Mέσα σε εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες τόσο για το περιβάλλον όσο και για την κοινωνία η WWF Ελλάς γιορτάζει τα εικοστά της γενέθλια κάνοντας τον απολογισμό της για τα είκοσι χρόνια δράσης της και υπόσχεται τα επόμενα είκοσι χρόνια να είναι χρόνια συστρατευμένης δράσης για το περιβάλλον και τον άνθρωπο.
Η αρχή. Ήδη από τη δεκαετία του ’50, ένας από τους μετέπειτα ιδρυτές του WWF, ο Δρ Λoυκ Χόφμαν, επισκέπτεται συχνά τη χώρα μας και θαυμάζει την ελληνική φύση. Σύντομα βρίσκει τους πρώτους συνεργάτες με τους οποίους διαμορφώνει ένα βασικό σχέδιο δράσης που εστιάζει στην προστασία οικοσυστημάτων και απειλούμενων ειδών. Η επίσημη όμως ελληνική πρεμιέρα του WWF γίνεται το 1969 στον Υμηττό, με μια αναδάσωση που θα κρατήσει αρκετά χρόνια. Η δράση του WWF στην Ελλάδα μόλις έχει ξεκινήσει…
Η συνέχεια. Η ιστορία συνεχίζεται και κατά τη δεκαετία του ’80 με παρόμοιες δράσεις σε περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές. Νέες έννοιες, όπως η ορθή διαχείριση και η ήπια ανάπτυξη αρχίζουν να μπαίνουν στην ατζέντα και η Πρέσπα, οι εκβολές του Λούρου, η Ροδόπη και ο Νέστος διαμορφώνουν τον πρώτο γεωγραφικό χάρτη της δράσης του WWF στην χώρα μας. Την ίδια περίοδο η οργάνωση αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την προστασία της μεσογειακής φώκιας, της θαλάσσιας χελώνας, των αρπακτικών πουλιών και της καφέ αρκούδας.
Το 1990 έγινε η πρώτη συντονισμένη προσπάθεια για την προστασία της περιοχής των Πρεσπών με την ίδρυση της Εταιρίας Προστασίας Πρεσπών (ΕΠΠ) από το WWF Ελλάς και άλλες εννέα περιβαλλοντικές οργανώσεις. Μετά από επίμονες και μακροχρόνιες προσπάθειες, τον Φεβρουάριο του 2000 ιδρύθηκε το Διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών.
Το 1990… είναι μια χρονιά ορόσημο, καθώς το διεθνές WWF αποφασίζει να ιδρύσει γραφείο της οργάνωσης στην Αθήνα με τη μορφή αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρίας. Μέσα σε τέσσερα χρόνια, το γραφείο αναβαθμίζεται σε ανεξάρτητη εθνική οργάνωση (national organization), με τη νομική μορφή του κοινωφελούς ιδρύματος.
Πρώτη νίκη: το WWF σώζει την «παραλία της χελώνας»! Το 1994, η οργάνωση δίνει ένα πρώτο εξαιρετικό δείγμα καθολικής παρέμβασης στη σημαντικότερη παραλία για τις θαλάσσιες χελώνες Caretta caretta ολόκληρης της Μεσογείου. Για να εξασφαλίσει την επιβίωση του είδους και να σταματήσει διάφορες παράνομες δραστηριότητες, το WWF Ελλάς αγοράζει από τους ιδιοκτήτες σχεδόν ολόκληρη την έκταση που περιβάλλει την παραλία ωοτοκίας, ώστε να επιτύχει την απόλυτη προστασία της ίδιας της ακτής. Από τότε μέχρι σήμερα, τα Σεκάνια παραμένουν ανέγγιχτα από ανθρώπινες παρεμβάσεις. Είναι η μοναδική παραλία της Ελλάδας που ανήκει αποκλειστικά στις χελώνες!
Το ποτάμι δεν γυρίζει πίσω. Το 1994 ξεκινάει τον δύσκολο αγώνα ενάντια στο κολοσσιαίων διαστάσεων και απολύτως παράλογο έργο της εκτροπής του Αχελώου με τη συνεργασία τεσσάρων άλλων περιβαλλοντικών οργανώσεων. Η προσπάθεια αυτή που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, είχε ως αποτέλεσμα έξι νίκες στο Συμβούλιο της Επικρατείας και βέβαια την άσκηση δημόσιας κριτικής στο καταστροφικό μοντέλο αγροτικής ανάπτυξης και διαχείρισης υδάτων στην Ελλάδα. Τώρα εκκρεμεί η σημαντικότερη ίσως από τις δικαστικές αποφάσεις για τον Αχελώο: η απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με τη σίγουρη, παραβίαση κοινοτικής νομοθεσίας περί προστασίας του περιβάλλοντος και των υδάτινων πόρων.
