Δεν έχουμε πολύ χρόνο. Και όσον έχουμε συχνά τον ξοδεύουμε ασυλλόγιστα — και δεν μπορούμε να κάνουμε πολλά πράγματα γι’ αυτό. Η έλλειψη χρόνου (βλ.: η αδυναμία μας να αντιμετωπίσουμε τον διαδικτυακό θόρυβο που μας αποσπά την προσοχή και μας θέλει με πάθος) έχει πολλές επιπτώσεις, και μόνο μία από αυτές είναι ο πολύ λιγότερος χρόνος που αφιερώνουμε στα βιβλία. Αίφνης, η ανάγνωση ενός ογκώδους μυθιστορήματος, που δεκαπέντε-είκοσι χρόνια πριν ισοδυναμούσε με δεκαήμερη επίσκεψη σε λούνα-παρκ, σήμερα μοιάζει πραγματικός άθλος. Όλο και λιγότεροι άνθρωποι διαβάζουν μεγάλα βιβλία, και όλο και λιγότεροι μπορούν να διαβάσουν μεγάλα βιβλία.
Η συνεχής έκθεσή μας σε μία πληθώρα πληροφοριών και οι αδιάκοπες διασπάσεις που πάνε πακέτο με τη σύγχρονη ζωή δημιουργούν ένα περιβάλλον μέσα στο οποίο η συγκέντρωση σε μακροσκελή κείμενα γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Το διαδίκτυο, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και η συνεχής ψηφιακή συνδεσιμότητα έχουν επηρεάσει (και) την ικανότητα συγκέντρωσης και εστίασης σε «περιεχόμενο» μεγάλης διάρκειας. Οι συνεχείς ειδοποιήσεις και η αφθονία πληροφοριών εκπαιδεύουν τον εγκέφαλό μας σε μικρότερες περιόδους προσοχής, καθιστώντας δύσκολη την καταβύθισή μας σε μεγαλύτερα (ή/και πιο απαιτητικά) αναγνώσματα.
Η συνεχής ροή πληροφοριών και εναλλαγής ερεθισμάτων οδηγεί νομοτελειακά σε μειωμένη ανοχή στην πιο αργή ροή και τη συνεχή εστίαση που απαιτούν τα μεγάλα βιβλία με τις περίπλοκες συνθέσεις. Επιπλέον, η κυριαρχία του σύντομου περιεχομένου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχει ούτως ή άλλως διαμορφώσει μια προτίμηση για γρήγορες και εύπεπτες πληροφορίες. Σε ένα περιβάλλον όπου η ικανοποίηση έρχεται άμεσα και με «συνοπτικές διαδικασίες», η δέσμευση που απαιτεί ένα μεγάλο βιβλίο —ακόμη και το πιο εύκολο μεγάλο βιβλίο— φαντάζει σε πολλούς (πάρα πολλούς) ανθρώπους αποθαρρυντική. Για να μην αναφέρουμε το γεγονός ότι ολοένα και περισσότεροι αναγνώστες διαβάζουν πλέον (αν και όχι βιβλία!) στο κινητό, όπου η εμπειρία της μεγάλης έκτασης κουράζει. (Ας πούμε, αυτό εδώ το κείμενο).
Επίσης, είναι περισσότερο από εμφανής μια «γενεαλογική» μετατόπιση στις αναγνωστικές συνήθειες: οι περισσότεροι έφηβοι σήμερα αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στα ψηφιακά μέσα και πολύ λιγότερο στην ανάγνωση των παραδοσιακών μέσων (εφημερίδες και βιβλία). Λογικό. Μια τάση που υποδηλώνει ότι στο (άμεσο) μέλλον οι αναγνωστικές συνήθειες θα διαμορφωθούν σε σχέση με τα πρότυπα ψηφιακής κατανάλωσης. Δηλαδή ευνοώντας το συντομότερο (αργότερα: και το πιο διαδραστικό) κείμενο.
Κι αυτό δεν έχει ξεφύγει, βέβαια, από την προσοχή των εκδοτών (την τελευταία δεκαετία, οπότε και το φαινόμενο έχει λάβει μεγάλες και εύκολα μετρήσιμες διαστάσεις). Ίσα-ίσα. Γι’ αυτό και τα πράγματα στο εκδοτικό τοπίο αλλάζουν. Και θα αλλάξουν ακόμη περισσότερο. Σήμερα, μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε πως ζούμε σε μία μεταβατική εκδοτικά εποχή: τεστάρουμε τις αντοχές μας απέναντι στον όγκο των βιβλίων, και σιγά-σιγά προσαρμοζόμαστε για τα μικρότερα μεγέθη. Που έρχονται. Κι αυτό ΔΕΝ είναι απαραίτητα κακό. Ή μάλλον: δεν είναι καθόλου κακό.
