Εδώ και χιλιάδες χρόνια ο λαός αυτής της μικρής χώρας μιλάει μέσα από τα κεραμικά του. Ζωγραφίζει μάχες και μύθους πάνω στα αγγεία. Αποτυπώνει την καθημερινότητα πάνω σε πιάτα από πηλό. Περιγράφει τη ζωή και τους ανθρώπους της σμιλεύοντας μικρά αριστουργήματα. Αν μπορούσαμε να συγκεντρώσουμε την τέχνη της κεραμικής σε ένα χώρο, θα βλέπαμε μπροστά μας ένα μεγάλο κομμάτι της ελληνικής ιστορίας. Ένα μεγάλο μέρος αυτής της ιστορίας όμως, θα έχουν την ευκαιρία να δουν όσοι επισκεφθούν αυτές τις μέρες το πωλητήριο του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
Τα λαϊκά κανάτια της Αίγινας, άρχισαν να κατασκευάζονται ήδη από τον 19ο αιώνα. Το υλικό τους είναι η χαρακτηριστική «πασπάρα», δηλαδή αργιλώδης και πορώδης πηλός που είχε την ιδιότητα να κρατάει δροσερό το νερό. Τα κανάτια αυτά γίνονται γρήγορα το σήμα κ
Τα λαϊκά κανάτια της Αίγινας (άνωθεν φωτογραφίες), άρχισαν να κατασκευάζονται ήδη από τον 19ο αιώνα. Το υλικό τους είναι η χαρακτηριστική «πασπάρα», δηλαδή αργιλώδης και πορώδης πηλός που είχε την ιδιότητα να κρατάει δροσερό το νερό. Τα κανάτια αυτά γίνονται γρήγορα το σήμα κατατεθέν του νησιού. Είναι πάντα διακοσμημένα με λουλούδια σε έντονα χρώματα, συνήθως γαρύφαλλα και ιβίσκους. Διακοσμούνται επίσης με θέματα όπως καράβια και ελληνική σημαία ή τη φράση «Καλό Πάσχα» ανάλογα με την εποχή του χρόνου. Στο Cycladic Shop παρουσιάζονται κάποια κανάτια από τη δεκαετία του ’60, κάποια σπανιότερα όπως τα κόκκινα από τη δεκαετία του ’70 και κάποια από την πιο πρόσφατη παραγωγή, διακοσμημένα με αρχαιοελληνικής εμπνεύσεως φρίζες.
Στο πνεύμα των ημερών του Πάσχα και ενόψει της έκθεσης «Πικάσο και Αρχαιότητα. Γραμμή και πηλός» που ξεκινά στις 20 Ιουνίου, το Cycladic Shop παρουσιάζει προς πώληση μοναδικά κεραμικά από την πλούσια συλλογή του Δημήτρη Ξανθούλη. Είναι μάλιστα η πρώτη φορά που το πωλητήριο ενός μουσείου παρουσιάζει προς πώληση σπάνια κεραμικά μιας ιδιωτικής συλλογής. Με τίτλο «100 χρόνια ελληνικής κεραμικής» η έκθεση περιλαμβάνει μια επιλογή από κεραμικά του 20ου αιώνα. Τα περισσότερα από αυτά είναι κατασκευασμένα στην Αθήνα (κυρίως στο Μαρούσι), ενώ άλλα προέρχονται από τα πανηγύρια που γίνονταν στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, κατά τις δεκαετίες του ’50 και του ’60.
Χρηστικά αντικείμενα για την καθημερινότητα του νοικοκυριού, μέρος της προίκας κάθε νύφης, από το αγγειοπλαστείο Γιασιράνη στον Αρχάγγελο της Ρόδου. Το πλούμισμα πάντα γινόταν από τις γυναίκες της οικογένειας. Δεκαετία του ’60.
Μέσα από αυτή την έκθεση το κοινό θα έχει την ευκαιρία να αποκτήσει δείγματα της μεγάλης ελληνικής αγγειοπλαστικής παράδοσης. Μεταξύ άλλων μία ομάδα «αστικών» κεραμικών από το Μαρούσι: κορμοί βάζα της δεκαετίας του ’60 μιας νοσταλγικής αισθητικής του τύπου «επιστροφή στις αξίες της φύσης» (εξαιρετικά δημοφιλούς στους νέους αστούς της εποχής), καθώς και μια ομάδα από επιζωγραφισμένες κεραμικές φιγούρες και βάζα, της ίδιας εποχής, από την Αγιάσο της Μυτιλήνης: αναμνηστικά που εξάγονταν και πωλούνταν στα πανηγύρια των νησιών του Αιγαίου και στα τουριστικά μαγαζιά της εποχής.
Κεραμικά από Κεραμεικό: Μία από τις πρώτες ελληνικές βιομηχανίες κεραμικών από τις αρχές του ’20 αιώνα. Παρήγαγε χρηστικά κεραμικά αλλά και μοναδικά κομμάτια. Στα ατελιέ της συνεργάστηκαν κατά καιρούς σπουδαίοι έλληνες εικαστικοί. Στο Cycladic Shop παρουσ
Κεραμικά από τον Κεραμεικό (φωτογραφία): Μία από τις πρώτες ελληνικές βιομηχανίες κεραμικών από τις αρχές του ’20 αιώνα. Παρήγαγε χρηστικά κεραμικά αλλά και μοναδικά κομμάτια. Στα ατελιέ της συνεργάστηκαν κατά καιρούς σπουδαίοι έλληνες εικαστικοί. Στο Cycladic Shop παρουσιάζονται κεραμικά από την τελευταία ενδιαφέρουσα «καλλιτεχνική» περίοδο της βιομηχανίας, των δεκαετιών δηλαδή ’60 και ’70. Λίγο αργότερα, την δεκαετία του ’80, ο Κεραμεικός, χτυπημένος από τους σεισμούς, αλλά και από τον ανταγωνισμό των φτηνών εισαγωγών αναγκάζεται να κλείσει οριστικά.