Το 1991 ιδρύθηκε το WWF Ελλάς ως αυτόνομη εθνική οργάνωση από τον Λουκ Χόφμαν (φωτογραφία) με την υποστήριξη του Έλληνα αρχιτέκτονα Θύμιου Παπαγιάννη.
Με δύναμη από τη Δαδιά. Στο δάσος της Δαδιάς, στον Έβρο, ξεκίνησε το 1979 ένα από τα πιο παλιά επιστημονικά προγράμματα του WWF. Αυτό το όμορφο δάσος που αποτελεί τον σημαντικότερο βιότοπο για αρπακτικά πουλιά στην Ευρωπαϊκή Ένωση, προστατεύτηκε νομικά το 1981 λόγω ακριβώς της προσπάθειας του WWF. Στα μέσα της δεκαετίας του ’90, επιστημονική ομάδα εγκαθίσταται μόνιμα εκεί με κύριο στόχο να αντιμετωπίσει με οργανωμένο τρόπο τις ανάγκες και τις απειλές που αντιμετωπίζει το δάσος Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου. Σήμερα η Δαδιά είναι μία από τις πληρέστερα διαχειριζόμενες προστατευόμενες περιοχές στην Ελλάδα. Η ομάδα προσαρμόζεται κάθε φορά στα νέα δεδομένα αναπτύσσοντας πολύπλευρη δραστηριότητα, καταγράφοντας επίσης τις εξελίξεις στο Δέλτα του Έβρου, ώστε να συμβάλει στη βελτίωση της διαχείρισης και της προστασίας του.
1998: οι κρίσιμες αποφάσεις. Στην καρδιά της νέας εποχής του το WWF Ελλάς μπαίνει από το 1998. Η οργάνωση ανανεώνει το παραδοσιακό της προφίλ που έδινε αποκλειστικότητα σε δράσεις πεδίου και εκπαίδευσης για την προστασίας της βιοποικιλότητας, και στρέφεται προς μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση της περιβαλλοντικής κρίσης και του δρόμου προς τη βιωσιμότητα.
Ένας σημαντικός πυλώνας δράσης του WWF Ελλάς είναι το πρόγραμμα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Συνεργάτες της οργάνωσης έχουν επισκεφτεί όλα τα χρόνια της δράσης τους περισσότερα από 3.000 σχολεία, είτε ηλεκτρονικά είτε δια ζώσης!
Δάση για Πάντα. Η αγωνία της οργάνωσης για την προστασία των δασών δεν είναι νέα υπόθεση. Από τα πρώτα του βήματα το WWF Ελλάς καταπιάστηκε με τη δασοπροστασία. Με τη διοργάνωση της τριετούς εκστρατείας «Δάση για Πάντα», ανοίγει το 1998 τον δημόσιο διάλογο για τις δασικές πυρκαγιές και τα βαθύτερα αίτια που τις προκαλούν. Ύστερα από κινητοποίηση χιλιάδων υποστηρικτών , καταθέτουν σειρά ρεαλιστικών προτάσεων προς τους αρμόδιους φορείς, με κορυφαίο στόχο να μην υποβαθμιστεί η προστασία των δασών κατά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001.
Αγώνας… Ολυμπιακών διαστάσεων. Την ίδια χρονιά ξεκινάνε εκστρατεία με στόχο τη διοργάνωση περιβαλλοντικά φιλικών Ολυμπιακών Αγώνων. Δίνοντας έμφαση στην αλλαγή χωροθέτησης του Ολυμπιακού Κέντρου Κωπηλασίας από την οικολογικά σημαντική και ευαίσθητη περιοχή του Σχοινιά στηλιτεύουν το τεράστιο περιβαλλοντικό και βεβαίως οικονομικό κόστος των αγώνων. Τεκμηριώνουν εναλλακτικές προτάσεις, συνεργάζονται με άλλες περιβαλλοντικές οργανώσεις και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Τον Ιούλιο του 2004, σε συνεργασία με το WWF International, δημοσιεύουν έκθεση περιβαλλοντικής αξιολόγησης των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. «Μπορεί να μην κερδίσαμε την μάχη, κερδίσαμε όμως κάποιες σημαντικές νίκες. Για παράδειγμα, καταφέραμε να ενταχθεί ο Σχοινιάς σε καθεστώς προστασίας από την ΕΕ και να χαρακτηριστεί η περιοχή ως Εθνικό Πάρκο» δηλώνουν από το WWF Ελλάς.