Για να το πούμε αλλιώς:
Ανέκαθεν υπήρχαν συγγραφείς που δεν αγαπούσαν τον όγκο. Αλλά πλέον όλο και περισσότεροι θα επιλέγουν μικρότερες φόρμες για τα βιβλία τους. Αύριο, θα ξημερώσει η εποχή της νουβέλας. Ουσιαστικά, θα επανακάμψει. Και θα είμαστε εδώ για να το ζήσουμε.
Το ελληνικό παράδειγμα: Τέσσερις χαρακτηριστικές περιπτώσεις
Εντελώς ενδεικτικά, μπορούμε να αναφέρουμε τρεις νέες σειρές ισάριθμων εκδοτικών οίκων που «τεστάρουν» την αγορά βιβλίου με μικρά σε μέγεθος βιβλία, βιβλία που διαβάζονται μέσα σε ένα απόγευμα (ουσιαστικά, κάποια από αυτά μέσα σε μία ώρα το πολύ). Είναι οι εξής:
Αστερισμοί (Εκδόσεις Στερέωμα)
Τα Μικρά (Εκδόσεις Μεταίχμιο)
Τα Παράδοξα (Εκδόσεις Δώμα)
Μολονότι τα περισσότερα από τα κείμενα που συμπεριλαμβάνονται σε αυτές τις σειρές ανήκουν στο Φανταστικό, αυτό δεν σημαίνει πως θα παραμείνουν εκεί. Ακόμη, προφανώς αυτές οι σειρές δεν είναι οι μόνες. (Αλλά είναι αυτές που ξέρουμε εμείς, και τις διαβάζουμε πάντα). Απροπό, πρέπει να αναφέρουμε και τις Μικρές Εισαγωγές σε μία ποικιλία θεμάτων των Εκδόσεων Παπαδόπουλος, που αριθμούν ήδη πολλούς τίτλους. Έτσι, τα μικρά το δέμας βιβλία δεν περιορίζονται στη λογοτεχνία: αφορούν και τα non fiction βιβλία — αυτό που συνηθίσαμε να λέμε στα ελληνικά «δοκίμιο».
Μια αναδυόμενη παράδοση
Δεν είμαστε οι πρώτοι που εφαρμόζουμε κάτι τέτοιο. Στο εξωτερικό, δηλαδή σε μεγάλες αγορές βιβλίου, υπάρχουν αρκετά αντίστοιχα παραδείγματα. Παραδοσιακοί και νέοι εκδοτικοί οίκοι βγάζουν νέα και κλασικά μικρής φόρμας έργα, συχνά μεταφρασμένα στα αγγλικά, επανεκδόσεις παλαιών κειμένων, «κοσμήματα μικρής φόρμας» από Ευρωπαίους και μη συγγραφείς, είτε απευθυνόμενοι στους λάτρεις της κλασικής λογοτεχνίας, είτε ρίχνοντας ματιές στη σύγχρονη παραγωγή. Ενδεικτικά:
Fitzcarraldo Editions (Ηνωμένο Βασίλειο, έτος ίδρυσης 2014): Επικεντρώνονται στο δοκίμιο και σε νουβέλες, με μια προτίμηση σε πειραματικά μυθοπλαστικά έργα (επίσης μικρού έως μεσαίου μεγέθους). Απευθύνονται κατά κύριο λόγο σε έμπειρους αναγνώστες λογοτεχνικής πεζογραφίας («σοβαρής λογοτεχνίας» και δοκιμίου) που όμως δεν έχουν πια πολύ χρόνο.
Penguin Moderns (Εκδόσεις Penguin, έτος έναρξης 2018): Μικρά έργα 50-60 σελίδων, συχνά σε μίνι format. Σύγχρονοι συγγραφείς, ή έργα που προσφέρονται σαν προσιτή εισαγωγή στο έργο ενός συγγραφέα. Ιδανικά για αναγνώστες με περιορισμένο χρόνο. Μιμούνται το στιλ των Penguin Little Black Classics (έτος έναρξης 2015). Απευθύνονται σε πιο νεανικό ή busy κοινό.
Faber Stories (Εκδόσεις Faber & Faber, Ηνωμένο Βασίλειο, έτος έναρξης 2019): Μια σειρά από μικρά, κομψά βιβλία (περίπου 50-100 σελίδες), με διηγήματα ή νουβέλες γνωστών συγγραφέων. Καθώς είναι πανέμορφα, θεωρούνται πλέον έως και συλλεκτικά. Σκοπός τους είναι να επανασυστήσουν σπουδαία σύντομα κείμενα. Απευθύνονται κυρίως σε νέους αναγνώστες.
Όλα τα παραπάνω βασίζονται σε μικρά έως πολύ μικρά βιβλία με έντονη αισθητική ταυτότητα, ιδανικά (και) για πιο νεαρές ηλικίες ή για γρήγορη ανάγνωση. Σύγχρονη λογοτεχνία, μια ποικιλία από χώρες προέλευσης, «σπάνια» κείμενα, υβριδικά έργα, πυκνά κείμενα με σοβαρές φιλοδοξίες.
