O Ντίνος Σιώτης, ο δραστήριος εκδότης του περιοδικού (δε)κατά που διοργάνωσε το 1ο Διεθνές Λογοτεχνικό Φεστιβάλ Τήνου– η AV ήταν χορηγός επικοινωνίας- μας έδωσε τις σημειώσεις του…
Πρόκειται για το 1ο Διεθνές Λογοτεχνικό Φεστιβάλ Τήνου, το ιστορικό του, την διοργάνωσή του, την πορεία εξέλιξής του, τις προοπτικές που ανοίγονται για τη χώρα μας στη διεθνή λογοτεχνική σκακιέρα, καθώς και για οδηγίες προς ναυτιλομένους υποψήφιους διευθυντές ανάλογων λογοτεχνικών φεστιβάλ. Κατ΄αρχήν, όλα ξεκίνησαν με ένα δημοσίευμα στους Financial Times κάποιο Σαββατοκύριακο την άνοιξη του 2004 στη Βοστόνη. Έλεγε το δημοσίευμα ότι σ’ ένα ψαροχώρι της Βραζιλίας, το Πάρατσι, η Αγγλίδα ατζέντισα λογοτεχνίας Λιζ Κάλντερ, είχε οργανώσει εκεί το 2003 ένα διεθνές λογοτεχνικό φεστιβάλ το οποίο είχε πάει πολύ καλά. Ήταν επόμενο να πήγαινε καλά, γιατί η ίδια εργαζόταν στον εκδοτικό οίκο Μπλούμπσμπερι, ήξερε το δήμαρχο της πόλης του Πάρατσι και γνώριζε προσωπικά πολλούς σπουδαίους συγγραφείς από όλο τον κόσμο, μιας και αυτή ήταν η δουλειά της. Και λέω στον εαυτό μου: «Για στάσου. Κι εγώ ξέρω το δήμαρχο της Τήνου και γνωρίζω προσωπικά πολλούς συγγραφείς, Έλληνες και ξένους. Γιατί να μην το δοκιμάσω κι εγώ κάποια στιγμή;» Τα επόμενα πέντε χρόνια η ιδέα στριφογύριζε στο μυαλό μου. Όχι κάθε μέρα, φυσικά.
Επαναπατρίστηκα από την Βοστόνη τον Οκτώβριο του 2004. Τον Απρίλιο του 2005 βάλαμε μπρος με τον Γιώργο-Ίκαρο Μπαμπασάκη το περιοδικό (δε)κατα (που το σχεδιάζαμε επί δύο χρόνια) και δυο χρόνια αργότερα ξεκινήσαμε με τον Πάνο Καπώνη, τον Μανώλη Ρουσάκη και είκοσι συγγραφείς και ποιητές το μη κεδροσκοπικό σωματείο Κοινωνία των (δε)κάτων. Ο λόγος που δημιουργήσαμε αυτό το μη κερδοσκοπικό σωματείο ήταν να έχουμε μια νομική και οργανωτική κάλυψη και υπόσταση για την διοργάνωση εκδηλώσεων για το βιβλίο, την λογοτεχνία και την ποίηση, να κάνουμε ποιητικές και λογοτεχνικές εκδόσεις, βραδιές και συναντήσεις, να θεσπίσουμε το The Athens Prize for Literature και για να μπορούμε να παίρνουμε επιχορηγήσεις από την ΕΕ και από ιδιώτες. Έκτοτε ψαχνόμασταν πότε με τον ένα πότε με τον άλλο τρόπο.
