Οι εφιάλτες δεν είναι μόνο τρομακτικά όνειρα· είναι μηνύματα από έναν εσωτερικό κόσμο που καταρρέει μαζί με τον έξω
Στις περιπτώσεις που η ίδια η πραγματικότητα μετατρέπεται σε εφιάλτη, τα όνειρά μας συντονίζονται περισσότερο με τα όσα ακατανόητα συμβαίνουν γύρω μας παρά με την ορθολογική σκέψη. Όταν η καθημερινότητα θυμίζει μυθοπλασία, η αλήθεια και η φαντασία συγχέονται, παράγοντας όνειρα απίστευτης ζωντάνιας, επαναλαμβανόμενους κάποιες φορές εφιάλτες που αποκαλύπτουν όσα πραγματικά μας απασχολούν μα δεν τολμάμε να παραδεχτούμε ούτε στον εαυτό μας.
Γι’ αυτό και το τελευταίο διάστημα θεραπευόμενοι κάθε ηλικίας και των δύο φύλων μού περιγράφουν κατά τη διάρκεια των συνεδριών εφιάλτες που δυσκολεύονται να ξεχάσουν και οι οποίοι, απ’ ό,τι φαίνεται, δίνουν μορφή σε αγωνίες και φόβους που σχετίζονται με τους πολέμους στη Γάζα και την Ουκρανία. Τα νέα και οι φωτογραφίες που βλέπουν στην τηλεόραση, στα ειδησεογραφικά σάιτ και στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης εντυπώνονται στη συνείδησή τους με τρόπο που το κάνει αδύνατο να μη μετατραπούν έστω σε ονειρική δραστηριότητα, προκειμένου κάπου να βρουν διέξοδο.
Το φαινόμενο έχει γίνει τόσο έντονο τους τελευταίους μήνες, που δεν γίνεται πλέον να εκληφθεί ως σύμπτωση. Αναζητώ στη βιβλιοθήκη μου ένα βιβλίο που είχα διαβάσει πριν από αρκετά χρόνια, «Τα όνειρα στο Τρίτο Ράιχ» ( Άγρα, 2015) ελπίζοντας ότι θα βρω πληροφορίες που θα με βοηθήσουν να καταλάβω καλύτερα τι συμβαίνει. Πρόκειται για την έρευνα που διεξήγαγε η Γερμανοεβραία δημοσιογράφος Σαρλότε Μπέραντ στο Βερολίνο από το 1933 μέχρι το 1939 συλλέγοντας στοιχεία από πολίτες που ζούσαν υπό το ναζιστικό καθεστώς.
Όσοι συμμετείχαν στην έρευνα προέρχονταν από διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και επαγγελματικές κάστες, μα ένα από τα κοινά χαρακτηριστικά τους ήταν ότι τους γέμιζαν τρόμο οι επαναλαμβανόμενοι εφιάλτες τους, σύμπτωμα μιας νευρικής κατάστασης που τους παρέλυε, δυσκολεύοντας την καθημερινότητά τους – κάτι σαν κρίση πανικού διαρκείας.
Κάποιος ονειρευόταν, για παράδειγμα, ότι, μόλις ξάπλωνε να κοιμηθεί, οι τοίχοι του σπιτιού του κατέρρεαν, κάποια άλλη ότι το πορτατίφ στο σαλόνι της μεταμορφωνόταν ξαφνικά σε άντρα των Ες Ες που είχε έρθει για να τη συλλάβει, και κάποια τρίτη, εβραϊκής καταγωγής, ότι για να σώσει τη ζωή της έπρεπε να αποκηρύξει τους Εβραίους στη μέση ενός πάρκου που έσφυζε από επισκέπτες, δηλώνοντας φωναχτά ότι η ίδια δεν ανήκε ούτε στους «άσχημους» μελαχρινούς, ούτε στους «όμορφους» ξανθούς, και να αναζητήσει καταφύγιο σ’ έναν κάδο σκουπιδιών.
Με όσα διαδραματίζονται στις μέρες μας, η θλίψη, ο φόβος και το τραύμα που προκαλεί η βία, η αίσθηση της απώλειας ελέγχου και η αβεβαιότητα για το μέλλον, είναι δύσκολο να μην επηρεάσουν κάποιον. Το αν θα επηρεαστεί σε μικρό ή μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τα προσωπικά του βιώματα, τη σχέση που μπορεί να έχει με ανθρώπους που οι πολεμικές συρράξεις επιδρούν άμεσα στη ζωή τους και φυσικά την ιδιοσυγκρασία του. Μπορεί να μη βιώνουμε τον πόλεμο στο πετσί μας, αλλά έχουμε γίνει θεατές τραγικών και αποτρόπαιων συμβάντων, δίχως να μπορούμε να σταματήσουμε τον εγκέφαλό μας από το να καταγράφει τα νέα και τις εικόνες με τα οποία καθημερινά βομβαρδιζόμαστε.
Συχνά δεν καταφέρνουμε να αποφασίσουμε ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο, να διαχωρίσουμε τα επιβεβαιωμένα από τα κατασκευασμένα νέα, δεν ξέρουμε ποιον να εμπιστευτούμε και με ποιανού το μέρος να συνταχθούμε. Ακόμα κι αν αποφασίσουμε να απέχουμε από κάθε είδους σχολιασμό, η αίσθηση μιας μόνιμης απειλής ή οι ενοχές που μπορεί να νιώθουμε για τη στάση μας –αφού τα τελευταία χρόνια έχουμε οι περισσότεροι πειστεί πως ο κάθε χρήστης των social media οφείλει να παίρνει θέση για τα πάντα, ακόμα και αν αγνοεί βασικές διαστάσεις των γεγονότων– μπορεί να συμβάλλουν στην αύξηση του άγχους και της δυσφορίας μας. Αυτή η συναισθηματική εξάντληση και ο κίνδυνος χωρίς όνομα που νιώθουμε να παραμονεύει, κάποιες φόρες μόνο μέσα από τους εφιάλτες μας μπορούν να βρουν έκφραση.
Νομίζω ότι ένα καλό παράδειγμα είναι το συγκλονιστικό όνειρο που μου διηγήθηκε τις προάλλες μια τριαντάχρονη: Κατά τη διάρκεια της νύχτας, ένα περίεργο πλάσμα είχε εισβάλει στο σπίτι της και πεταγόταν από γωνιά σε γωνιά, κρυβόταν στο ντουλάπι με τα τρόφιμα και κάτω από το κρεβάτι, καθώς εκείνη προσπαθούσε με έντονες κινήσεις και κραυγές να το τρομάξει για να το απομακρύνει. Δεν μπορούσε να καταλάβει αν το ον ήταν γάτα, πουλί ή κάποιο άλλο ζώο, μέχρι που κατάφερε τελικά να το πλησιάσει, για να το δει να ξεδιπλώνεται και να αντιληφθεί ότι ήταν παιδί, ένα αδύνατο κοριτσάκι με σγουρά μαλλιά και τεράστια μάτια.
«Γιατί θέλεις να μου κάνεις κακό;» τη ρώτησε το παιδί.
«Δεν θέλω να σου κάνω κακό, θέλω να σε βοηθήσω», ψιθύρισε εκείνη προσπαθώντας να το αγγίξει.
Όμως το κοριτσάκι απομακρύνθηκε ουρλιάζοντας «Δεν σε πιστεύω!».