Τα κρίσιμα στοιχεία
Ο μέσος όγκος των μπεστ-σέλερ μειώνεται σε όλες τις αγορές βιβλίου, παγκοσμίως. Και αυτή είναι μία τάση που δεν δείχνει να χάνει τη δυναμική της. Δεν ξέρουμε πού θα οδηγήσει, ούτε μπορούμε να το πούμε με ασφάλεια, αλλά και μόνο το γεγονός ότι μία μελέτη του 2022 έδειξε μείωση περίπου 50 σελίδων στον μέσο όγκο των ευπωλήτων της λίστας των New York Times μεταξύ 2011 και 2021 (ένα ποσοστό περί το 12% κάτω!) λέει πολλά. Για να μην αναφέρουμε το προφανές γεγονός ότι τα μικρότερα βιβλία έχουν χαμηλότερα έξοδα παραγωγής, κάτι που ενθαρρύνει την έκδοσή τους, ιδιαίτερα αν μιλάμε για νέους ή πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς.
(Παρένθεση: Αυτό φυσικά δεν επηρεάζει τα ηλεκτρονικά βιβλία, μολονότι και εκεί παρατηρείται μείωση της έκτασης. Όμως αυτή είναι μια αγορά που αφορά ένα αρκετά διαφορετικό κοινό — και δεν έχει σχέση με τη χώρα μας, όπου τα e-book έχουν αμελητέα διείσδυση στο κοινό. Κυρίως αφορά ανθρώπους που διαβάζουν αποκλειστικά ένα είδος genre λογοτεχνίας — και είναι όλοι τους φανατικοί αναγνώστες, είτε διαβάζουν αισθηματική λογοτεχνία, είτε τρόμου, είτε επιστημονική φαντασία, είτε αισθησιακά βιβλία, είτε αστυνομικά κλπ.).
Σε κάθε περίπτωση, η νουβέλα επιστρέφει. Και είμαστε ΒΕΒΑΙΟΙ ότι στο Top10 των ευπωλήτων την επόμενη δεκαετία δεν θα υπάρχουν πάνω από 1 με 2 μεγάλα μυθιστορήματα.
Τα βιβλία τού αύριο δεν θα κρατάνε όσο μία διαδρομή με το μετρό (κατά το γνωστό ανέκδοτο της εκδοτικής βιομηχανίας στον αγγλοσαξονικό χώρο), αλλά τα μυθιστορήματα μεγάλης έκτασης θα βρίσκουν όλο και λιγότερο ανοιχτές πόρτες. Οι Ντίκενς της εποχής μας θα προσαρμόσουν την ευγλωττία τους. Πράγμα όχι κακό. (Ή μάλλον: πράγμα ΚΑΛΟ).
Μάλιστα, ισχύει και το εξής: ο ήδη πολύ μεγάλος αριθμός αξιόλογων μυθιστορημάτων κάτω των 200 σελίδων που γίνονται μπεστ-σέλερ, βραβεύονται, μεταφράζονται παντού και μεταφέρονται στον κινηματογράφο, αναδεικνύει το (εν πολλοίς λησμονημένο) γεγονός ότι αρκετοί συγγραφείς μπορούν να πουν αποτελεσματικά συναρπαστικές ιστορίες σε μια πιο συνοπτική μορφή, και ότι αυτά τα έργα δεν χάνονται· αντιθέτως, εκτιμώνται από αναγνώστες και κριτικούς. Γιατί, πράγματι: τα βιβλία μικρής φόρμας που έχουν γίνει μεγάλα μπεστ-σέλερ σήμερα, πιθανότατα δεν θα είχαν καμία τύχη πριν από δύο δεκαετίες και πάνω. Ενδεικτικά, ας θυμηθούμε τα αριστουργηματικά βιβλία της Κλερ Κίγκαν (Μεταίχμιο), τα περισσότερα εκ των οποίων είναι διηγήματα (ούτε καν νουβέλες), ή την υπέροχη «Χορτοφάγο» της Χαν Κανγκ (Καστανιώτης) και τις βραβευμένες με Booker «Τροχιές» της Σαμάνθας Χάρβεϊ (Gutenberg), αλλά και βιβλία όπως το πρωτοποριακό «Η Έλενα ξέρει» της Κλαούντια Πινιέριο (Carnivora) ή τη σειρά-φαινόμενο μικρών μυθιστορημάτων του Τοσικάζου Καβαγκούτσι «Πριν κρυώσει ο καφές» (Κλειδάριθμος). Κι αυτά είναι μόνο λίγα από τα πάμπολλα σχετικά παραδείγματα.
Συμπεράσματα
Η ψηφιακή εποχή έχει επηρεάσει τις αναγνωστικές μας συνήθειες —και συνεχίζει να το κάνει—, οδηγώντας μας σε πιο συνοπτικό «περιεχόμενο», ήτοι σε μικρότερου όγκου βιβλία. Οι νουβέλες (αλλά και οι συλλογές διηγημάτων, που μέχρι «χθες» δεν είχαν καμιά τύχη) φαίνεται να κερδίζουν ολοένα μεγαλύτερη δημοτικότητα και αναγνώριση στην αγορά. Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι τα βιβλία θα γίνονται «διαρκώς» συντομότερα.