Τον Οκτώβριο του 2009, αφού πια η ιδέα ενός διεθνούς λογοτεχνικού φεστιβάλ στην Τήνο είχε κάπως ωριμάσει, ένα μεσημέρι, τυχαία, γωνία Ιπποκράτους και Σόλωνος, πέφτω πάνω στον Κύπριο ποιητή και φίλο Λεύκιο Ζαφειρίου. Από τις επαφές που ως τότε είχα με την ομολογουμένως διόλου δύσκαμπτη γραειοκρατία της ΕΕ, ήξερα ότι έπρεπε να αναμιχθούν φορείς από τουλάχιστον τρεις χώρες της ΕΕ. Ρωτάω, λοιπόν, τον Λεύκιο Ζαφειρίου αν ήξερε έναν φορέα στην Κύπρο που θα ήταν πρόθυμος να μπει στο παιχνίδι διοργάνωσης λογοτεχνικών εκδηλώσεων και φεστιβάλ με διεθνή απήχηση. Μου ανέφερε το όνομα της ποιήτριας Λίλης Μιχαηλίδη που ανακατευόταν με σχετικές βραδιές. Ηξερα ελαφρώς την Λίλη Μιχαηλίδη από ένα ποιητικό της βιβλίο και την είχα γνωρίσει λίγους μήνες πριν στο Φίλιον χάρη στην κοινή μας φίλη Χρύσα Σπυροπούλου.
Την άλλη μέρα νωρίς το πρωί με καλεί στο τηλέφωνο στο σπίτι η Λίλη Μιχαληλίδη. Λέω μέσα μου: «Πότε πρόλαβε ο Λεύκιος και της το είπε;» Με ρωτά αν είμαι πρόθυμος να συνεργαστούμε για μία διεθνή ποιητική βραδιά στην Αθήνα. Όμως δεν της είχε τηλεφωνήσει ο Λεύκιος Ζαφειρίου. Εντελώς τυχαία και συμπτωματικά με είχε πάρει, διότι κάπου είχε διαβάσει ότι κι εμείς, στα (δε)κατα, κάναμε παράλληλες εκδηλώσεις. Της είπα ότι θα με ενδιέφερε η Τήνος και όχι η Αθήνα και ότι θα προτιμούσα να είναι λογοτεχνική και όχι ποιητική βραδιά. ΕΠΕΞΗΓΗΣΗ Βρήκαμε τα βασικά απ’ το τηλέφωνο και τέλη Οκτωβρίου έρχεται στην Αθήνα με την Νόρα Χατζησωτηρίου για να δούμε πόσο ρεαλιστικά ήταν όλα όσα είχαμε συζητήσει. Τα βάλαμε κάτω και αρχίσαμε τις ασκήσεις επί χάρτου.
Τέλη Ιανουαρίου 2010 έρχονται ξανά στην Αθήνα οι δύο Κύπριες, φίλες πια, που αντιπροσώπευαν δύο πολιτιστικούς φορείς της Κύπρου. Με τον Πάνο Καπώνη, κάναμε οι τέσσερις ένα ταξίδι στην Τήνο όπου συναντήσαμε τις τοπικές αρχές και παράγοντες της επιχειρηματικής κοινότητας του νησιού, επισκεφθήκαμε τους χώρους όπου θα διεξαγόταν οι τρεις βραδιές του Φεστιβάλ, είδαμε ξενοδοχεία, εστιατόρια, και είχαμε επαφές με ανθρώπους του Πανελληνίου Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου καθώς και με τον Μάρκο Βιδάλη, διευθυντή του Ιδρύματος Τηνιακού Πολιτισμού. Όλα τα προκαταρκτικά είχαν πάει πολύ καλά, σαν ένα καλοκουρδισμένο ρολόι.
Πρέπει να πω εξ αρχής ότι όλα όσα ακολούθησαν και όπως ακολουθησαν δεν θα είχαν πάρει την τροπή που πήραν ούτε το φεστιβάλ στην Τήνο θα είχε πραγματοποιηθεί σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα χωρίς το διαδίκτυο και την επικοινωνία μέσω ηελτυκρονιού ταχυδρομείου. Επίσης πρέπει να τονίσω ότι από όσους ξένους συγγραφείς γνωρίζω και προσκάλεσα μόνο δύο δέχθηκαν και ήρθαν. Οι υπόλοιποι, όσοι δεν ήρθαν, είχαν σοβαρούς λόγους:
» Ο Ντον ντε Λίλο μου έστειλε μήνυμα μέσω του κοινού μας φίλου Τομ Λεκλαίρ ότι δεν θέλει να έρθει ξανά στην Ελλάδα για να μην «στραπατσάρει» εκείνη την όμορφη εικόνα που διατηρεί από την Αθήνα και από τη τη χώρα μας από την εποχή που έμενε στην Φωκυλίδου, τότε, τη δεκαετία του ’70 που έγραψε το μυθιστόρημά του του Ονόματα (Εστία).
