Οι εορτασμοί για την 25η Μαρτίου στα πρώτα σχολικά μου χρόνια, θυμάμαι, τράνταζαν τα βουνά και τη θάλασσα. Οι στολές των Ελλήνων αγωνιστών και των Τούρκων με τις ασύλληπτες ιστορίες τους φάνταζαν σαν παραμύθι στα μάτια μου, αν και μου είναι αδύνατο να καταλάβω τελικά τι ήταν αλήθεια και τι ψέμα. Ακόμη θυμάμαι τον κόμπο στο λαιμό με το άκουσμα του Εθνικού μας ύμνου ή τα χαρτάκια που παίζαμε, τους ήρωες της επανάστασης, διαφημιστικά του απορρυπαντικού ROL. Έπειτα ήταν και τα σκετς στις σχολικές γιορτές, που το πάθος για τον εχθρό περίσσευε και δημιουργούντο κωμικές σκηνές κραυγάζοντας άναρθρα, προσπαθώντας να δείξεις το μίσος είτε ήσουν Τούρκος είτε Έλληνας. Τα χειροκροτήματα από κάτω, σαν να σου επιβεβαίωναν το πάθος και την ταύτισή σου με αυτούς που αγκάλιασαν την αιωνιότητα και γέμισαν την καρδιά σου με ευγνωμοσύνη...
Μεγαλώνοντας, αδύναμος και αμήχανος να κάνω κάτι ρεαλιστικό για αυτή μου την αγωνία, μαζεύω υλικά και ιστορίες και κτίζω όνειρα. Γεμίζω δωμάτια με μνήμες, σπαράγματα γεγονότων, αξίες, προσπαθώντας να τα ενώσω, μπας και καταφέρω να τα βάλω σε τάξη για να ορθώσω κάστρο δυνατό και απροσπέλαστο από τη μιζέρια και την αβάστακτα σαθρή και πυκνή σκόνη που πλανάται γύρω. Σκόνη που κάνει το βλέμμα να παραμορφώνει τις εικόνες, το φως να θαμπώνει και ένας πόνος αθεράπευτος να διαπερνά τους πόρους του δέρματος και να τους φράζει.
Σαν παρηγόρια στο Μοναστηράκι βρίσκω πολλά τεκμήρια του πολιτισμού μας σαν απόβλητα. Το Μοναστηράκι μοιάζει τόπος ιερός. Τόπος μνήμης. Τόπος, όπου το παρελθόν επαναπροσδιορίζεται και γίνεται γιορτή στα χέρια των ανθρώπων που επιμένουν να μαζεύουν πεταμένα απομεινάρια θησαυρών, τα οποία τείνουν και αυτά με τη σειρά τους να αφανιστούν. Μπαούλα ξεχασμένα, που στο άνοιγμά τους η μυρωδιά του χρόνου ταράζει την όσφρηση, ανακαλύπτοντας παιδικές λεκιασμένες από την υγρασία φουστανέλες, ξεθωριασμένα βελούδινα γιλέκα με σιρίτια, κουμπιά που έμοιαζαν χρυσά και τσαρούχια, με διαλυμένες φούντες, κάνοντας ακόμα πιο έκπληκτα τα μάτια, όταν σε κάποιο σημείο του μπαούλου αντικρίζεις τις φωτογραφίες των ιδιοκτητών. Παιδιά με ανύπαρκτα χαμόγελα, κολόνες που μοιάζουν αρχαίες, ξύλινες, μισές, πεσμένες και άλογα τροχήλατα, να επιβεβαιώνουν τη μάχη που δόθηκε από το φωτογράφο να τα πείσει να μείνουν ακίνητα για να μη βγουν θολά τα πρόσωπα και μείνουν στην αφάνεια.
Ωστόσο, τα μπαούλα μοιάζουν με φέρετρα για πράγματα που δεν κηδεύτηκαν ποτέ, για πράγματα που στην επαφή τους με το φως, σαν ξανά ν’ ανασαίνουν και να επαναφέρουν τις δόξες του παρελθόντος.
Τα μπαούλα χώρεσαν το χρόνο που κάποτε έσφυζε από ζωή. Οι γιορτές των παιδιών στις επετείους φόρτιζαν τις καρδιές τους με ελπίδα για το μέλλον. Κατόπιν οι γιαγιάδες και οι μανάδες τακτοποιούσαν αυτά τα τεκμήρια στα μπαούλα βάζοντας λεβάντα και άλλα μυρωδικά για να διατηρηθεί η μνήμη. Οι γιαγιάδες ξέρανε το μακρύ ταξίδι αυτών των αντικειμένων, δεν ξέρανε όμως σε ποιους θα κατέληγαν, όπως και εμείς δεν ξέρουμε από ποιους προήλθαν. Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι ήταν Έλληνες.
Σήμερα, αυτά που έχω συγκεντρώσει είναι λίγα σε σχέση με αυτά που χάθηκαν στις χωματερές, ή με αυτά που με περιμένουν ακόμα να τα ανακαλύψω. Εκεί το νεκροταφείο της παιδικής μνήμης γιορτάζει. Οι γονείς και οι δάσκαλοι έντυναν και φωτογράφιζαν τα παιδιά με τοπικές ενδυμασίες για να τους γνωρίσουν το παρελθόν και να αισθανθούν τις δόξες του. Στη συνέχεια, τα ντοκουμέντα αυτά κορνιζώθηκαν για την αιωνιότητα των εικονιζόμενων, όπου κάποια στιγμή, αργότερα, σήμερα, κατέληξαν και αυτά στα σκουπίδια. Σε άλλες χωματερές όμως καταλήγουν πολλά βλέμματα από αυτά των παιδιών που μεγάλωσαν και ξέχασαν το μεγαλείο των ηρώων που θαύμαζαν. Η Ελλάδα σήμερα μοιάζει πληγωμένη από τα ίδια βλέμματα σχεδόν που κάποτε δάκρυζαν στο φτερούγισμα της σημαίας που μοιάζει με ουρανό, που μοιάζει με θάλασσα.
Στη φετινή επέτειο της 25ης Μαρτίου, εδώ τώρα, θα χρειαστούμε λίγο χρόνο για να ακούσουμε ρυθμούς καρδιάς και λόγια που θα μοιάζουν σαν παραμύθι. Θα έχουμε χρόνο στην πορεία να ανταλλάξουμε αναπάντητα ερωτήματα, σιωπηλά, εσωτερικά, τέτοια που θα μας κάνουν να σκεφτούμε για μια ακόμη φορά την ουσία του παρελθόντος για τα χρόνια που ζούμε, για τα χρόνια που θα ’ρθουν.
ΙΝFO: Τα υπέροχα αντικείμενα της συλλογής του Μ.Μ. που χρονολογούνται από το 1880 μέχρι τη δεκαετία του ’60 παρουσιάστηκαν το 2016 σε έκθεση με τίτλο «Ήρωες στα σκουπίδια» στη αίθουσα Νίκος Κεσσανλής της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Το κείμενο είναι απόσπασμα από εκείνο που ο ίδιος είχε γράψει και είχε αναρτήσει στην αίθουσα της έκθεσης όσο αυτή διαρκούσε.
Από την αναδρομική του Κυριάκου Μορταράκου και τη μεγάλη έκθεση του Δημήτρη Σεβαστάκη στις επιζωγραφισμένες φωτογραφίες του Κώστα Λάκη και τους καλλιτεχνικούς αλγόριθμους του Τσαρλς Σάντισον
10°