Προφανώς και υπάρχει ακόμα μια σημαντική αγορά για μεγαλύτερα έργα. (Οι δε παλιοί επιτυχημένοι συγγραφείς δεν θα επηρεαστούν καθόλου — παράδειγμα #1 και τελευταίο ο αειθαλής πρωτομάστορας Στίβεν Κινγκ). Οι εκδότες θα προσαρμοστούν ανάλογα, εξισορροπώντας τα είδη. Η νουβέλα θα βρει μια σταθερή θέση στην αγορά, ειδικά σε συγκεκριμένα είδη (ανάμεσά τους και η λογοτεχνική πεζογραφία ή κυρίως η λογοτεχνική πεζογραφία: για κάθε έναν νέο Φράνζεν θα υπάρχουν δέκα Κίγκαν). Οι συλλογές διηγημάτων θα αναζωπυρωθούν.
Ωστόσο, μολονότι το μυθιστόρημα θα παραμείνει η κυρίαρχη μορφή, δεν θα έχει πια τον όγκο που είχε μέχρι πρόσφατα. Τα βιβλία θα μικρύνουν. Τα μεγάλα μυθιστορήματα δεν θα εξαφανιστούν, αλλά θα γίνουν λιγότερα και πιο εκλεκτικά. Θα απευθύνονται σε αφοσιωμένους αναγνώστες. Η σύντομη λογοτεχνία σε όλα τα είδη θα κερδίζει διαρκώς έδαφος.
Συνελόντι ειπείν: Όσοι γράφετε, γράψτε ό,τι θέλετε. Αλλά ίσως δεν θα έπρεπε να ξεχνάτε πως ένα βιβλίο 15.000-40.000 λέξεων —που είναι αρκετές για να γράψεις και τον «Μόμπι-Ντικ» του 21ου αιώνα— θα έχει ΠΟΛΥ πιο μεγάλες πιθανότητες να εκδοθεί, ειδικά από νέους, μικρούς και ευέλικτους εκδοτικούς οίκους. Το ίδιο ισχύει και για όσους γράφουν για παιδιά. Εκεί, ο όγκος τους θα μεγαλώνει λόγω της εικονογράφησης, και όχι επειδή θα γράφονται με περισσότερες λέξεις.
ΥΓ. Αυτό δεν είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει. Απλώς παλιά διάβαζαν λιγότεροι άνθρωποι. Και διάβαζαν για λίγη ώρα, συνήθως υπό το φως των κηρίων, και συνήθως μετά από μία μέρα γεμάτη υποχρεώσεις του σώματος.
* * *
ΡΑΝΤΕΒΟΥ ΜΕ ΤΗΝ Ψ
Η κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια και ομαδική αναλύτρια Σουζάνα Παπαφάγου γράφει σήμερα για τη ματαίωση. Την ευχαριστούμε πολύ! Ενώ έχει πλέον και τη δική της στήλη, κάθε εβδομάδα μιλά στο Ημερολόγιο για έναν φόβο μας, ένα πρόβλημα, κάτι που μας τρώει και μας ταλαιπωρεί — και πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε.
Πώς να διαχειριστείς τη ματαίωση
Ο Κ. ήταν ένας άνθρωπος δραστήριος, με στόχους, όνειρα και πείσμα. Δούλεψε σκληρά, έβαλε ψηλά τον πήχη, περίμενε ανταμοιβές. Όμως, οι προσπάθειές του δεν απέδωσαν όπως ήλπιζε. Μια αποτυχημένη επαγγελματική προσπάθεια, μια σχέση που έληξε άδοξα, μια διαρκής αίσθηση ότι «δεν είναι αρκετός», και, χωρίς να το καταλάβει, η ματαίωση άρχισε να τον βαραίνει. «Σαν ένας κόμπος που έχει σφίξει κάπου μέσα μου και δεν λύνεται», είχε πει.
Η ματαίωση μοιάζει πράγματι με έναν κόμπο στο κορδόνι του παπουτσιού: όσο πιο πολύ τραβάς χωρίς σκέψη, τόσο πιο σφιχτός γίνεται. Είναι αυτό το αίσθημα ότι κάτι ήθελες να πετύχεις και δεν τα κατάφερες — όχι απαραίτητα γιατί δεν προσπάθησες, αλλά γιατί τα πράγματα δεν πήγαν όπως περίμενες.
Όλοι βιώνουμε ματαίωση σε κάποια φάση. Όμως, αν συσσωρευτεί, μπορεί να επηρεάσει την ψυχική μας υγεία. Εμφανίζεται με νευρικότητα, αναβλητικότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, και την τάση να αποφεύγουμε ανθρώπους ή καταστάσεις που μας θυμίζουν τις αποτυχίες μας.
