Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο παρουσιάζει την παράξενη ιστορία ενός Κούρου από την Κρήτη στη δράση Αθέατο Μουσείο
Η κορμοστασιά του εντυπωσιακή, σε τοξοειδή στάση, γεμάτη σφρίγος και με εξαιρετικά αποδοσμένες τις λεπτομέρειες της φιγούρας, τους γραμμωμένους μύες στο γυμνό σώμα, τα στιβαρά μπράτσα, το περίζωμα στη μέση, τους μακρούς βοστρύχους στη ράχη. Με ύψος περί τα 25 εκατοστά, παραπέμπει στον τύπο του λατρευτή έτσι που με το χέρι υψωμένο στο μέτωπο αποδίδει χαιρετισμό σε θεότητα. «Αν είναι αυθεντικό, τότε είναι το ωραιότερο χάλκινο μινωικό ειδώλιο νέου άνδρα που έχεις δει ποτέ, ένα έργο που θα μπορούσε να παραβληθεί με τα κορυφαία εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου» μου λέει ο αρχαιολόγος Κώστας Πασχαλίδης. Γνωστός στους φιλότεχνους για το χάρισμά του στην επικοινωνία της επιστήμης του, ετοιμάζεται ακόμα και καταμεσής του Αυγούστου να μας παρασύρει ξανά στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο για να ανακαλύψουμε την παράξενη ιστορία που κρύβει ένα ακόμα έκθεμα το οποίο βγαίνει από τις αποθήκες στο πλαίσιο της επιτυχημένης δράσης Αθέατο Μουσείο.
Τι ξέρουμε, όμως, γι’ αυτό το μικρό κομψοτέχνημα; Γιατί υπάρχουν επιφυλάξεις για τη γνησιότητά του; Και τι σημαίνει η ανάδυσή του, στην περίβλεπτη Αίθουσα του Βωμού, έστω και στο πλαίσιο μιας περιοδικής παρουσίασης;
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο: Το ειδώλιο Κούρου με την τοξοειδή στάση βγαίνει από τις αποθήκες για να συναντήσει το κοινό
Η διαδρομή του Κούρου από την Κρήτη
Βρήκε το δρόμο του για την κιβωτό της αρχαίας ελληνικής τέχνης στην οδό Πατησίων πριν από έναν αιώνα, όταν αγοράστηκε ως αριστούργημα για να εμπλουτίσει τις συλλογές του ΕΑΜ. Ένας τελωνειακός υπάλληλος, βλέποντάς το σε ένα καράβι, το είχε αποκτήσει από κάποιον που το έφερνε από τα νησιά.
Το 1966 παρουσιάστηκε στο Β΄ Κρητολογικό Συνέδριο και δυο χρόνια αργότερα δημοσιεύτηκε από την σημαντική προϊστορική αρχαιολόγο Αγνή Ξενάκη-Σακελλαρίου. Η ίδια, σύμφωνα με μια προφορική πληροφορία που είχε, απέδιδε πιθανώς την προέλευσή του στη Μίλατο (μια περιοχή κοντά στα Μάλλια). Τέτοιου είδους ειδώλια έχουν βρεθεί ως επί το πλείστον σε τρία σπήλαια (στο Ιδαίον και το Δικταίον Άνδρο και στο Σκοτεινό), σε ιερά κορυφής κι ένας μικρός αριθμός σε οικισμούς και τάφους.
Έως το 1994 οι σχολαστικοί επισκέπτες θα το περιεργάζονταν στις διαδρομές τους στο πρώτο μουσείο της χώρας, χρονιά οπότε αφαιρέθηκε καθώς κρίθηκε σωστό να μην περιλαμβάνονται στην μόνιμη έκθεση αντικείμενα χωρίς ανασκαφική προέλευση. Στο τέλος του περασμένου αιώνα, άλλωστε, είχαν εκφραστεί επιφυλάξεις για την αυθεντικότητά του.
