Ο γνωστός γραφίστας ∆ηµήτρης θ. Αρβανίτης µάς συστήνει τον κορυφαίο Έλληνα χαράκτη και ζωγράφο της ελληνικής τυπογραφίας, µε αφορµή την έκθεση «Το σχέδιο του γράµµατος» στο Μουσείο Μπενάκη
Πώς το κάθε γράμμα συμπεριφέρεται με το πριν και το μετά του στο σχηματισμό λέξεων; Πώς τα γράμματα δονούν και δονούνται; Γιατί οι λέξεις είναι γέφυρες; Γιατί η γραφή είναι η εικονογράφηση της γλώσσας και η γλώσσα είναι η πατρίδα;
O Τάκης Κατσουλίδης δεν είναι καινούργιος στην τυπογραφία. Απ’ όσο γνωρίζω, τη φωτιά τού την άναψε ο δάσκαλός του στη χαρακτική, ο περίφημος Γιάννης Κεφαλληνός. O Κατσουλίδης, γεμάτος ταλέντο, αφού ως ζωγράφος και χαράκτης έχει πάρει μέρος και έχει διακριθεί επανειλημμένα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, γεμάτος εμπειρίες, γνώση και μαστοριά, δεν είναι ένας σχεδιαστής αλφαβήτου που μας προτείνει προϊόντα. Είναι πολιτισμικό αγαθό. Oι σχεδιαστικές του προτάσεις δεν μεταφέρουν την ιστορική γνώση, αντιγράφοντας μονοδιάστατα τους χαρακτήρες και τα σύμβολα. Θα έλεγα ότι λειτουργεί ως «καθηγητής σωματικής αγωγής» που προσπαθεί να πλάσει το σώμα των γραμμάτων και να κάνει το καθένα από αυτά να κινείται, να αναπνέει, να ζει και να δονείται. Όταν δε τα καλεί να συνταχθούν σε «σώμα», φανερώνουν τη μοναδική εκπαίδευση που τους έχει προσφέρει. Έχει μια ιδιαίτερη συμπάθεια στα «παράξενα παιδιά», το ζ, το ξ, το σ, το ς, το φ, το ω, το ψ, δηλαδή στα γράμματα του δικού μας αλφάβητου. Όποιος διάβασε το μοναδικό στην ελληνική βιβλιογραφία βιβλίο του με τίτλο Το σχέδιο του γράμματος, θα έχει καταλάβει γιατί διαθέτει ένα μοναδικό τρόπο να σχεδιάζει χωρίς ψεγάδια τα γράμματα του ελληνικού αλφάβητου. Δεν είναι μόνο οι εξηγήσεις που ο ίδιος δίνει για τις ιδιαιτερότητες των γραμμάτων, αλλά η τεκμηρίωση των ιδεών του εμφανίζεται στην ίδια τη σύνθεση που αποτελούν τα γράμματά του στα κείμενα. Γράμματα δίχως ίχνος διακόσμησης, φλυαρίας ή εξυπνακισμού. Γράμματα που καλούνται να παίξουν το ρόλο τους από τις 6 στιγμές μέχρι το άπειρο. Καμιά διαφορά ανάμεσα στα μεγέθη, έντονη αναγνωρισιμότητα και ίδια δυναμική στην τελική τους χρήση. O Κατσουλίδης ανασχεδίασε και είχε την ευθύνη αρκετών γραμματοσειρών, όπως τα Dido, Bodoni, ΝeoHellenic και Αrtemisia, για την Εταιρεία Ελληνικών Τυπογραφικών Στοιχείων. Το 1986 άρχισε μια μελέτη στα πλαίσια ερευνητικών προγραμμάτων του ΤΕΙ, η οποία διήρκησε μαζί με το σχεδιασμό μέχρι το 1989, και παρουσίασε δύο νέες οικογένειες με τίτλο Απολλώνια και Κατσουλίδης. Tο 1995 σχεδιάζει, με αφορμή το λεύκωμα Γένεσις (εκδ. Ν. Γρηγοράκη), το ομώνυμο αλφάβητο, στηριγμένο στο βυζαντινό ιδίωμα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στις οικογένειες Απολλώνια και Κατσουλίδης συμπεριλαμβάνονται και λατινικοί χαρακτήρες. Η εταιρεία AGFA δείχνει ενδιαφέρον, αγοράζει και μεταφέρει τα αλφάβητα στη φωτοστοιχειοθεσία, αλλά για κακή μας τύχη με την εμφάνιση του Μacintosh η μέθοδος της φωτοσύνθεσης πέρασε στην ιστορία και για αρκετά χρόνια μέχρι σήμερα αποστερηθήκαμε τη χαρά της χρήσης τους. Όμως, αφού ποτέ δεν είναι αργά, ο Κατσουλίδης αρχίζει τη συνεργασία του με την Cannibal Fonts και τα περίφημα αλφάβητα κυκλοφορούν και προκαλούν τους εραστές της «καθαρής» τυπογραφίας να θαυμάσουν τις «καμπύλες» τους. Αλφάβητα με καθαρό οφθαλμό, ιδανικά για κείμενα, κυρίως για βιβλία, αλλά και για εργασίες που απαιτούν την προσοχή μας. Ανεπιφύλακτα τα Απολλώνια και Κατσουλίδης δικαιώνουν το δημιουργό τους και είμαι βέβαιος ότι για πολλά χρόνια θα αποτελούν τη βάση της σύγχρονης ελληνικής τυπογραφίας.
Ο Τάκης Κατσουλίδης αυτές τις μέρες στο Μουσείο Μπενάκη, σε ένα στοπ καρέ της καριέρας του, μας αποκαλύπτει τη δαιδαλώδη περιπέτεια του τυπογραφικού σχεδιασμού μέσα από πρακτικά παραδείγματα πρωτότυπων σχεδίων αλλά και σελίδων καλλιτεχνικών εκδόσεων που έθεσαν τις βάσεις της σύγχρονης ελληνικής τυπογραφίας, διατηρώντας άσβεστη τη φλόγα της ουμανιστικής ανακάλυψης του Γουτεμβέργιου. Αξίζει να μοιραστούμε μαζί του την περιπέτεια της γραφής.
Info Τ. ΚΑΤΣΟΥΛΙΔΗΣ, «Το σχέδιο του γράμματος - Letterform», Μουσείο Μπενάκη, κτήριο οδού Πειραιώς, από 24/9 έως 24/10.
23°