» Ο Σέιμους Χίνι μου έστειλε γράμμα ότι δεν μπορούσε να έρθει γιατί στις 30 Ιουλίου έπρεπε να είναι σε ένα άλλο φεστιβάλ στο Εδιμβούργο.
» Ο Τσαρλς Σίμικ δεν μπορούσε να έρθει γιατί το επίμαχο Σαββατοκύριακο διάβαζε κάπου στη Νέα Αγγλία.
» Οι Ρίτσαρντ Φορντ και Τομπάιας Γουλφ είχαν άλλες επαγγελματικές υποχρεώσεις.
» Ο Άμος Οζ είχε κι αυτός κάπου να πάει για μια εκδήλωση στο Ισραήλ το τελευταίο σαββατοκύριακο του Ιουλίου.
» Ο Πολ Όστερ είχε να τελειώσει ένα βιβλίο που έγραφε.
» Η Αρουντάτι Ρόι θα ήταν για δουλειές στην Αμερική.
» Ο Μπέρυ Άνσγουορθ είχε υποχρεώσεις στην Ιταλία όπου ζει τα τελευταία δέκα χρόνια.
» Ο Ενρίκε Βίλας Μάτας θα ήταν σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής σε περιοδία προβολής του τελευταίου του βιβλίου.
» Ο Χανς Μάγκνους Έντζερμπέγκερ έπρεπε να τελειώσει κάτι (δεν διευκρίνισε τι ακριβώς) και δεν θα πήγαινε πουθενά όλο το καλοκαίρι.
» Η Χέρτα Μίλερ λυπόταν πολύ που δεν θα ερχόταν λόγω άλλων δεσμεύσεων, αλλά, μου είπε, δεν θα ήθελε να χάσει το φεστιβάλ της επόμενης χρονιάς αν της το λέγαμε εγκαίρως.
» Ο Ιβάν Κλίμα που τον προσκάλεσα προσωπικά το χειμώνα που ήταν στην Ελλάδα το είχε αφήσει ανοιχτό, όμως τελικά δεν ήθελε να τα ταξιδέψει ξανά στην Ελλάδα σε τόσο σύντομο διάστημα. Ανέφερε και κάτι για την υγεία του.
» Ο Νόρμαν Μάνεα που κι αυτόν τον κάλεσα διά ζώσης μου είπε ότι δεν κάνει δυο ταξίδια το χρόνο στην Ευρώπη από την Αμερική.
» Τέλος ο Τζορτζ Πελεκάνος επ’ ουδενί δεν θα το κουνούσε από το σπίτι του, αφού, μου είπε στο τηλέφωνο, τέλη Οκτωβρίου έπρεπε να παραδώσει στον εκδότη του το καινούργιο του βιβλίο.
Αυτοί ήταν οι, κατά κάποιο τρόπο γνωστοί μου συγγραφείς που κατά καιρούς είχα συναντήσει σε διάφορες αμερικανικές πόλεις. Να σημειώσω ότι στο στάδιο των επαφών, τρεις συγγραφείς απαξίωσαν να απαντήσουν στα ιμέιλ μου. Τους αναφέρω όχι για να τους εκθέσω αλλά για να καταδέιξω ότι ίσως έχουν μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους, όσο καλοί κι αν είναι, και δεν καταδέχονται να απαντούν σε προσκλήσεις αγνώστων για εμφάνισή τους σε άγνωστα ελληνικά νησιά: ο Ορχάν Παμούκ, ο Ισμαήλ Κανταρέ και η Ζέιντι Σμιθ. Υπάρχει η μικρή πιθανότητα να μην έλαβαν τα ιμέλ μου—αν και αμφιβάλω…
Το Φεστιβάλ Τήνου εντάχθηκε στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Πολιτσμού 2007- 2013, με την φροντίδα και την ευθύνη της Νόρας Χατζησωτηρίου και της Λίλης Μιχαηλίδη, οι οποίες μέσω των οργανισμών Atlantis Productions και Ιδεόγραμμα, είχαν ήδη οργανώσει, με μεγάλη επιτυχία, παράλληλες λογοτεχνικές εκδηλώσεις και φεστιβάλ στην Κύπρο, τη Σουηδία και τη Γαλλία.