Η έκθεση, που έχει επιμεληθεί η Τίνα Δασκαλαντωνάκη, συνθέτει την ατμόσφαιρα μιας ολόκληρης εποχής που δεν υπάρχει πια. Πραγματικά, βλέποντας κανείς μπροστά του όλα αυτά τα υπέροχα κεραμικά, νιώθει να ξυπνούν μνήμες και εικόνες από την καθημερινή ζωή των τελευταίων 100 χρόνων. Καθώς όλα τα αντικείμενα είναι μοναδικά, η παρουσίασή τους στο Cycladic Shop θα εξελίσσεται και θα συμπληρώνονται διαρκώς νέα αντικείμενα, ανάλογα με τις πωλήσεις. Οι τιμές των κεραμικών κυμαίνονται από €15 έως περίπου €200.
Τα πρώτα αγγειοπλαστεία της Αγιάσου ιδρύθηκαν από αγγειοπλάστες πρόσφυγες τη δεκαετία του ’30. Αυτοί, αναπαρήγαγαν τους «τρόπους» του Τσανάκαλε, της ζωγραφισμένης δηλαδή με λαδομπογιές terracotta. Με τον ίδιο τρόπο είναι φτιαγμένα και τα «αναμνηστικά» της
Κεραμικά από Αγιάσο (άνωθεν φωτογραφίες): Τα πρώτα αγγειοπλαστεία της Αγιάσου ιδρύθηκαν από αγγειοπλάστες πρόσφυγες τη δεκαετία του ’30. Αυτοί, αναπαρήγαγαν τους «τρόπους» του Τσανάκαλε, της ζωγραφισμένης δηλαδή με λαδομπογιές terracotta. Με τον ίδιο τρόπο είναι φτιαγμένα και τα «αναμνηστικά» της δεκαετίας του ’60. Βαζάκια αγιασμού, θυμιατά, διακοσμητικά κανάτια, αλλά και φιγούρες ανθρώπων και γαϊδουριών που μεταφέρουν πόσιμο νερό σε λαϊνια.
Ο ίδιος ο Δημήτρης Ξανθούλης λέει: «Έγινα συλλέκτης χωρίς να το καταλάβω, αγοράζοντας από μικρός αντικείμενα από διαφορετικούς πολιτισμούς του κόσμου κατά τα ταξίδια μου, και από την Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια. Με συνάρπασε το γεγονός ότι στην Αθήνα, στο Μαρούσι, υπήρχε ένα ολόκληρο χωριό από αγγειοπλάστες από διάφορα μέρη της Ελλάδας που άνθισε κυρίως το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα και έσβησε, χωρίς ποτέ να έχει γίνει καμία ουσιαστική καταγραφή της ιστορίας του. Άρχισα λοιπόν να αγοράζω κεραμικά από το Μαρούσι αλλά και από άλλα μέρη της Ελλάδας της ίδιας εποχής, συνήθως αντικείμενα που θεωρούνταν δευτέρας διαλογής και που δεν αγόραζε κανένας άλλος συλλέκτης: η γοητεία των ταπεινών πραγμάτων… Το κύριο σώμα της συλλογής μου είναι κεραμικά αντικείμενα της Ήρας Τριανταφυλλίδη, μιας κεραμίστριας που δημιούργησε κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα φτιάχνοντας κεραμικά αντικείμενα με τους τρόπους των παλιών λαϊκών αγγειοπλαστών. Μαζί με τις δικές της δημιουργίες, άρχισα να συλλέγω κι άλλα κεραμικά αντικείμενα της ίδιας εποχής και η συλλογή μου άρχισε σταδιακά να μεγαλώνει.
Δημήτρης Ξανθούλης
Πραγματικά δεν ξέρω πόσα αντικείμενα έχω, ούτε τα έχω καταμετρήσει ποτέ. Είναι χιλιάδες και βρίσκονται καταχωνιασμένα, σε ράφια, σε μπαούλα και αποθήκες που είχαν να ανοιχτούν χρόνια. Η πρόταση του Μουσείου να παρουσιάσουμε προς πώληση ορισμένα αντικείμενα μου άρεσε πολύ, γιατί ως παλιός έμπορος, με ενθουσιάζει η ιδέα των αντικειμένων που ταξιδεύουν μέσα στα χρόνια και αλλάζουν χέρια, σπίτια, πόλεις και χώρες. Άλλωστε κάπως έτσι βρέθηκαν και στα χέρια μου τα περισσότερα. Χωρίς να μπορώ να κρύψω και μια ιδιοτέλεια: αποτοξίνωση και απελευθέρωση ταυτόχρονα από παλιές επιλογές που χωρίς ποτέ να έχω μετανιώσει γι’ αυτές, συσσωρεύονται και με τα χρόνια βαραίνουν μέσα μου…».
17°