Όχι στα τοξικά! Το 2004 σηματοδοτεί τη νέα εποχή για τις εκστρατείες πολιτικής. Με το DETOX – πείτε όχι στα επικίνδυνα τοξικά – συμμετέχουν στην πανευρωπαϊκή εκστρατεία του WWF, με στόχο τον περιορισμό και τη σταδιακή απαγόρευση της κυκλοφορίας και χρήσης των πιο επικίνδυνων χημικών ουσιών. «Πετύχαμε, μαζί με τις άλλες ευρωπαϊκές οργανώσεις του WWF να περάσει ένας κανονισμός, έστω με κάποιες αναπόφευκτες αναπροσαρμογές, απέναντι σε τεράστιες πιέσεις και αντιδράσεις».
Το θαλάσσιο περιβάλλον αποτελεί προτεραιότητα για το WWF Ελλάς. Οι επιστήμονες της οργάνωσης εξετάζουν μεταξύ άλλων τη μεσογειακή φώκια και τα κητώδη όχι ως μεμονωμένα είδη που θέλουν τη φροντίδα μας, αλλά σαν μέρος πολύτιμων οικοσυστημάτων.
Σαφάρι στα νησιά μας. Και από την έντονη δράση των εκστρατειών πολιτικής, το 2004 ξεκινάνε μια διαφορετική εκστρατεία στο πλαίσιο της οποίας «χτενίζουν» όλα τα νησιά μας. Καταγράφουν τους νησιωτικούς υγροτόπους της Ελλάδας, οι οποίοι παρέμεναν άγνωστοι παρότι αποτελούν ένα δίκτυο οικοσυστημάτων τεράστιας σημασίας, με αποτέλεσμα να δέχονται έντονες πιέσεις υποβάθμισης. Τα επόμενα χρόνια θα ολοκληρώσουν την καταγραφή στο Αιγαίο, το Ιόνιο και την Κρήτη όπου και θα στηθεί το πρώτο ενεργό δίκτυο παρακολούθησης της κατάστασης των υγροτόπων. Συνολικά κατέγραψαν 498 υγροτόπους σε 64 νησιά του Αιγαίου, 209 στην Κρήτη και 2 γειτονικά νησιά, και 98 σε 8 νησιά του Ιονίου Πελάγους. Ακόμα προχωρούν μια σειρά ενέργειες για την ενίσχυση της σχετικής νομοθεσίας, την αποκατάσταση μικρών υγροτόπων, τη συνολική αναβάθμιση του θέματος στην ατζέντα της Πολιτείας.
Το κλίμα είναι στο χέρι μας. Δύο χρόνια αργότερα και μετά από την επιτυχημένη έκβαση του DETOX, αρχίζει ο αγώνας για την κλιματική αλλαγή. Έτσι λοιπόν ξεκινάνε την πρώτη εκστρατεία ενάντια στην κλιματική αλλαγή με τίτλο «το κλίμα είναι στο χέρι σου». Ενημερώνουν, ευαισθητοποιούν, διαμορφώνουν προτάσεις και απόψεις, συνομιλούν με επιχειρήσεις, φορείς και πολιτεία και είναι παρόντες στις μεγάλες συνόδους για το μέλλον του πλανήτη.
Εκπαιδεύουν γενιές. Τις αξίες που σχετίζονται με την προστασία του περιβάλλοντος καλλιεργεί με συνέπεια στις νεότερες γενιές η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. Από την εποχή που με τα βαλιτσάκια πηγαίνανε στα σχολεία, ξεκινώντας γύρω στο 1995, μέχρι την εποχή των CD-ROM όλη η επιστημονική πληροφόρηση και η δράση του WWF Ελλάς γίνεται παιχνίδι ή δραστηριότητα και μπαίνει στις αίθουσες ως ένα ενδιαφέρον και διασκεδαστικό «μάθημα» για τους μικρούς μαθητές. Ειδικά προγράμματα που αξιοποιούν το πλούσιο υλικό της διεθνούς οργάνωσης είναι διαθέσιμα δωρεάν από το Διαδίκτυο για εκπαιδευτικούς και γονείς. Η σχέση της οργάνωσης με δεκάδες χιλιάδες μαθητές και η διαρκής επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς, είναι αυτή που «εκπαιδεύει» την ίδια την οργάνωση και τους ανθρώπους της.
