ζώων προβάλλονται ως συμπτώματα μιας πολιτισμικής κρίσης, που απαιτεί άμεση ηθική και πολιτική επαναδιαπραγμάτευση.
Δημήτρης Τσουμπλέκας Birds at 5 O' Clock in The Morning, 2025 (λεπτομέρεια) Οκτώ εκτυπώσεις inkjet 110 x 85 εκ. η καθεμία Παραγωγή του ΕΜΣΤ Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη
Όπως παρατηρεί ο Berger, κάποτε τα ζώα βρίσκονταν στο επίκεντρο της ανθρώπινης ζωής, συνυπήρχαν μαζί μας και κατείχαν έναν κεντρικό ρόλο στην καθημερινότητά μας. Ωστόσο, τα τελευταία διακόσια χρόνια, αυτή η εγγύτητα χάθηκε – τα ζώα απομακρύνθηκαν τόσο φυσικά όσο και συμβολικά από τον ανθρώπινο ορίζοντα. Στη διάρκεια της νεωτερικότητας, μετατράπηκαν σε θέαμα και αντικείμενο, παρουσιαζόμενα μόνο μέσα από ζωολογικούς κήπους, τσίρκα, τηλεοπτικές εκπομπές και βιομηχανίες διασκέδασης. Σήμερα, πολλά ζώα δεν είναι παρά ανώνυμα προϊόντα στα ράφια των καταστημάτων, αποκομμένα πλήρως από τη ζωή, τον πόνο και τον θάνατό τους — μια πραγματικότητα που μένει αόρατη στη συλλογική μας συνείδηση.
Maarten Vanden Eynde Taxonomic Trophies, 2005 - Κλαδιά, ξύλο και μεταλλικά πλακίδια με ονόματα Μεταβλητές διαστάσεις Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη Φωτογραφία: Philippe De Gobert
Η έκθεση υποστηρίζει ότι η κλιματική δικαιοσύνη και η περιβαλλοντική προστασία δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς τη συμπερίληψη της μη ανθρώπινης ζωής. Τα ζώα δεν είναι «άλλα», αλλά όντα με συναισθηματική νοημοσύνη, κοινωνικότητα και ιδιαίτερες ικανότητες, που οι σύγχρονες επιστήμες τεκμηριώνουν όλο και πιο ξεκάθαρα. Η έκθεση καλεί τους επισκέπτες να εγκαταλείψουν την καρτεσιανή θεώρηση του «ζώου-μηχανή» και να αναγνωρίσουν τη βία που ασκείται καθημερινά στα μη ανθρώπινα όντα, πολλές φορές μακριά από τη δημόσια θέα.
Πάρις Πετρίδης Βηθλεέμ, 2012 Εκτύπωση inkjet 100 x 140 εκ. Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη
Μέσα από έργα καλλιτεχνών που έχουν ασχοληθεί σε βάθος με το θέμα, η έκθεση προτείνει έναν διαφορετικό τρόπο θέασης των ζώων – ως υπάρξεις με φωνή, αξιοπρέπεια και δικαίωμα στη συνύπαρξη. Αποφεύγοντας απλουστεύσεις και εικονογραφικές κοινοτοπίες, επιχειρεί να ενεργοποιήσει τη φαντασία και την ενσυναίσθηση, οραματιζόμενη έναν κόσμο με ισότιμες διαειδικές σχέσεις. Η πρόκληση είναι ξεκάθαρη: να αναγνωρίσουμε την εγγενή αξία κάθε ζωής και να φανταστούμε κοινωνίες όπου τα ζώα δεν είναι «κάτι», αλλά «κάποιοι».
Lin May Saeed Elephant Relief (V04), 2021 Πολυστερίνη, ακρυλικό χρώμα 182 × 126 × 13 εκ. Ευγενική παραχώρηση του Lin May Saeed Estate και της Jacky Strenz, Φρανκφούρτη αν Μάιν Φωτογραφία: Wolfgang Günzel
Το ΕΜΣΤ, αναγνωρίζοντας τη βαρύτητα των ερωτημάτων που τίθενται για τη θέση των ζώων στη σύγχρονη κοινωνία, αφιερώνει τον νέο εκθεσιακό του κύκλο στη μελέτη της σχέσης μεταξύ ανθρώπου και μη ανθρώπινης ζωής. Στο επίκεντρο της έκθεσης βρίσκεται η ανάγκη να συμπεριληφθεί η φωνή των ζώων στον δημόσιο διάλογο για την οικολογική και ηθική ισορροπία του πλανήτη. Δεν μπορούμε πλέον να μιλάμε για κλιματική δικαιοσύνη, για βιωσιμότητα και για προστασία του περιβάλλοντος, αν δεν αναγνωρίσουμε τα ζώα ως ισότιμα μέλη του οικοσυστήματος — ως πλάσματα με δικαιώματα και εμπειρίες.
