10+ φορές που η Τέχνη ήταν το θύμα - Έργα που βανδαλίστηκαν, καλλιτέχνες που στιγματίστηκαν

Η τέχνη, εκτός από αντικείμενο θαυμασμού και πολιτιστικής κληρονομιάς, έχει υπάρξει διαχρονικά και στόχος βανδαλισμών.

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, πολλά αριστουργήματα της τέχνης έχουν υποστεί ζημιές και βανδαλισμούς, άλλοτε ανεπανόρθωτες και άλλοτε αποκαταστάσιμες.

Οι βανδαλισμοί έργων τέχνης αποτελούν ένα επαναλαμβανόμενο φαινόμενο στην ιστορία. Οι αιτίες ποικίλλουν – από θρησκευτικούς και πολιτικούς λόγους έως ακραίες ακτιβιστικές ενέργειες ή ακόμη και προσωπικά ψυχολογικά κίνητρα.

Παρότι πολλές επιθέσεις έχουν οδηγήσει σε ανεπανόρθωτες καταστροφές, η πρόοδος στη συντήρηση έργων τέχνης έχει επιτρέψει τη διάσωση πολλών αριστουργημάτων. Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς παραμένει κρίσιμο ζήτημα, καθώς η τέχνη δεν είναι απλώς αισθητική απόλαυση, αλλά και ζωντανή μνήμη της ανθρωπότητας.

Με αφορμή την επίθεση του βουλευτή της Νίκης, Νίκου Παπαδόπουλου και τον βανδαλισμό που υπέστησαν τα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη τα οποία εκτίθενται στην Εθνική Πινακοθήκη, ανατρέχουμε σε χαρακτηριστικές περιπτώσεις βανδαλισμών έργων τέχνης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Σπασμένα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη από την έκθεση με τίτλο «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου», στην Εθνική Πινακοθήκη © ΑΠΕ/ΜΠΕ/ Εθνική Πινακοθήκη/STR

Βανδαλισμοί στην Ελλάδα

Σχετικό Άρθρο

Ελλαδα Εθνική Πινακοθήκη: Εξετάζεται η ασφαλής επανέκθεση των έργων του Κατσαδιώτη

Newsroom 17.03.2025, 19:30

Ο Παρθενώνας και η καταστροφή των Γλυπτών

Ένα από τα πιο γνωστά περιστατικά βανδαλισμού στην Ελλάδα αφορά την καταστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα. Κατά την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και αργότερα κατά την Οθωμανική κατοχή, πολλά αγάλματα και ανάγλυφα του ναού είτε αφαιρέθηκαν είτε υπέστησαν φθορές. Η πιο διαβόητη καταστροφή, ωστόσο, σημειώθηκε το 1687, όταν ο Παρθενώνας βομβαρδίστηκε από τις βενετσιάνικες δυνάμεις του Μοροζίνι, προκαλώντας σοβαρές ζημιές στο μνημείο.

Η κλοπή του πίνακα του Πικάσο από την Εθνική Πινακοθήκη

Το 2012, ένας από τους σημαντικότερους πίνακες που βρίσκονταν στην Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας, το "Γυναικείο Κεφάλι" του Πάμπλο Πικάσο, εκλάπη μαζί με έναν πίνακα του Μοντριάν.

Σχετικό Άρθρο

Εικαστικα Eθνική Πινακoθήκη: Απομακρύνθηκαν τα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη με τη σύμφωνη γνώμη του

Newsroom 15.03.2025, 16:47

Ο πίνακας είχε δωρηθεί από τον Πικάσο στην Ελλάδα το 1949 ως αναγνώριση της αντίστασης των Ελλήνων κατά των Ναζί. Η κλοπή αυτή θεωρήθηκε πολιτιστικός βανδαλισμός, καθώς στέρησε για χρόνια το έργο από το κοινό. Το 2021, ο πίνακας εντοπίστηκε και επέστρεψε στην Πινακοθήκη.