Το πρώτο βήμα για να την αντιμετωπίσεις είναι να τη δεις κατάματα. Να αναγνωρίσεις τα συναισθήματά σου χωρίς ντροπή, και να κατανοήσεις ότι η αποτυχία δεν σημαίνει αδυναμία. Σημαίνει προσπάθεια. Και αυτή είναι που μετράει.
Έπειτα, πάρε όσο χρόνο χρειάζεται και χαλάρωσε τον κόμπο. Σταμάτα να προσπαθείς να ελέγχεις τα πάντα. Η τελειότητα είναι ψευδαίσθηση. Αντί να κρίνεις τον εαυτό σου σκληρά, προσπάθησε να δεις τι έμαθες από την εμπειρία. Μίλα, ζήτα βοήθεια. Η ματαίωση μπορεί να λυθεί —όπως ο κόμπος στα κορδόνια σου— μόνο αν έχεις υπομονή και επιμονή.
ΣΥΜΒΟΛΗ ΙΑΤΡΟΥ
Ο Στέλιος Ιατρού, ιστορικός από τη Θεσσαλονίκη, γράφει στο Ημερολόγιο για να βρίσκει αφορμές να χρονοτριβεί και ν’ αναβάλλει την παράδοση των εργασιών του. Σήμερα: Εσθονία, Ρωσία… και μία διόλου απίθανη νέα εισβολή.
Νάρβα
Η μικρή εσθονική πόλη Νάρβα βρίσκεται πάνω στα σύνορα με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Αυτό δείχνει ο χάρτης. Είναι, όμως, όλα έτσι όπως τα είπα; Ίσως όχι ακριβώς, όταν η Ιστορία ξεροβήχει για να πάρει τον λόγο από τη γεωγραφία.
Πριν τον Β΄ Π.Π. η Νάρβα ήταν περίπου ολοσχερώς εθνοτικά εσθονική. Μια απογραφή των μέσων της δεκαετίας του ’30 έδειχνε πως κάτι παραπάνω από οκτώ στους δέκα ήσαν οι αυτόχθονες εσθονόφωνοι. Τι ήσαν οι υπόλοιποι;
Μαζί με την υπόλοιπη Εσθονία, η Νάρβα επέπλεε πάνω στο μεγαλύτερο απόθεμα σχιστολιθικού πετρελαίου στον γνωστό κόσμο, οπωσδήποτε στον κόσμο που ήταν γνωστός στην ΕΣΣΔ, από την οποία κατέφθαναν στη Νάρβα και εγκαθίσταντο χιλιάδες ρωσόφωνοι εργάτες που απασχολούνταν στην εξόρυξη του πετρελαίου. Το πετρέλαιο εξαγόταν ακολούθως στην ΕΣΣΔ.
Το 1939, η σχέση με την ΕΣΣΔ κατέστη κτητική. Δυνάμει του μυστικού συμφώνου μη επίθεσης του Ναζιστικού Γ΄ Ράιχ με την Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, που μας είναι γνωστό ως Σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότοφ, ο Κόκκινος Στρατός εισέβαλε και κυρίεψε την Εσθονία, μαζί και τη Νάρβα, που ενσωματώθηκε στην ΕΣΣΔ κυβερνώμενη από καθεστώς-μαριονέτα της αρεσκείας της Μόσχας έως το 1991.
Στο τέλος αυτής της σοβιετικής περιόδου, περίπου εννιά στους δέκα κατοίκους της πόλης δήλωναν εθνοτικά Ρώσοι, ενώ ρωσόφωνοι ήσαν πάνω από 95%. Σήμερα, μόλις 5% δηλώνουν εθνοτικά Εσθονοί. Για τους υπόλοιπους οφείλει κανείς να υποθέσει ότι εκτίθενται σ’ ένα καθημερινό λουτρό ρωσικής ενημέρωσης που τονώνει τους δεσμούς φρονήματός τους με τη Μητέρα Ρωσία.
Φέτος, η εσθονική κυβέρνηση εξήγγειλε ορισμένες σκέψεις της, δηλαδή τις προθέσεις της, για τον περιορισμό της διδασκαλίας της ρωσικής γλώσσας, θεωρητικά για τη διευκόλυνση της ενσωμάτωσης του επιχώριου πληθυσμού στην εσθονική εθνοτική νόρμα.
This spells a whole world of trouble. You think Russia hasn’t noticed? It sure has.
Η Μόσχα εξαπέλυσε δριμείες κατηγορίες κατά της Εσθονίας για παραβίαση σειράς ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενώ το ενημερωτικό κλίμα του Κρεμλίνου στην τηλεόραση, το ραδιόφωνο, και το Διαδίκτυο θορυβεί επιχειρηματολογώντας υπέρ ανάληψης στρατιωτικής δράσης για την προάσπιση των ρωσικών μειονοτήτων που υφίστανται διώξεις.
