Ημερολόγιο ανθεκτικότητας #3: Τι είναι το σπλαχνικό λίπος και γιατί δεν μας κάνει καλό;
Αγαπημένο μου ημερολόγιο, τι λέγαμε την άλλη φορά; Βασικά για τον χρόνο που περνάει και για τις αλλαγές στο σώμα μας και στον οργανισμό μας επειδή μεγαλώνουμε. Η αλήθεια είναι ότι δεν έχουμε μάθει να τις παρατηρούμε επειδή τις συνηθίζουμε, κι ακόμα και πράγματα που μας ταλαιπωρούν γίνονται δεύτερη φύση μας: στην ψυχή και στο σώμα. Που, στην πραγματικότητα, είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος –το νόμισμα είμαστε εμείς– κι όταν πάσχει το ένα, πάσχει και το άλλο. Αλλά τα σημάδια είναι πάντα εκεί. Ή σχεδόν πάντα, γιατί υπάρχουν κι εκείνες οι ασθένειες που χτυπούν ύπουλα, χωρίς καθόλου να μπορούμε να το υπολογίσουμε, και τότε ο κόσμος μας αναποδογυρίζει και πρέπει να ανακαλύψουμε τη δύναμη που κρύβουμε μέσα μας και να παλέψουμε μόνο μ’ αυτό. Ό,τι και να συζητάμε εδώ, όλοι έχουμε γύρω μας ανθρώπους που τους σκεφτόμαστε για αυτό που περνάνε και που μπορεί να συμβεί στον καθένα, ανεξάρτητα από τα υπόλοιπα, αλλά αυτό είναι μια άλλη συζήτηση, πολύ σοβαρή, που θα την κάνουμε κάποια άλλη στιγμή.
Τώρα μιλάμε για τα απλά και καθημερινά. Είναι, λοιπόν, πολύ συχνό να μας συμβαίνουν διάφορα που απαιτούν την προσοχή μας ή ένα σχέδιο δράσης, όπως για παράδειγμα όταν παίρνουμε βάρος. Κι εμείς να συνεχίζουμε απλώς τη ζωή μας γιατί έχουμε δουλειές, προβλήματα, γεγονότα σημαντικά και ασήμαντα, σχέσεις και έρωτες, χαρές και λύπες, παιδιά ή γονείς που πρέπει να φροντίσουμε, φίλους και ανθρώπους που σχετιζόμαστε. Κι όσο περνάει ο καιρός εξελισσόμαστε και προχωράμε ή μένουμε στάσιμοι γιατί παλεύουμε με τα τραύματά μας, τις αναποδιές και τις α(πο)τυχίες μας, ή απλώς χαιρόμαστε και περνάμε ωραία και κάνουμε όλα όσα φτιάχνουν τις μικρές ζωές μας, προσπαθώντας να επιβιώσουμε σ’ έναν κόσμο που αλλάζει συνεχώς. Χωρίς να συνειδητοποιούμε πόσο πολύ συνδέεται ο τρόπος της ζωής με την υγεία μας – λες και είναι άλλος αυτός που ζει, κι άλλος αυτός που είναι το σώμα μας και η διάθεσή μας.
Κι όπως σου έλεγα, παρότι η φάση της εμμηνόπαυσης εκτός από το καμπανάκι με την οστεοπενία δεν με είχε απασχολήσει ιδιαίτερα, έβλεπα κι άλλες αλλαγές. Κυρίως καταλάβαινα από πρώτο χέρι αυτό που άκουγα από μεγαλύτερες γυναίκες, ότι μετά την εμμηνόπαυση είναι πολύ δύσκολο να μην παχύνεις, ειδικά στην κοιλιά. Γιατί τα οιστρογόνα –άκου τώρα!– δεν επηρεάζουν μόνο τον κύκλο μας και την υγεία των οστών, αλλά παίζουν μεγάλο ρόλο στο πού αποθηκεύεται το λίπος. Όσο τα έχουμε σε υψηλά επίπεδα, επειδή προστατεύουν σ’ έναν βαθμό τον μεταβολισμό μας, το σώμα μας τείνει να βάζει περισσότερο λίπος στους γοφούς και τους μηρούς («σχήμα αχλάδι»). Όταν όμως τα επίπεδά τους πέφτουν απότομα –στην εμμηνόπαυση– και τα επίπεδα κορτιζόλης (της ορμόνης του στρες) μπορεί να μένουν υψηλά, χάνεται αυτή η προστασία, και για κάποιον λόγο που δεν έχω καταλάβει το λίπος κατευθύνεται πιο πολύ στην κοιλιά. Το δικό μου σώμα έτσι κι αλλιώς έχει προδιαγραφή για «σχήμα μήλου» – όπως σ’ αυτή την παιδική φωτογραφία με το μπλε μαγιό στην παραλία, που η κοιλίτσα μου είναι φουσκωμένη σαν μπαλόνι.