Όσων συγγραφέων την ηλεκτρονική διεύθυνση δεν είχαμε, την βρηκαμε από το διαδίκτυο, από τον εκδότη τους, από τον ατζέντη τους, ή από το πανεπιστήμιο όπου διδάσκουν. Η μόνη επαφή που δεν έγινε με ηλεκτρονικό ταχυδρομείο ήταν με τρεις από τους πέντε έλληνες συγγραφείς. Τις επαφές με τον Λέντο Ίβο, που απεδείχθη το αστέρι της πρώτης βραδιάς του Φεστιβάλ, τις έκανε ο Γιώργος Ρούβαλης με την γραμματέα του ποιητή και ακαδημαϊκού και τις επαφές με τον Φερνάντο Αραμπαλ της έκανε στα γαλλικά η Τιτίκα Δημητρούλια με την γραμματέα του. Μερικών συγγραφέων χρέη γραμματέως τελούσε η σύζυγος, όλοι ήταν προσιτοί και συνεργάσιμοι, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι ένας έλληνας συγγραφέας ήθελε ντε και καλά να ξέρει ποιοι άλλοι Έλληνες ήταν προσκεκλημένοι! Έλεος, του είχα πει…
Να τονίσω ακόμη την άμεση επικοινωνιακη υποστήριξη που εξ αρχής είχε το Φεστιβάλ από (αλφαβητικά) το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων και προσωπικά τους Ανδρέα Χριστοδουλίδη και Νικόλα Βουλέλη, τον Κωνσταντίνο Αλαβάνο από το Κανάλι της Βουλής, τον Φώτη Γεωργελέ και την Αγγελική Μπιρμπίλη από την Athens Voice, τον Αντώνη Δελατόλα και τον Ξενοφώντα Μπρουντζάκη από το Ποντίκι, το Νίκο Καρατζά από τον Ιανό, τον Κώστα Κατσουλάρη από την BookPress, τον Θανάση Λάλα από την FAQ, τον Στέφανο Νόλλα από το Κοντέινερ της Ελευθεροτυπίας, την Χριστίνα Οικονομίδου και τον Μάκη Τσίτα από το Index, τον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο από την Lifo, την Μικέλα Χαρτουλάρη από το Βιβλιοδρόμιο των Νέων, και τον Γιώργο Χρονά από τη Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας. Όλα αυτά τα έντυπα, έχοντας πολύ καλές σχέσεις με τη λογοτεχνία, τους συγγραφείς εν γένει και το βιβλίο, αγκάλιασαν θερμά το Φεστιβάλ και το στήριξαν με καταχωρήσεις, ακόμη και με δημοσιεύματα. Επίσης θα ήταν παράλειψη αν δεν ανέφερα την εταιρεία Up Set του ΓιάννηΚακουλίδη που μας έφερε σε επαφή με την Aegean, η οποία μάς στήριξε με πολλούς τρόπους.