Το προπαγανδιστικό εγχείρημα δεν θα ήταν μήτε δύσκολο μηδέ πρωτότυπο για τον Πούτιν, προκειμένου να τεκμηριώσει και να δικαιολογήσει τόσο όσο επαρκεί την επόμενη ειδική στρατιωτική επιχείρηση, έπειτα από μια προσωρινή κατάπαυση στην Ουκρανία.
Μα η Εσθονία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, δεν είναι Ουκρανία. Σίγουρα ο ηγεμών θα κοντοστεκόταν να μετρήσει τα επόμενα βήματά του, όχι;
Καμιά φορά κάτι που αληθεύει δεν είναι κιόλας βέβαιο πως ισχύει, δηλαδή πως παράγει ισχύ.
Μολονότι κάθε εξωτερική στρατιωτική επίθεση σε κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ δύναται να ενεργοποιήσει τις διαδικασίες του Άρθρου 5 —που δεν ωφελεί να θεωρούνται αυτόματες, ούτε τάχιστες—, το άβολο ερώτημα είναι τι άραγε περιμένουμε πως θα αποφάσιζε το συμβούλιο των συμμάχων για την παροχή συμμαχικής συνδρομής στην Εσθονία, εάν η Ρωσία εκδήλωνε ένα Blitz στη Νάρβα και σταματούσε εκεί — αν και η χώρα παραείναι μικρή και αναπεπταμένη, ώστε να βάλει σε πειρασμό κάθε καρδιά επιρρεπή στους πειρασμούς.
Δεν είναι μόνον οι συνήθεις ύποπτοι Φίτσο και Ορμπάν, που πρόσφατα παρέστησαν στην παρέλαση στην Κόκκινη Πλατεία. Είναι και τα not so wild cards, Σι, Ερντογάν, Μόντι, που θα είχαν κάτι να προσθέσουν.
Αυτοί όλοι, όμως, θα ήσαν κολορατούρες μπροστά στη σημερινή Ουάσιγκτον. Πόσες φορές δεν έχουμε ακούσει τον 47ο να ουρλιάζει υπέρ της αποφυγής πάση θυσία του Γ΄ Π.Π.; Μήπως δεν ακούσαμε και τον Πιτ Χέγκσεθ στην πρώτη του ομιλία μεταξύ των νατοϊκών του ομολόγων να μας παραινεί όσα ξέραμε οι Ευρωπαίοι να τα ξεχάσουμε; Υπάρχει κανείς που να εξακολουθεί να βλέπει τον Μικρούλη Μάρκο Ρούμπιο ως τον τελευταίο ενήλικα στο δωμάτιο;
Άλλωστε, όταν ο 47ος συμβουλεύει δημόσια στο Οβάλ Γραφείο τον ίδιο τον Μπίμπι να διαπραγματευθεί βάζοντας όσο νερό απαιτηθεί στο κρασί του, επανειλημμένα δε τον ακούμε να αναγνωρίζει κάμποσα δίκια στον Πούτιν για τον ειδάλλως αγνώστου δράστη πόλεμο στην Ουκρανία, τι άραγε περιμένουμε να δούμε να έρχεται από το Resolute Desk, αν όχι μια προτροπή προς το Ταλίν να διαπραγματευθεί, διότι κι εκείνο έδωσε λαβές και δικαιώματα;
Η πρόσφατη απόλυση Γουόλτς, που αποδόθηκε στην κουραστική και βδελυκτή για τον Τραμπ επιμονή του ΣΕΑ Μάικ να συντάσσεται με τη γραμμή Νετανιάχου υπέρ στρατιωτικής δράσης κατά του Ιράν, φανερώνει πως ο 47ος εννοεί όσα λέει για την αποφυγή αφορμών γενικευμένου πολέμου κόντρα σε πυρηνικές δυνάμεις. Σε τούτο ο 47ος παραμένει συνεπής με όσα έλεγε όταν ακόμη ήταν 45ος.
Η εκδήλωση μιας ρωσικής εισβολής κάπου εκεί τριγύρω στον Κόλπο της Φινλανδίας —που θα τη λέγαμε limited war, εάν δεν καταλήξει σε καθεστωτική αλλαγή— θα δοκίμαζε τα όρια και τη βούληση των νατοϊκών συμμάχων στους διαμορφωτικούς, MAGA καιρούς.
Ο Πούτιν φημίζεται για μάστορας στο να φέρνει τους αμφίθυμους Δυτικούς μπροστά σε διλήμματα βουτηγμένα μέσα σε θολά νερά, όπου καμία απόφαση δεν μοιάζει να ωφελεί τον σοφό, και το σκηνικό που διαμορφώνεται στην Εσθονία γύρω από τη Νάρβα όχι μόνο απηχεί αναμνήσεις από το σκηνικό στο Ντονμπάς προ του 2014, αλλά παρέχεται πολύ πιο στρωτά για το πουτινικό εγχειρίδιο.