Οι διαφορετικές όψεις του ειδωλίου σε παλαιότερη αποτύπωση
Εικονογραφικά η μορφή του δεν είναι πρωτότυπη, τη βρίσκουμε για παράδειγμα και στην περίφημη σφραγίδα του Γρύπα πολεμιστή. Ωστόσο, ορισμένα φυσιοκρατικά χαρακτηριστικά του δεν απαντώνται αλλού. Είναι, λοιπόν, πολύ τέλειο για να είναι αληθινό; Θα μπορούσε να έχει βγει από τα χέρια ενός ταλαντούχου πλαστογράφου ή κατασκευαστή αντιγράφων;
«Η γνώμη κορυφαίων μινωικών αρχαιολόγων είναι ότι πρόκειται για αρχαίο. Μεταχειριζόμαστε ευρήματα που προέκυψαν μετά το 1923 τα οποία ενισχύουν ενδεχομένως τη γνησιότητά του. Παρόλα αυτά δεν μπορούμε να εκφραστούμε με βεβαιότητα πριν ολοκληρωθεί η αρχαιομετρική έρευνα, η εικονογραφική μελέτη από ευρήματα που προέκυψαν τα τελευταία 50 χρόνια και από το ιστορικό των καλλιτεχνών αντιγράφων ή κίβδηλων αρχαιοτήτων στην Κρήτη των αρχών του 20ού αιώνα» αναφέρει ο Κώστας Πασχαλίδης.
Αρχαίο ή κίβδηλο; Οι ερευνητές βάζουν στο μικροσκόπιο το εντυπωσιακό ειδώλιο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου
Ανάλυση του μετάλλου του ειδωλίου πραγματοποιήθηκε ήδη τη δεκαετία του 1980. Και η πρόσφατη που έγινε, όμως, με τεχνολογία XRF, συμπληρώνει την εικόνα δίνοντας ένα κράμα χαλκού και μολύβδου, χαρακτηριστικό για έναν αριθμό μινωικών ειδωλίων της εποχής, που δεν θα μπορούσε να γνωρίζει κανείς το 1920 ώστε να το αντιγράψει, εκτός κι αν είχε ανακυκλώσει μέταλλα από μινωικές αρχαιότητες. Αν μιλάμε για αυθεντικό, ο συνομιλητής μου εικάζει ότι θα μπορούσε να χρονολογείται στο τέλος της Νεοανακτορικής εποχής οπότε δημιουργήθηκαν αριστουργηματικά έργα.
Το σίγουρο είναι πως, με αφορμή το Αθέατο Μουσείο, το ελκυστικό μικρογλυπτό μπαίνει ξανά στο μικροσκόπιο των ερευνητών. Ελπίζοντας σύντομα να αποκαλύψει τα μυστικά του, ετοιμαζόμαστε να το συναντήσουμε από την 1η Αυγούστου έως και τα μέσα Οκτωβρίου στην ειδική προθήκη του προγράμματος και με γαργαλιστικές αφηγήσεις στις σχετικές παρουσιάσεις με πρώτη αυτή που θα γίνει στις 13 Αυγούστου. Να που κι αν έχεις ξεμείνει στην Αθήνα, ιντριγκαδόρικα ραντεβού υπάρχουν!
INFO: Αθέατο Μουσείο, Η παράξενη ιστορία ενός Κούρου από την Κρήτη Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, Πατησίων 44 Ημερομηνίες παρουσιάσεων: Τις Κυριακές 13 & 27/8, 24/9 & 8/10 στις 13:00 Τις Τετάρτες 23/8, 20/9 & 11/10 στις 13:00
Από την αναδρομική του Κυριάκου Μορταράκου και τη μεγάλη έκθεση του Δημήτρη Σεβαστάκη στις επιζωγραφισμένες φωτογραφίες του Κώστα Λάκη και τους καλλιτεχνικούς αλγόριθμους του Τσαρλς Σάντισον
13°