Την τεχνογνωσία για το μάνατζεμνετ και τα logistics του φεστιβάλ την αποκτούσαμε εν τω γίγνεσθαι. Κάτι ανάλογο και αρκετά μεγάλο, το συμπόσιο The Spirit of Greece Inspires, είχα οργανώσει στη Βοστώνη τον Απρίλιο του 1999 με προσκεκλημένους τους Μπέρι Άνσγουορθ, Κρίστοφερ Χίτσεντς, Έντμουντ Κίλι, Πατρίσια Στόρες, Ντάριο Φο και άλλους συγγραφείς και δημοσιογράφους που έχουν ζήσει κατά καιρούς στην Ελλάδα και είχα αποκτήσει μια σχετική πείρα. Αλλά είχε γίνει στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαντ σε συνεργασία με το Πρόγραμμα Σωκράτης Κόκκαλης της Σχολής Κένεντι και ο ρόλος μου ήταν συμβουλευτικός, ήμουν ο σκιώδης συντονιστής. Τώρα η οργανωτική ευθύνη είχε πέσει στους ώμους δυο τριών ατόμων, μεταξύ των οποίων ο στενός μου συνεργάτης μαθηματικός Φίλιππος Καπώνης του οποίου οι αρετές και οι ικανότητες δεν εξαντλούταν στις γνώσεις του υπολογιστή, στα εξέλ, τα κουάρκ και τα πιντιέφ, αλλά στην άριστη επικοινωνία του σε δύο γλώσσες και στο να «πιάνει πουλιά στον αέρα». Δεν ξέρω αν θα είχε προχωρήσει το φεστιβάλ χωρίς την παρουσία του Φίλιππου, αφού εύρισκε άμεσα λύσεις στα πιο πολύπλοκα προβλήματα που προέκυπταν.
Την γραφιστική ευθύνη και τον σχεδιασμό του έντυπου υλικού είχε η Μαρία Ζαχαριουδάκη, ενώ ο Μάικλ Μαρτς, διευθυντής του Prague Writers Festival, χάρη στη διαμεσολάβηση του Δημήτρη Νόλλα, μου έδωσε χρήσιμες συμβουλές. Τον προϋπολογισμό του Φεστιβάλ, άλλα (για μένα πολύπλοκα) θέματα οικονομικής και τεχνικής φύσεως καθώς και τις επαφές με την ΕΕ, τις είχαν αναλάβει αποκλειστικά οι Λίλη Μιχαηλίδη και Νόρα Χατζησωτηρίου, των οποίων οι αντίστοιχοι φορείς στην Κύπρο Atlantis Productions και Ιδεόγραμμα και η πείρα τους τις κατέστησαν πολύτιμους συνεργάτες. Το Φεστιβάλ Τήνου εντάχθηκε στο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Πολιτσμού 2007- 2013, με την ευθύνη των δύο αυτών κυριών, οι οποίες είχαν ήδη οργανώσει, με μεγάλη επιτυχία, παράλληλες λογοτεχνικές εκδηλώσεις και φεστιβάλ στην Κύπρο, τη Σουηδία και την Γαλλία.
Το φεστιβάλ το είδε πολύ ζεστά εξ αρχής μια ομάδα νέων επιχειρηματιών της Τήνου. Αναφέρω ενδεικτικά και όχι αξιολογικά μερικά μόνο ονόματα για να καταφανεί ότι η νέα επιχειρηματική αντίληψη των Τηνίων, ορθώς κατά τη γνώμη μου, δεν θέλει να εκπέμπει η Τήνος μόνο τη θρησκευτική της πνευματικότητα αλλά ταυτόχρονα θέλει να δείξει ότι υπάρχει και ένας κόσμος που συνεπικουρεί συμπληρωματικά τη θρησκεσυτική εικόνα της Τήνου με άλλου είδους πνευματικές δραστηριότητες και προσανατολισμούς. Δεν έρχονται οι νέοι επιχειρηματίες να ανταγνωνιστούν το Πανελλήνιο Ιερό Ίδρυμα Ευαγγελιστρίας Τήνου, αλλά επιδιώκουν με παράλληλες δράσεις να αναδείξουν και μια άλλη πλευρά του νησιού. Αυτοί οι δραστήριοι νέοι επιχειρηματίες που δρουν συμπληρωματικά στο να «βγαίνει» προς τα έξω και η άλλη εικόνα της νήσου, είναι οι Μανώλης Παλαμάρης, Μίμης Βιδάλης, Αντώνης Γκιων, Γιώργος Σιταράς, Μανόλης Απέργης, Γιώργος Βιδάλης και πολλοί άλλοι. Αμέριστη ήταν η συμπαράσταη της τοπικής αυτοδιοίκησης: τόσο ο δήμαρχος ΤήνουΣίμος Ορφανός όσο και ο δήμαρχος ΕξωμβούργουΠαναγιώτης Κροντηράς και ο πρόεδρος Κοινότητος Πανόρμου Ηλίας Τζεβελόπουλος από την πρώτη κιόλας μέρα μου είπαν «Ντίνο προχώρα, είμαστε στο πλευρό σου».