Εκείνο που οι στρατιωτικοί ηγέτες του ΝΑΤΟ, οι μυστικές υπηρεσίες Λονδίνου, Παρισίων, Βερολίνου, Βαρσοβίας, κ.ά., όπως και η προτέρα πολιτική διοίκηση της Συμμαχίας επισήμαιναν, όταν προειδοποιούσαν για προσεχή ρωσική επίθεση στο ΝΑΤΟ μέχρι το τέλος της δεκαετίας είναι πως αν όλα τα άλλα τα παραβλέπαμε, θα ήταν ασύνετο να παραβλέψουμε τη μετατροπή της ρωσικής οικονομίας σε οικονομία πολέμου, και μάλιστα προπαρασκευής ενός μεγαλύτερου από τον τρέχοντα στα ουκρανικά πεδία των μαχών.
Υπενθυμίζω εδώ και την πρώιμη αναφορά Πούτιν στις 9 Ιουνίου 2022 στον Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο των είκοσι ενός ετών (1700-1721) επί Μεγάλου Πέτρου.
Για το Λονδίνο τουλάχιστον, ένας πόλεμος δύο δεκαετιών θεωρείται λιγότερο πιθανός, η δε αναφορά Πούτιν ως εκφοβιστικός κομπασμός. Ως πιθανότερο κρίνεται [ή πιστεύεται] το να σπάσει η ρωσική οικονομία και πολεμική προπαρασκευή μέσα στο 2026.
Όμως, όταν δεν μπορείς να έχεις τον βεριτάμπλ τον παλιό τον πόλεμο τον ορθόδοξο που θα διαλύσει τους ανταγωνιστές σου, μπορείς εντούτοις να δοκιμάσεις να τους φέρεις μπροστά σ’ έναν καθρέφτη διλημμάτων που θα τους δείξει έκτυπες τις ρωγμές στη συνοχή τους, ιδιαίτερα αν μάλιστα τις δείξει και διευρυνόμενες.
Είναι θέμα timing, και στους MAGA καιρούς, με βροχή αντιευρωπαϊκών δηλώσεων απ’ την Ουάσιγκτον, βάζει πολλά ο νους του ανθρώπου, που καλό είναι να ’χει και το αυτί του κολλημένο στο έδαφος για να πιάσει τίποτα λέξεις που ακούγονται σαν Νάρβα.
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΗΜΕΡΑΣ
Richard Osman, «Εξιχνιάζουμε φόνους» (μετάφραση Γωγώ Αρβανίτη, Εκδόσεις Ψυχογιός)
To θέμα με τον Όσμαν είναι ότι με τα βιβλία του Περνάς Καλά. Ή μάλλον, ΠΟΛΥ καλά. Είναι απολαυστικός, και με ό,τι καταπιάνεται τα πηγαίνει τουλάχιστον περίφημα. Αυτό εδώ το βιβλίο, πρώτο μιας νέας σειράς, είχε βάλει ένα πολύ μεγάλο στοίχημα: να φτάσει κάπου κοντά στην επιτυχία της προηγούμενης σειράς του, της υπέροχης Λέσχης Φόνων της Πέμπτης. Δεν ήταν εύκολο — αλλά: την ξεπέρασε.
Δεν ξέρουμε πώς το κάνει. Πάντως σίγουρα παρουσιάζοντάς μας εντελώς ζωντανούς, και εντελώς παράδοξους και απρόβλεπτους, χαρακτήρες. Αίφνης, η Ρόζι Ντ’Αντόνιο είναι instant classic ηρωίδα. Και θα σας κάνει να λυθείτε από τα γέλια — πολλές φορές. Αλλά και η Έιμι και ο Στιβ είναι δύο πρωταγωνιστές που θα μείνουν. Θα τους διαβάσουμε ξανά και ξανά και στα επόμενα βιβλία της σειράς, που σίγουρα θα έρθουν. Τι να λέμε. Chapeau. Πανέξυπνο θρίλερ, όλο χιούμορ, δράση, και πάθος. Εγγυημένη αναγνωστική απόλαυση.
Διαβάστε ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το βιβλίο:
«Ο καρχαρίας τον σκότωσε;» ρωτάει ο Τόνι.
«Μάλλον η σφαίρα», λέει ο Στιβ. «Και το αίμα προσέλκυσε τον καρχαρία».
«Δε θα ήθελες να σε φάει καρχαρίας», λέει ο Τζον. «Εμένα μια φορά στην Πορτογαλία με είχε τσιμπήσει μέδουσα και πονούσε διαβολεμένα».
«Κατουράς πάνω στο τσίμπημα, έτσι δεν είναι, Τζοτί;» ρωτάει ο Τόνι. «Στο τσίμπημα της μέδουσας;»
Η δόκτωρ Τζοτί Ντας, διδάκτωρ μεσαιωνικής ιστορίας, γνέφει καταφατικά. «Τα ούρα αδρανοποιούν τις τοξίνες».
«Ποιος τον πυροβόλησε;» ρωτάει ο Τζον.
Ο Στιβ ανασηκώνει τους ώμους. «Θα ρωτήσω την Έιμι. Αυτή θα ξέρει».