Νεογνό χελωνάκι αναζητά το δρόμο προς τη θάλασσα. Μετά από διεθνή εκστρατεία εξεύρεσης πόρων, το WWF Ελλάς αγοράζει το 1994 ολόκληρη την έκταση που περιβάλλει τα Σεκάνια, τη σημαντικότερη παραλία ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στη Μεσόγειο.
Νομική ομάδα για υποστήριξη ευαισθητοποιημένων πολιτών. Τα 2003 δημιουργούν μια πολύ δυναμική ομάδα από εθελοντές δικηγόρους, μηχανικούς, αρχιτέκτονες, περιβαλλοντολόγους και άλλους επιστήμονες, η οποία εξετάζει τις πάρα πολλές καταγγελίες που καταφθάνουν στο WWF Ελλάς από ολόκληρη την Ελλάδα. Η νομική ομάδα ψάχνει αυτές τις υποθέσεις και γνωμοδοτεί, με σκοπό να υποστηρίξει την παρέμβαση και τη δράση των ίδιων των πολιτών και των κοινωνικών οργανώσεων που αγωνίζονται για την προστασία του περιβάλλοντος. Σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις, όταν οι πολίτες που καταγγέλλουν έχουν κάνει ό,τι περνάει από το δικό τους χέρι, τότε αναλαμβάνει δράση το WWF Ελλάς, μέσα από τη νομική ομάδα, ώστε να υποστηρίξει τις υποθέσεις αυτές. Από τότε που ιδρύθηκε η νομική ομάδα, έχουν καταφθάσει στο WWF Ελλάς περισσότερες από 500 υποθέσεις. Σε αρκετές, η συνεργασία των δραστήριων πολιτών και άλλων οργανώσεων με το WWF Ελλάς έχει αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματική.
Προσοχή στο θαλάσσιο περιβάλλον. Από τα Σεκάνια της Ζακύνθου είχε σταλεί ένα ηχηρότατο μήνυμα μεγάλης εμβέλειας για την προστασία απειλούμενων ειδών των θαλασσών. Μετά τη χελώνα, σε στενή συνεργασία με άλλες οργανώσεις, αντιμετώπισαν τη φώκια και τα κητώδη όχι ως μεμονωμένα είδη που θέλουν τη φροντίδα μας, αλλά σαν μέρος πολύτιμων οικοσυστημάτων (Στρατηγική για τη Μεσογειακή φώκια και Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για τα κητώδη). Η WWF Ελλάς εξέτασε τη σχέση τους με τον άνθρωπο και μετά από πολύχρονη έρευνα προχώρησε σε αναλυτικές προτάσεις. (Σχέδιο Δράσης προγράμματος MOFI.) Σε ένα δεύτερο επίπεδο ανέδειξαν την υπόθεση της βιώσιμης αλιείας, προκειμένου να εξασφαλιστεί η ανάκαμψη των ιχθυαποθεμάτων, η προστασία της θαλάσσιας βιοποικιλότητας και φυσικά το μέλλον των Ελλήνων αλιέων.
Ένα Δίκτυο για τη Μεσόγειο. Το όραμά τους για ένα υγιές θαλάσσιο περιβάλλον και διάσωση των ιχθυαποθεμάτων το εφάρμοσαν στο παράδειγμα του Καστελόριζου. Αν και δεν υλοποιήθηκε, έχουν στα χέρια τους μια ολοκληρωμένη μελέτη, μετά από τρία χρόνια δουλειάς επιτόπου, η οποία μπορεί να αξιοποιηθεί για να φτιαχτούν προστατευόμενες περιοχές αλιείας σε άλλες περιοχές. Όλη αυτή η γνώση που συγκέντρωσαν στο πεδίο της προστασίας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, και η εμπειρία από τη συμμετοχή τους σε παγκόσμιες εκστρατείες και πρωτοβουλίες, για την εξασφάλιση αλιευτικών αποθεμάτων, τη διαχείριση ακτών, αξιοποιήθηκαν σε ένα φιλόδοξο σχέδιο διεθνούς παρέμβασης στη Μεσόγειο. Η Μεσογειακή Πρωτοβουλία, το νέο στρατηγικό πρόγραμμα της οργάνωσης, τα επόμενα χρόνια θα αποτελέσει ένα μεγάλο πεδίο δράσης.