Αβλέψίες, ατέλειες, παραλείψεις, λάθη, σφάλματα και στραβοτιμονιές υπήρξαν εν αφθονία και δεν φοβάμαι να το ομολογήσω. Όσοι και όσες πρακολούθησαν τις τρεις διαφορετικές εκδηλώσεις στο ΄Ιδρυμα Τηνιακού Πολιτισμού στη Χώρα, στο Βωλάξ και στον Πύργο ξέρουν περί Τήνος (τίνος) πρόκειται. Σημασία έχει ότι, όπως έγραψε και η Μικέλα Χαρτουλάρη στα Νέα, «Ήταν μια επιτυχία και μόνο το γεγονός ότι διοργανώθηκε και μάλιστα σε ένα μικρό νησί όπως η Τήνος» ή, όπως έγραψε ο Γιώργος Βιδάλης στην Ελευθεροτυπία, «Αξιέπαινη η προσπάθεια να γίνει θεσμός το Διεθνές Λογοτεχνικό Φεστιβάλ στην Τήνο και μάλιστα με καθαρά ιδιιωτική πρωτοβουλία χωρίς καμία κρατική συμμετοχή».
Περνώντας στην αξιολόγηση των τριών εκδηλώσεων, θα έλεγα ότι προσπαθήσαμε να κρατήσουμε μια ποιοτική, γλωσσική, γεωγραφική και ηλικιακή ισορροπία. Αναμφισβήτητα την πρώτη βραδιά ξεχώρισε ο μέγας ποιητής της Βραζιλίας Λέντο Ίβο. Ξεχώρισε όχι μόνο επειδή καταχειροκροτήθηκε αλλά φάνηκε ότι η ποίησή του είχε πιάσει το νόημα της παγκόσμιας κοινωνικής και οικονομικής κρίσης. Επίσης ξεχώρισε η καναδή Αν Κάρσον. Αν και κάπως ψυχρή και απόμακρη, κανείς δεν αμφιβάλει ότι η ποίησή της ανοίγει νέους δρόμους στην ποίηση. Η ίδια έδοσε μια άλλη διάσταση στο φεστιβάλ με ένα διαδραστικό άνοιγμα, κάτι που πήγε να κάνει και η ρωσίδα Βέρα Πάβλοβα με τον σύζυγό της Στίβεν Σίμουρ τη δεύτερη βρεαδιά στον Βώλακα. Οπότε, είπε κάποιος, είχαμε τις δύο πρώην υπερδυνάμεις να αντανγωνίζονται και στο στίβο της ποίησης σε ένα νησί του Αιγαίου. Σημειώνω την παρουσία του ιταλού Φράνκο Λόι και του ελληνομεξικανού Ομέρο Αρίτζις. Ήταν πολύ συγκινητικά όσα απήγγειλαν ή αφηγήθηκαν.