Οι πίνακες του Πικάσο και του Μοντριάν που είχαν κλαπεί το 2012 από την Εθνική Πινακοθήκη © Eurokinissi/Τατιάνα Μπόλαρη

Το 2011, απέναντι από το δημαρχείο της Αθήνας στην πλατεία Κοτζιά, στήθηκε το έργο Red Eyed Sky Walkers της Τζένης Μαρκέτου. 99 μετεωρολογικά κόκκινα μπαλόνια και μικρές ασύρματες βίντεο κάμερες τοποθετημένες ανάμεσά τους, που πρόβαλλαν σε πραγματικό χρόνο τις εικόνες στο εσωτερικό ενός γειτονικού καφενείου.

Το έργο, το οποίο εγκαταστάθηκε στο πλαίσιο υλοποίησης προγράμματος δημόσιας Τέχνης από το υπουργείο Πολιτισμού, υπέστη βανδαλισμό την επόμενη ήδη μέρα, ενώ μπαλόνια του κλάπηκαν.

Τζένη Μαρκέτου, Red Eyed Sky Walkers, 2008 © Flickr/tasoskaimenakis

Ανάλογη τύχη είχε την ίδια περίοδο και το έργο Εις δόξαν του Βλάση Κανιάρη, που τοποθετήθηκε στην πλατεία Ομόνοιας. Ένα όρθιο παραλληλόγραμμο που το συγκροτούσαν σακιά τσιμέντου τυλιγμένα με την ελληνική σημαία, έγινε αντικείμενο καθημερινού βανδαλισμού με άγνωστους να αφαιρούν τμήματά του.

Βλάσης Κανιάρης (1928-2011), Εις δόξαν, 1993, εγκατάσταση, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης © Χ

Φτάνοντας στο σήμερα, δύο έργα τέχνης του Χριστόφορου Κατσαδιώτη που θεωρήθηκαν βλάσφημα από τον βουλευτή της Νίκης, Νίκο Παπαδόπουλο, ήταν η αφορμή για τον βανδαλισμό τους στην Εθνική Πινακοθήκη. 

Η Εθνική Πινακοθήκη βανδαλίστηκε από τον βουλευτή Νίκο Παπαδόπουλο, ο οποίος επιτέθηκε σε τέσσερα έργα τέχνης του Χριστόφορου Κατσαδιώτη, με τίτλους: «Εικόνισμα 1ο», «Εικόνισμα 16ο», «Εικόνισμα 17ο», «Ο Άγιος Χριστόφορος» © ΑΠΕ/ΜΠΕ/ Εθνική Πινακοθήκη/Odysseas Vacharidis

Βανδαλισμοί αγαλμάτων στη σύγχρονη Ελλάδα

Τα τελευταία χρόνια, στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί περιστατικά βανδαλισμών μνημείων και αγαλμάτων, κυρίως σε περιόδους κοινωνικής αναταραχής. Αγάλματα ιστορικών προσωπικοτήτων, όπως του Τρούμαν στην Αθήνα, έχουν καταστραφεί από διαδηλωτές, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις γλυπτά έχουν βαφτεί με μπογιές ή καταστραφεί με βαριοπούλες.

Χαρακτηριστικό είναι επίσης το περιστατικό του 2012, όταν άγνωστοι έριξαν μπογιές στο άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου στην Αθήνα. Παράλληλα, γκράφιτι και άλλες μορφές παρέμβασης σε ιστορικά κτίρια αποτελούν συχνό σύγχρονο φαινόμενο.

Μόνα Λίζα - Επιθέσεις στον διασημότερο πίνακα

Ο πίνακας της "Μόνα Λίζα" του Λεονάρντο ντα Βίντσι έχει πέσει θύμα αρκετών επιθέσεων.

