Δυο χρόνια μετά την «Κοιλάδα του Κόκκινου και του Πράσινου» στη θεσσαλονικιώτικη γκαλερί Ειρμός, πρώτη μου επαφή με τον Σωτήρη Λιούκρα, η ζωγραφική νέα του δουλειά παρουσιάζεται στην Αθήνα, στη γκαλερί Αγκάθι- Κartάλος. Καθηγητής στο τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Καλοτεχνικής Σχολής της Φλώρινας, μα και τέκνο της επίσης, μιας και γεννήθηκε και συνεχίζει να ζει εκεί, ο Λιούκρας θεωρώ πως είναι μια μοναδική περίπτωση «περιφερειακού» δημιουργού που αποκλείεται μακράν του τόπου του να κατακτούσε τη μεγαλειώδη φωτιστική ματιά και τεχνική του. Εξηγώ: ίδιας στίξης και ψύξης ο χειμώνας στη Φλώρινα και στο Ελσίνκι, το φως όπως διαθλάται πάνω στο χιόνι, ο ψυχισμός των ανθρώπων, οι ατελείωτοι λόγω δύσθυμων νιφάδων εγκλεισμοί εντός, το παγωμένο σύμπαν ολούθε που προσδίδει στον δημόσιο χώρο μια ερημιά, μια αδειοσύνη. Μα και τόσο διαφορετικοί συνάμα. Τόσο πολύπλοκοι, σαν κάτι μεταφυσικό να είναι που καθορίζει τους ψυχισμούς των ανθρώπων περισσότερο, κι όχι απλώς ο κοινός παράγων «υπό το μηδέν», που τους κάνει να μιλούν με πιο σφιχτή προφορά και να ντύνονται (ή και να καταθλίβονται) βαρύτερα. Ενώ στον Αρκτικό Κύκλο φερ’ ειπείν το φως δείχνει να έρχεται από συγκεκριμένο σημείο εστία, καθορισμένο-εγκιβωτισμένο στο Σέλας, το φλωρινιώτικο φως, είτε φιζίκ είτε στη ζωγραφική του Λιούκρα, μοιάζει ανέστιο. Δεν υπάρχει αναγνωρίσιμη κεντρική πηγή. Είναι κυρίαρχο, έντονο, υπερκεράζει τις ανθρώπινες παρουσίες, ακόμα καμιά φορά και την πόλη την ίδια, μα και είναι αόρατο επίσης: πουθενά δεν εντοπίζεται η μονάδα εκπομπής. Η εστία του. Η Φλώρινα του Λιούκρα, καμιά φορά ακόμα κι όταν την απεικονίζει στις δημόσιες συναθροίσεις της, γίνεται αόρατη, μοιάζει τυλιγμένη στις ομίχλες, ακόμα και σαν να μην υπάρχει. Και στο εργαστήριό του ο καλλιτέχνης την ανασυντάσσει, την τακτοποιεί, συγχωνεύει τα χάσματα των χειμώνων του παρελθόντος με το παρόν χρησιμοποιώντας τη μνήμη πρώτα και μετά... τα «δικά του».
Παγωμένη πανσέληνος, 2017, λάδι σε καμβά, 100Χ80εκ.
Ουφ, θα μπορούσα να το γράψω όχι και τόσο ζόρικα ή μακροσκελή: θεωρώ πως ως κάτοικος κάποιου άλλου τόπου κι όχι της Φλώρινας, ο Λιούκρας θα ζωγράφιζε αλλιώς, αλλά ευκαιρίας δοθείσης τον εκλιπαρώ να μην αλλάξει συντεταγμένες. Ο χειρισμός του φωτός κι όχι η πόλη -αυτή είναι το φόντο- είναι θεωρώ το κυρίαρχο θέμα. Η μάχη του, η τέχνη του. Και η κατάκτησή του. Οι εναλλαγές του ανά εποχή, ο καθοριστικός ρόλος που παίζει στον ψυχισμό των ανθρώπων, άρα και του ζωγράφου όταν κάθεται στο εργαστήριό του. Αυτό, το φως, είναι που μπορεί να αλλάξει ακόμα και τη ροή των αντικειμένων.
Στη νέα του δουλειά, οι «ήρωες» των εσωτερικών χώρων περιβάλλονται από έπιπλα, γραφεία, υποστυλώματα, στέγες, που παρά του ότι βρίσκονται υπό πλήρη γεωμετρική τακτοποίηση, εντούτοις μοιάζουν άναρχα και απειλητικά. Σαν να αιωρούνται, σαν να αμφισβητούν, σαν να επιθυμούν να ανατινάξουν κάθε διακοσμητική σύμβαση. Οι άνθρωποι τώρα είναι πιο «σκιές» από τα αντικείμενα. Μπορεί και πιο άψυχοι, δειλοί, παραιτημένοι, σαν να αφήνουν τα αντικείμενα να τους κερδίσουν στο παιχνίδι της προσοχής του θεατή.
Νομίζω πως αυτό είναι και το Zeitgeist της ζωγραφικής του Λιούκρα: το μέσα και το έξω, το δημόσιο και το ιδιωτικό, το υποκείμενο και το αντικείμενο, η μονάδα και η πόλη, αναλόγως της εποχής και των ροών της, ανταγωνίζονται για τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Μα πάντα, ανεξαρτήτως του ποιος και πότε, οι σκιές, αντιθετικό ισοδύναμο του φωτός, που τόσο εξαίσια τις φωτομετρά και τις αποδίδει ο Σωτήρης, θα οργανώνουν και τον χώρο. Χειμώνες με φθόριο ή πυράκτωση, μεγάλοι ύπνοι, πλατείες, υποβλητικά στρεβλές περιθλάσεις, και μετά άνοιξη, καλοκαίρι, η Φλώρινα που ξυπνά από τη χειμερία νάρκη της, το καλοκαίρι, το φθινόπωρο, το φως που γλυκαίνει, που... υπομελαγχολεί. Μέχρι πάλι η ροή της εποχής, όπως το μεταμορφώνει σ' άλλον έναν βαρύ χειμώνα, να ξαναστείλει τον ζωγράφο στο εργαστήρι του, για να αναμετρηθούν πάλι. Το φως κι ο ζωγράφος, με την πόλη και τους ανθρώπους να υποβοηθούν τον διάλογό τους.
Διαταραχή στον χώρο, 2017, λάδι σε καμβά, 120Χ100εκ.
Κυνηγός φαντασμάτων, 2017, λάδι σε καμβά, 130Χ105εκ.
Νομίζω πως αυτό θέλει να «πει» ο Λιούκρας: πως το φως είναι μια μονάδα μέτρησης του χρόνου των ανθρώπων και της πόλης, καμιά φορά και πιο αξιόπιστο από τα ρολόγια ή τα συμβάντα που γράφουν την ιστορία. Από την άλλη, μπορεί και να λαθεύω, δεν τον ξέρω εκ του σύνεγγυς τον άνθρωπο, μόνο στέκομαι κάθε φορά μπροστά από τα έργα του και «συνομιλώ» μαζί τους, μαζί του και μαζί μου.
15°
