Polisgram Architects: Δύο γυναίκες, μια σύγχρονη ματιά στην ελληνική αρχιτεκτονική

Δύο αρχιτεκτόνισσες, δύο πόλεις, μία κοινή ματιά. Η Λουίζα Βαρελίδη και η Στέλλα Παπάζογλου γνωρίστηκαν στο UCL και το 2016 έδωσαν σχήμα στο όραμά τους με τους Polisgram Architects. Με έδρα τους την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και με ισχυρό αποτύπωμα στις Κυκλάδες, σχεδιάζουν χώρους που συνδέουν την ιδέα με την πράξη, την υλικότητα με την εμπειρία, την τοπική μνήμη με το σύγχρονο βλέμμα στην αρχιτεκτονική. Το όνομά τους; Μια καταγραφή της πόλης. Κυριολεκτικά. Συναντήσαμε τις αρχιτεκτόνισσες για να μας πουν περισσότερα.

O τρόπος που δουλεύετε ως δίδυμο πώς έχει εξελιχθεί μέσα στα χρόνια; Υπάρχει πλέον ένα είδος «σιωπηλής συνεννόησης» στον σχεδιασμό ή κάθε έργο ξεκινά από έναν νέο διάλογο;
Μετά από τόσα χρόνια συνεργασίας, το μεγαλύτερο μέρος του διαλόγου είναι όντως σιωπηλό και πολλές αποφάσεις λαμβάνονται μέσω μιας άρρητης αλλά αμοιβαίας κατανόησης των πραγμάτων. Φυσικά κάθε νέο έργο φέρνει τις δικές του προκλήσεις και αυτές τις συζητάμε πάντα προσεκτικά, ώστε να βρούμε την πιο κατάλληλη αρχιτεκτονική προσέγγιση για εμάς. Ωστόσο ο σκληρός πυρήνας της συνεργασίας μας έχει σμιλευτεί και λειτουργεί σαν σταθερό σημείο αναφοράς.

Υπάρχουν έργα που θεωρείτε σταθμούς για την εξέλιξη του γραφείου σας; Τι τα καθιστά ξεχωριστά για εσάς;
Το πιο σημαντικό έργο για εμάς είναι το «Κελί», για πολλούς λόγους. Κυρίως διότι ήταν το πρώτο κοινό μας έργο. Υπήρχε ήδη μια κοινή βάση συνεργασίας, καθώς είχαμε δουλέψει μαζί στη διπλωματική μας εργασία κατά τη διάρκεια των μεταπτυχιακών μας σπουδών και σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, όμως με το «Κελί» αναπτύξαμε το κοινό μας λεξιλόγιο, επιλύσαμε σχεδιαστικά και κατασκευαστικά ζητήματα επιτόπου και είδαμε για πρώτη φορά τις ιδέες μας να γίνονται πραγματικότητα. Επενδύσαμε πολύ χρόνο σ’ αυτό το έργο, δυσανάλογο ίσως σε σχέση με την κλίμακά του, αλλά ουσιαστικά αποτέλεσε τη μαθητεία μας. Μαζί με την ομάδα των τεχνιτών του νησιού, μάθαμε να διαχειριζόμαστε τα υλικά, να ακολουθούμε την ορθή σειρά των εργασιών και να επικοινωνούμε αποτελεσματικά με όλους τους εμπλεκόμενους στην κατασκευή.

Η δραστηριότητά σας στις Κυκλάδες διαμορφώνει ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό λεξιλόγιο. Πώς αντιμετωπίζετε τη λεπτή ισορροπία ανάμεσα στην τοπικότητα και τη σύγχρονη σχεδιαστική γλώσσα;
Έχουμε την πεποίθηση ότι το σύγχρονο πρέπει να συνδυάζει την αίσθηση του διαχρονικού, διαφορετικά κινδυνεύει να χαθεί στην πάροδο του χρόνου. Για να επιτύχει αυτή τη διαχρονικότητα ένα έργο, πρέπει να ενσωματώνει από την αρχή του την τοπικότητα. Πολλές φορές αντλούμε έμπνευση από τα έργα προγενέστερων αρχιτεκτόνων, καθώς η αρχιτεκτονική δεν είναι μια τάση, εκφράζει τη σύνθεση της ιστορίας και της ταυτότητας του τόπου. Η ένταξη των σύγχρονων αναγκών των χρηστών στην προσέγγισή μας καθίσταται ως το καίριο στοιχείο που θα καταφέρει τελικά να συγκεράσει την τοπικότητα με τις απαιτήσεις της σύγχρονης πραγματικότητας.

Ποιος είναι για εσάς ο ρόλος της «μνήμης» στην αρχιτεκτονική; Πόσο παρελθόν σηκώνει ένα νέο έργο, ειδικά όταν πρόκειται για ανακαίνιση σε παραδοσιακούς οικισμούς;
Η μνήμη είναι ο αόρατος σκελετός κάθε έργου, ιδίως όταν δουλεύουμε σε τόπους με έντονη αρχιτεκτονική ταυτότητα. Δεν την αντιλαμβανόμαστε ως καθαρή αναπαράσταση του «παλιού», αλλά ως ένα ενεργό στοιχείο που ενσωματώνεται δημιουργικά στον σχεδιασμό. Ένα νέο έργο οφείλει να είναι σύγχρονο, με πλήρη επίγνωση του τόπου και του χρόνου στον οποίο εντάσσεται. Όταν σχεδιάζεις σε έναν παραδοσιακό οικισμό, η μεγαλύτερη πρόκληση –αλλά και ευθύνη– είναι να προσθέσεις κάτι διακριτικό, που συνεχίζει την αφήγηση χωρίς να την αλλοιώνει, ενώ ταυτόχρονα συνδιαμορφώνει μια αυθεντική, σύγχρονη αρχιτεκτονική.

Τι σημαίνει για εσάς «αυθεντική αρχιτεκτονική» σήμερα; Είναι κάτι που αφορά κυρίως τη μορφή, τη διαδικασία, τα υλικά ή κάτι βαθύτερο;
Αυθεντική αρχιτεκτονική για εμάς είναι αυτή που εκφράζει με σαφήνεια την πρόθεσή της χωρίς να μιμείται, χωρίς να επιδεικνύεται. Προκύπτει μέσα από μια ειλικρινή διαδικασία που σέβεται τον τόπο, τις ανάγκες του χρήστη και τα φυσικά υλικά. Μας ενδιαφέρει η αυθεντικότητα ως διαδικασία: πώς φτάνουμε σε μια λύση, ποιες είναι οι επιρροές μας, τι θυσιάζουμε, τι αναδεικνύουμε.