Σχετικό Άρθρο

Εικαστικα Εθνική Πινακοθήκη: Ξενάγηση στην έκθεση «Η σαγήνη του αλλόκοτου» από τη Συραγώ Τσιάρα

A.V. Team 12.03.2025, 21:29

Το 1956, ένας Βολιβιανός τουρίστας πέταξε πέτρα στον πίνακα, προκαλώντας ζημιά στο κάτω μέρος του.

Το 1974, μια γυναίκα ψέκασε με κόκκινη μπογιά το προστατευτικό γυαλί που καλύπτει το έργο, διαμαρτυρόμενη για τα δικαιώματα των αναπήρων στην Ιαπωνία.

Το 2022, ένας άνδρας ντυμένος ως ηλικιωμένη γυναίκα εκτόξευσε κέικ στον πίνακα, λέγοντας ότι ήθελε να ευαισθητοποιήσει για την κλιματική αλλαγή. Ευτυχώς, το αλεξίσφαιρο γυαλί τον προστάτευσε.

View this post on Instagram

A post shared by TODAY (@todayshow)

Η καταστροφή της Νύχτας με τα Κρίνα του Βαν Γκογκ

Ένας από τους πιο σοβαρούς βανδαλισμούς σημειώθηκε το 1978, όταν ένας άνδρας ονόματι Τόνι Σάπερ βανδάλισε τον πίνακα "Νύχτα με τα Κρίνα" του Βίνσεντ βαν Γκογκ στο Μουσείο Βαν Γκογκ στο Άμστερνταμ, κόβοντάς τον με μαχαίρι.

Η αποκατάσταση του έργου ήταν δύσκολη, αλλά οι συντηρητές κατάφεραν να το επαναφέρουν σε μεγάλο βαθμό.

Διαδηλωτές της Just Stop Oil που πέταξαν σούπα ντομάτας Heinz στον πίνακα «Ηλιοτρόπια» του Βίνσεντ Βαν Γκογκ στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου το 2022 © EPA/Just Stop Oil

Η επίθεση στη Guernica του Πικάσο

Το 1974, ένας ακτιβιστής ονόματι Τόνι Σέρα έγραψε με κόκκινη μπογιά πάνω στο διάσημο αντιπολεμικό έργο "Guernica" του Πικάσο, που βρισκόταν τότε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης.

Η επίθεση είχε ως σκοπό να διαμαρτυρηθεί κατά του πολέμου του Βιετνάμ. Ευτυχώς, το έργο είχε καλυφθεί με προστατευτικό γυαλί και αποκαταστάθηκε άμεσα.

Οι επιδρομές των Ταλιμπάν στα βουδιστικά αγάλματα του Μπαμιγιάν

Ένα από τα πιο δραματικά παραδείγματα βανδαλισμού ήταν η καταστροφή των γιγαντιαίων βουδιστικών αγαλμάτων του Μπαμιγιάν στο Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν το 2001. Αυτά τα μνημεία, ηλικίας 1.500 ετών, ανατινάχθηκαν, καθώς θεωρήθηκαν "ειδωλολατρικά". Η απώλεια αυτών των έργων αποτέλεσε ανεπανόρθωτη πολιτιστική καταστροφή.

Οικοακτιβισμός, η κίνηση Just Stop Oil και οι επιδρομές σε μουσεία

Τα τελευταία χρόνια, ακτιβιστικές ομάδες όπως η "Just Stop Oil" έχουν πραγματοποιήσει επιθέσεις σε έργα τέχνης, προσπαθώντας να τραβήξουν την προσοχή στην κλιματική αλλαγή.

Σε διάφορα μουσεία, ακτιβιστές έχουν πετάξει μπογιά ή τρόφιμα πάνω σε έργα όπως "Ηλιοτρόπια" του Βαν Γκογκ. Αν και οι περισσότερες επιθέσεις δεν προκάλεσαν σοβαρές ζημιές, έχουν προκαλέσει έντονη συζήτηση για τη σχέση μεταξύ διαμαρτυρίας και πολιτιστικής κληρονομιάς.