Ένα μέλλον για τα δάση μας. Δύσκολα μπορεί να σβηστεί από τη μνήμη των Ελλήνων το καλοκαίρι του 2007 με τις καταστροφικές πυρκαγιές. Την επόμενη μέρα η WWF Ελλάς βρέθηκε σε όλες τις πυρόπληκτες περιοχές της Ελλάδας, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στην Πελοπόννησο. Από τις αρχές του 2008 δημιουργούν και θέτουν σε εφαρμογή το τριετές πρόγραμμα «Το Μέλλον των Δασών», το οποίο αποσκοπεί στην προστασία των ελληνικών δασών και στην αποκατάσταση των πληγεισών περιοχών. Το πρόγραμμα μεταφράζεται σε χιλιάδες ώρες μέσα στις εκτάσεις που κατέκαψαν οι φλόγες, για να χαρτογραφηθεί η καταστροφή ώστε να επιτευχθεί η ομαλή αναγέννηση του δάσους (19.800 ώρες καταγραφών πεδίου από ανθρώπους του WWF Ελλάς - 9.100 ώρες από συνεργαζόμενους επιστήμονες.) Έγιναν ακόμα 1.500 αυτοψίες και επισκέψεις σε περιοχές ενδιαφέροντος. 8.650 μαθητές και 1.000 περίπου δάσκαλοι και καθηγητές συμμετείχαν σε δράσεις και σεμινάρια. Το Δεκέμβριο του 2011 το πρόγραμμα προχωρά στον απολογισμό του, μαζί με παρεμβάσεις στη συζήτηση για τη νομοθεσία που αφορά τη δασοπροστασία. Κοινή είναι η εκτίμηση ότι αυτά τα τρία χρόνια μπήκαν οι βάσεις για την αναμόρφωση της φιλοσοφίας του νομοθέτη, και κυρίως της κοινωνίας των πολιτών – γιατί τα δάση θα σωθούν όταν αλλάξουν οι άνθρωποι.
Η δράση του WWF στην Ελλάδα ξεκινά το 1969 με μια αναδάσωση στον Υμηττό. Έκτοτε τα δάση βρίσκονται στον πυρήνα των δραστηριοτήτων της οργάνωσης.
Στο σκοτάδι για μια ώρα. Η κοινωνία έχει ήδη υποδεχθεί τις αξίες μιας ισορροπημένης σχέσης ανθρώπου-φύσης. Κινείται προς συλλογικές μορφές έκφρασης και διεκδίκησης ποιότητας ζωής και ενός πολιτισμού που σέβεται το περιβάλλον. Και θέλει να στείλει το μήνυμά της προς κάθε κατεύθυνση. Κάπως έτσι εξηγείται η αναπάντεχη επιτυχία της δράσης «Η Ώρα της Γης» που διοργανώνεται για τρία συνεχόμενα χρόνια: 2009-2011. Η ελληνική συμμετοχή στην Ώρα της Γης το 2009 έσπασε όλα τα ρεκόρ και κέρδισε τη δεύτερη θέση ανάμεσα σε όλες τις συμμετέχουσες χώρες στον κόσμο.
Νέα εδάφη, γνώριμοι τόποι. Στο τέλος του 2011 το WWF εκδίδει τον «Άτλαντα αποτύπωσης των καλύψεων γης», πρωτοποριακή για τα ελληνικά δεδομένα που καλύπτει την εικοσαετία 1987-2007, και αναδημιουργεί το «Οικοσκόπιο», την ανοικτή διαδικτυακή πύλη με οπτική καταγραφή του φυσικού περιβάλλοντος. Επίσης ετοιμάζεται η έκθεση αξιολόγησης των μεγαλύτερων επιχειρήσεων στην Ελλάδα ως προς τις επιδόσεις τους στον περιβαλλοντικό απολογισμό, σε συνέχεια του έργου Δείκτης Περιβαλλοντικής Διαχείρισης και Διαφάνειας στην Ελλάδα που εγκαινιάστηκε το 2009.
Πολύς κόσμος θεωρεί ότι η αύξηση της θερμοκρασίας και των βροχοπτώσεων είναι μια μάλλον θετική προοπτική για περιοχές που πάσχουν από εποχική ξηρασία και μικρή ανάπτυξη της βλάστησης. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
19°