Επίσης, ακούστηκαν πολύ θετικά σχόλια για τον πολωνό Άνταμ Ζαγκαγιέφκσι, τον σλοβένο Τόμας Σάλαμουν, τον κροάτη Ντάμιρ Σόνταν, και, ασ\φαλώς, για τους γνωστούς στην Ελλάδα γάλλο Πιέρ Ασουλίν και περουβιανό Σαντιάγο Ρονκαλιόλο. Δεν έχω να προσθέσω κάτι για τους εγνωσμένης αξίας έλληνες και κύπριους συγγραφείς και ποιητές μας (Θανάσης Βαλτινός, Ζυράνα Ζατέλη, Τίτος Πατρίκιος, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Έρση Σωτηροπούλου και Νίκη Μαραγκού, Γιώργος Μιχαηλίδης, Γιώργος Μολέσκης και Έλλη Παιονίδου, Μεχμέτ Γιασίν) οι οποίοι και μόνο με τις αναγνώσεις τους τίμησαν το φεστιβάλ. Τον τόνο της κάθε βραδιάς έδιναν οι τρεις παρουσιαστές. Ήταν οι Γιάννης Κακουλίδης (Χώρα), Ανταίος Χρυσιστομίδης (Βωλάξ) και Μάνος Στεφανίδης (Πύργος) οι οποίοι, γνώστες του παγκόσμιου λογοτεχνκού τοπίου και τύποι επικοινωνιακοί, πεόσθεταν και από κάτι ενδιαφέρον και διαφορετικό.
Να σημειώσω ότι στην Αθήνα παρεπιδημεί μια κοινωνία αξιόλογων ξένων ποιητών από πολλές χώρες. Μερικούς απ’ αυτούς τους φέραμε στην Τήνο και ήταν η αμερικανίδα Αλίσια Στόλινγκς, ο αλβανός Λουάν Τζούλι, η βουλγάρα Γιάννα Μπούκοβα και ο σέρβος Μόμα Ράνυιτς.
Στο 1ο Διεθνές Λογοτεχνικό Φεστιβάλ της Τήνου είχε την ευκαιρία για τρεις μέρες ο κόσμος να γνωρίσει από κοντά πεζογράφους και ποιητές, υπογραφές και μεγάλα ονόματα, μαζί με όχι και τόσο γνωστούς αλλά εξίσου σημαντικούς δημιουργούς που μας ξεναγούν στα μυστικά της γραφής τους. Είχαν έρθει από 17 διαφορετικές χώρες και σε τρεις μέρες στη Χώρα, το Βωλάξ και τον Πύργο ακουύστηκαν 14 διαφορετικές γλώσσες. Στα κείμενά τους δεν ακούγαμε μόνο τους ίδους τους συγγραφείς αλλά τον ίδιο μας τον εαυτό, γιατί, όπως το έθεσε ο Μεξικανός ποιητής Χοσέ Εμίλιο Πατσέκο, «Όταν διαβάουμε διαβαζόμαστε», ενώ κατά τον Τζέιμς ΜκΝιλ Γουίστλετ, «Η τέχνη συμβαίνει κάθε φορά που διαβάζουμε ένα ποίημα».
Κλείνοντας, θα έλεγα ότι εκείνο που είναι σημαντικό είναι ότι δυο-τρία άτομα, συνεπικουρούμενα από μικρή ομάδα εθελοντών, με ελάχιστα στην αρχή μέσα, κάναμε βουτιά στα βαθιά και τολμήσαμε κάτι μεγάλο. Σε γενικές γραμμές, τα βγάλαμε πέρα: πετύχαμε το στόχο και πραγματοποιήσαμε, όχι με μεγάλες αδυναμίες, το πρώτο στην Ελλάδα διεθνές λογοτεχνικό φεστιβάλ, όντως διεθνές, αφού συμμετείχαν από 17 χώρες 26 από τους προβλεπόμενους 28 συγγραφείς, μιας και την τελευταία στιγμή ακύρωσαν την εμφάνισή τους για λόγους υγείας ο ισπανός Φερνάντο Αραμπάλ και η ιρλανδή Μέρι Ο’Μάλεϊ. Ήταν φεστιβάλ λογοτεχνίας και όχι του βιβλίου. Νομίζω ότι η Ελλάδα το αξίζει και η Τήνος, όπως και το Πάρατσι της Βραζιλίας, μπορεί να το αντέξει και να τα βγάλει πέρα μια χαρά. Το πρώτο βήμα έγινε…