Marcus Coates Extinct Animals, 2018 Σύνολο 19 εκμαγείων, γύψος Ποικίλες διαστάσεις Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη και της Γκαλερί Kate MacGarry, Λονδίνο
Με περισσότερα από 200 έργα από 60 καλλιτέχνες και 25 χώρες —από την Ευρώπη, την Ασία, την Αφρική και την Αμερική— η έκθεση Why Look at Animals? καταλαμβάνει όλους τους ορόφους του μουσείου, συνθέτοντας μια σύνθετη, πολυφωνική αφήγηση για τον ρόλο των ζώων στην ανθρώπινη ιστορία και συνείδηση. Στην έκθεση, η βιομηχανική εκτροφή, τα ψυχαγωγικά θεάματα, το παράνομο εμπόριο και οι οικολογικές καταστροφές συναντούν τη φιλοσοφική, καλλιτεχνική και πολιτική σκέψη, προκαλώντας τον επισκέπτη να κοιτάξει ξανά —και αλλιώς.
Nabil Boutros Celebrities / Ovine Condition, 2014 65 φωτογραφικές εκτυπώσεις σε dibond 60 x 60 εκ. η καθεμία Ευγενική παραχώρηση του καλλιτέχνη
Ξεκινώντας από τον υπόγειο όροφο, όπου αναλύεται ο ρόλος της αποικιοκρατίας και της εκβιομηχάνισης στη μαζική εκμετάλλευση των ζώων, μέχρι τον τέταρτο, όπου κυριαρχούν η ποίηση, ο οικοφεμινισμός, ο ανιμισμός και το παιχνίδι, η έκθεση διαμορφώνει μια διαδρομή αφύπνισης και μετασχηματισμού. Από το ισόγειο και πάνω, οι επισκέπτες θα συναντήσουν έργα που εστιάζουν στην κατάσταση των ζώων σήμερα: πώς επιβιώνουν σε αστικά περιβάλλοντα, αλλά και παραδείγματα ακτιβισμού για τα δικαιώματά τους και νέες μορφές γνώσης σχετικά με αυτά, μεταξύ άλλων. Ανάμεσα στα έργα, συναντάμε καλλιτέχνες που εδώ και χρόνια εξετάζουν τη βία, την ετερότητα, την ευαισθησία των ζώων. Το Why Look at Animals? δεν είναι μόνο η μεγαλύτερη έκθεση που έχει πραγματοποιήσει ποτέ το ΕΜΣΤ —είναι η πρώτη τόσο εκτεταμένη διεθνής απόπειρα να τοποθετηθούν τα ζώα, ξανά, στο επίκεντρο του συλλογικού μας βλέμματος. Και όπως μας θυμίζει και η ίδια η δομή του μουσείου, από τα υπόγεια της ιστορίας έως τις στέγες της φαντασίας, το μέλλον της ζωής πάνω στη Γη δεν μπορεί παρά να είναι κοινό.
Ang Siew Ching I Art Orienté Objet (Marion Laval-Jeantet & Benoît Mangin) I Ευριπίδης Βαβούρης I Sammy Baloji I Κωστής Βελώνης I Elisabetta Benassi I John Berger I Rossella Biscotti I Kasper Bosmans I Xavi Bou I Nabil Boutros I David Brooks I Cheng Xinhao I David Claerbout I Marcus Coates I Sue Coe I Simona Denicolai & Ivo Provoost I Mike Dibb & Chris Rawlence (με τον John Berger) I Mark Dion I Radha D’Souza I Maarten Vanden Eynde I Jakup Ferri I Αλέξανδρος Γεωργίου I Igor Grubić I Gustafsson & Haapoja I Joseph Havel I Lynn Hershman Leeson I Annika Kahrs I Μενέλαος Καραμαγγιώλης I Anne Marie Maes I Britta Marakatt-Labba I Νίκος Μάρκου I Άγγελος Μεργές I Wesley Meuris I Tiziana Pers I Πάρις Πετρίδης I Τζάνις Ράφα I Rainio & Roberts I Marta Roberti I Mostafa Saifi Rahmouni I Lin May Saeed I Πάνος Σκλαβενίτης I Sonic Space I Jonas Staal I Daniel Steegmann Mangrané I Oussama Tabti I Emma Talbot I Νίκος Τρανός I Μαρία Τσάγκαρη I Δημήτρης Τσουμπλέκας I Driant Zeneli
25°