Το καλάθι με τα μήλα, ελαιογραφία του Πολ Σεζάν, 1893
Αλλά και οι περισσότεροι άντρες στην κοιλιά δεν παχαίνουν; Για τον ίδιο ακριβώς λόγο. Εκείνοι δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη βοήθεια από τα οιστρογόνα νεότεροι, ή τέλος πάντων έχουν χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων (σε σχέση με τις γυναίκες), αφού κυριαρχεί η τεστοστερόνη, η οποία τους δίνει όμως άλλα εφόδια, κυρίως τους εξοπλίζει με δυνατούς μύες. Και έτσι, το αντρικό ορμονικό προφίλ ευνοεί την αποθήκευση λίπους σπλαχνικά, δηλαδή μέσα και γύρω από την κοιλιά, αντί για τους γοφούς και τους μηρούς. Και γι’ αυτό, όταν χάνουμε τα οιστρογόνα μας, το γυναικείο σώμα μιμείται το αντρικό και τα σχήματα στα δύο φύλα τείνουν να μοιάζουν από μια ηλικία και μετά.
Και οι άνδρες πάντως έχουν κάτι αντίστοιχο με την εμμηνόπαυση. Δεν είναι τόσο απότομη η αλλαγή όπως σε εμάς, τους συμβαίνει όμως κάτι που κάποιοι γιατροί το ονομάζουν «ανδρόπαυση» καθώς έχουν κι εκείνοι μια σταδιακή πτώση της τεστοστερόνης, εκεί μετά τα 45-50. Κι όσο μεγαλώνουν, αν μείνουν χωρίς σχέδιο δράσης, αλλάζει και το δικό τους σώμα: χάνουν μυϊκή μάζα και δύναμη και το λίπος αποθηκεύεται πολύ ευκολότερα στην κοιλιά. Κι όταν λέμε σχέδιο δράσης εννοούμε κυρίως διατροφή και γυμναστική.
Κι ενώ όλα αυτά που συζητάμε έχουν να κάνουν με την εικόνα μας, οι άνθρωποι είναι και παραμένουν όμορφοι και ενδιαφέροντες και γοητευτικοί ανεξαρτήτως κιλών. Και ο καθένας όπως αισθάνεται άνετα με τον εαυτό του, είναι δικαίωμά του. Το πρόβλημα είναι ότι ειδικά το σπλαχνικό λίπος δεν είναι απλώς αποθήκη θερμίδων, αλλά ένας ζωντανός, ενεργός ιστός, που τι κάνει; Τυλίγει τα εσωτερικά μας όργανα, παράγοντας ορμόνες και ουσίες που αυξάνουν τη φλεγμονή (αυτό θα το εξηγήσουμε κάποια στιγμή), επηρεάζουν τη χοληστερίνη και την ευαισθησία στην ινσουλίνη (κι αυτό είναι πολύ σημαντικό να το καταλάβουμε), λειτουργώντας σαν ένας σαμποτέρ που σιγά σιγά φθείρει την καρδιά, τα αγγεία και τον μεταβολισμό μας. Και για αυτό οι –ενημερωμένοι– γιατροί και οι ειδικοί το θεωρούν πολύ πιο επικίνδυνο από το λίπος στους γοφούς ή στους μηρούς, που αποθηκεύεται ήσυχα και δεν επηρεάζει τόσο αρνητικά τον μεταβολισμό μας.
Με λίγα λόγια, κάθε φορά που αρχίζουν να μη μας κάνουν τα παντελόνια μας και αλλάζουμε νούμερα στη μέση, άνδρες και γυναίκες, καλό είναι να ξέρουμε ότι αυτό σχετίζεται με την υγεία μας, όχι άμεσα αλλά κάποια στιγμή στο μέλλον. Για αυτό μιλάμε και για πρόληψη. Και να ξέρεις ότι δεν ξεκινάμε όλοι από την ίδια βάση, γιατί δεν έχουμε την ίδια κληρονομικότητα και τον ίδιο μεταβολισμό, ούτε τα ίδια προβλήματα και άγχη. Για κάποιους ο αγώνας είναι πολύ πιο δύσκολος από ό,τι για κάποιους άλλους. Αλλά και πάλι, ούτε όλα αυτά σημαίνουν ότι αν έχουμε σπλαχνικό πάχος θα αρρωστήσουμε, ή ότι ένα αδύνατο σώμα δεν μπορεί να είναι εξίσου επιρρεπές σε μεταβολικές ή καρδιαγγειακές δυσκολίες. Αλλά το λίπος στην κοιλιά είναι ένα σιωπηλό σινιάλο που μας λέει «πρόσεξέ με»· ένας τρόπος του σώματος να μας θυμίσει ότι η καρδιά, τα αγγεία, ο μεταβολισμός μας χρειάζονται φροντίδα. Και αυτή η φροντίδα –πάντα και για όλους– έχει να κάνει με το τι τρώμε, αλλά και με το πόσο κινούμαστε, αν γυμναζόμαστε, αν κοιμόμαστε καλά και με το κατά πόσο βρίσκουμε μέσα μας μια ισορροπία κι ένα νόημα.
16°