Η Έιμι θα μιλήσει μετά χαράς μαζί του για τον φόνο. Μετά υπερβολικής χαράς, για τα μέτρα του Στιβ. Η Έιμι δε μιλάει ποτέ για τα παιδικά της χρόνια, αλλά ο Στιβ πιάνει κάπου κάπου κομμάτια και αποσπάσματα, και είναι φανερό ότι η βία ήταν πάντα παρούσα στη ζωή της. Η Έιμι αυτό το κουβαλάει ήρεμα πάνω της, με έναν τρόπο που κάνει τον Στιβ να λυπάται.
«Πώς της φαίνεται η Ρόζι Ντ’Αντόνιο της Έιμι;» ρωτάει ο Τζον.
«Χαρούμενη», λέει ο Στιβ, ευχαριστημένος που βρήκε κάτι θετικό να σκεφτεί. «Διασκεδαστική, προφανώς».
«Ήμουν σίγουρος», λέει ο Τόνι. «Θα της την έπεφτα, αν μου δινόταν η ευκαιρία».
«Θα το πω στην Έιμι», λέει ο Στιβ. «Και θα μάθουμε αν η Ρόζι είναι διαθέσιμη για έναν μηχανικό αυτοκινήτων με πέτρες στα νεφρά».
«Της είχες πάρει ποτέ συνέντευξη, Τζον;» ρωτάει η Τζοτί.
«Όχι», λέει ο Τζον. «Υπήρχε ένας τύπος στο Άντοβερ που είχε γράψει κάποτε ένα βιβλίο για άλογα. Από αυτόν είχα πάρει. Πώς είναι η ζωή του συγγραφέα και τα σχετικά. Γενικά, με κρατούσαν μακριά από συνεντεύξεις».
Νά και το οπισθόφυλλο:
Ο Στιβ Γουίλερ απολαμβάνει τη ζωή του ως συνταξιούχου αστυνομικού. Κάνει μία στο τόσο και καμιά έρευνα, αλλά προτιμά τις γνώριμες συνήθειες και το πρόγραμμά του: το κουίζ στην παμπ τις Τετάρτες, το αγαπημένο του παγκάκι, τον γάτο του που τον περιμένει όταν γυρίζει σπίτι. Οι περιπετειώδεις μέρες έχουν περάσει ανεπιστρεπτί γι’ αυτόν. Η αδρεναλίνη είναι πλέον υπόθεση της νύφης του, της Έιμι. Η Έιμι Γουίλερ πιστεύει ότι η αδρεναλίνη κάνει καλό στην ψυχή. Ως προσωπική φρουρός ασφάλειας, δε μένει ποτέ αρκετά σε ένα μέρος ώστε να αποκτήσει συνήθειες ή πρόγραμμα. Προς το παρόν βρίσκεται σε ένα απομακρυσμένο νησί, προστατεύοντας τη ζωή της παγκοσμίου φήμης συγγραφέως Ρόζι Ντ’Αντόνιο. Προβλέπεται να είναι μια εύκολη δουλειά… Όμως, ένα πτώμα, μια τσάντα με χρήματα και ένας δολοφόνος στοχοποιούν την Έιμι και την αναγκάζουν να στείλει SOS στο μοναδικό άτομο που εμπιστεύεται – τον πεθερό της. Και έτσι ξεκινά ένας ιλιγγιώδης αγώνας δρόμου ανά τον κόσμο. Θα μπορέσουν η Έιμι και ο Στιβ να μείνουν ένα βήμα μπροστά από τον θανάσιμο εχθρό;
Και ένα μικρό βιογραφικό του συγγραφέα:
Μία από τις δημοφιλέστερες τηλεοπτικές περσόνες της Μεγάλης Βρετανίας, ο Ρίτσαρντ Όσμαν ήταν επί σειρά ετών παρουσιαστής του εξαιρετικά επιτυχημένου τηλεπαιχνιδιού γνώσεων Pointless του BBC. Η «Λέσχη Φόνων της Πέμπτης», το πρώτο του βιβλίο, γνώρισε τεράστια επιτυχία τόσο στη Μεγάλη Βρετανία όσο και διεθνώς. Είναι το τρίτο πιο επιτυχημένο μυθιστόρημα όλων των εποχών στη Μεγάλη Βρετανία – μετά τα έργα των Τζ. Κ. Ρόουλινγκ και Νταν Μπράουν. Έχει ξεπεράσει σε πωλήσεις τα 2.000.000 αντίτυπα και κυκλοφορεί σε 40 χώρες. Τα δικαιώματα για την κινηματογραφική του μεταφορά απέκτησε ο Στίβεν Σπίλμπεργκ. Ο Ρίτσαρντ Όσμαν, επίσης, τιμήθηκε με τον τίτλο του Συγγραφέα της Χρονιάς στο πλαίσιο των British Book Awards 2021.
Βρείτε το στο βιβλιοπωλείο της γειτονιάς σας, ή όπου αλλού σάς αρέσει να προμηθεύεστε τα βιβλία σας.
25°
