Κακοσμία: Τελικά, λέμε σε κάποιον ότι μυρίζει άσχημα;

Ως όντα που κυλάει αίμα στις φλέβες μας και ιδρώτας στα κορμιά μας, ως όντα διαλλακτικά, ευαίσθητα και ευσυνείδητα, μέσα στα χρόνια έχουμε μάθει να συζητάμε πολλά, χωρίς να προκαλείται σύρραξη (εντάξει, όχι πάντα): από τις σεξουαλικές ταυτότητες, μέχρι τις τοξικές σχέσεις της ζωής μας, μέχρι τα οπαδικά, άντε και τα πολιτικά. Το παραπάνω δεν ισχύει για την κακοσμία – αυτό το αποδιοργανωτικό που συμβαίνει όταν κάποι@ στη δουλειά, στη σχολή ή ακόμα και ο/η φίλος/-η ή και ο/η σύντροφός μας κάπως δεν τα καταφέρνει με την προσωπική του/της υγιεινή.

Παντού στον κόσμο η κακοσμία είναι θέμα ταμπού – αγγίζει πολύ ευαίσθητα, πολύ προσωπικά δεδομένα (ενδεχομένως και συνήθειες) των ανθρώπων και δεν είναι καθόλου εύκολο να πεις σε κάποι@ πρόσωπο με πρόσωπο «Ξέρεις κάτι; Λιώνουν οι τοίχοι όταν μπαίνεις στην αίθουσα – τόσο πολύ βρομάς». Ναι, η πρώτη σκέψη είναι αυτή, γιατί αυτή είναι η ανθρώπινη φύση και αυτή η λειτουργία της όσφρησης –να μας προειδοποιεί όταν κάτι δεν πάει καλά / μυρίζει άσχημα–, αλλά εννοείται ότι δεν συμπεριφερόμαστε έτσι.

Ναι, η πρώτη, πανάρχαια αντίδραση απέναντι στις φρικτές οσμές είναι αυτή, ωστόσο, στο σήμερα, οπισθοχώρουμε για χάρη των κοινωνικών –και προσωπικών– κανόνων περί λεπτότητας, διακριτικότητας κ.λπ.

Ακόμα χειρότερα: πισωπατάμε σε τέτοιες δυσάρεστες συζητήσεις, από φόβο μη χαρακτηριστούμε ελιτιστές, κρυφοδεξιούληδες, άνθρωποι των τύπων, που ασχολούνται με επουσιώδη και κάπως χαμερπή ζητήματα.

Δείτε, ας πούμε, πώς αντέδρασε ο κόσμος στην αγενή προτροπή της τενίστριας Χάριετ Νταρτ προς τη συνάδελφο και αντίπαλό της Λουά Μπουασόν να βάλει αποσμητικό. Οι χρήστες των social media καταχέριασαν την άγαρμπη Νταρτ και στάθηκαν στο πλευρό της Μπουασόν. Γιατί; Διότι, είναι που είναι ταμπού το θέμα, η Βρετανίδα χρησιμοποίησε τον πλέον ακατάλληλο τρόπο για να το θίξει, ακόμα κι αν η ευαίσθητη μύτη της ενοχλήθηκε τόσο πολύ από τη δυσοσμία του σώματος της Γαλλίδας.

Πάμε όμως στην ερώτηση που κατά καιρούς έχουμε κάνει στον εαυτό μας, αλλά ποτέ φωναχτά και ποτέ προς τον άνθρωπο που μας βάζει σε όλη αυτή την περί λεπτότητας συζήτηση: λέμε σε κάποιον ότι μυρίζει άσχημα; Κι αν ναι, πώς το κάνουμε αυτό χωρίς να προσβάλουμε, χωρίς να πληγώσουμε, χωρίς να φέρουμε σε εξαιρετικά αμήχανη θέση τον άνθρωπο που στέκεται απέναντί μας;

Ανοίγω μια παρένθεση εδώ: πριν από πάρα πολλά χρόνια, σε κάποιο άλλο Μέσο και σε μια αίθουσα σύνταξης γεμάτη κόσμο, υπήρχε μια συνάδελφος που από ένα σημείο και μετά ήταν απερίγραπτα δύσκολο να συνεργαστεί κανείς μαζί της, λόγω της δυσοσμίας. Πίσω από την πλάτη της –το τονίζω αυτό– λέγονταν τα πιο πληγωτικά αστεία και το επώνυμό της είχε πάρει ό,τι παραλλαγές μπορούσε να κάνει κανείς θέλοντας να βγάλει γέλιο από αυτή την, ομολογουμένως, δυσάρεστη κατάσταση.

Κάποτε κάποιος κρέμασε κοντά στο γραφείο της ελατάκια (τα αρωματικά αυτοκινήτου που, αν είσαι αλλεργικός, μπορούν να σε στείλουν αδιάβαστο) και μια άλλη ψέκαζε τον χώρο με το που η κοπέλα έβγαινε από το γραφείο της. Όταν, μια πνιγηρή μέρα κάποιου Αυγούστου, κάποιος το παραξήλωσε με τα αστεία, μια άλλη συνάδελφος ενημέρωσε χαμηλόφωνα ότι η –ας την πούμε– Μ. πάλευε με την κατάθλιψη. Ότι λάμβανε αγωγή κι έκανε τεράστια προσπάθεια προκειμένου να σηκωθεί από το κρεβάτι κάθε μέρα για να έρθει στη δουλειά. Σε αυτό ας προστεθεί κι ένα παιδί που μεγάλωνε η Μ. χωρίς καμία υποστήριξη, σχεδόν αμέσως μετά τη γέννησή του. Κόπηκαν τα αστεία, κόπηκαν τα γελάκια, αλλά επίσης κόπηκε και η διάθεση που είχαν εκδηλώσει οι μεγαλύτεροι της ομάδας να της κάνουν μια σχετική κουβέντα.

Πίσω από την πλάτη της παρέμειναν μόνο κάτι σχόλια ξεκάθαρα σεξιστικά, τύπου «μα γυναίκα και να μην πλένεται!» ενώ στον άντρα, ας πούμε, μια χαρά ανέχεσαι την ιδρωτίλα, ως δηλωτική κι εγώ δεν ξέρω ποιας αρσενικής υπερδύναμης.

Σ' αυτό το σημείο, χωρίς καμία συμπάθεια για τις βαριές ανθρώπινες μυρωδιές, αξίζει κάπως να τονίσουμε ότι το ανθρώπινο σώμα –γυναικείο ή ανδρικό, παιδικό, νεαρό ή ηλικιωμένο– ΔΕΝ είναι φτιαγμένο από λουλουδάκια και άγιο μύρο, αλλιώς πηγαίνει ντουγρού για αγιοποίηση. Είναι φτιαγμένο από νερό, κοινώς ιδρώτα και τσίσα και άλλα υγρά πράγματα (ή και στερεά, αναλόγως του τι έφαγες), τρίχες και ορμόνες και άλλα προβλήματα πολλά, που, αν τα συνδυάσεις με ζεστές θερμοκρασίες και ακατάλληλα ρούχα, μπορούν να κάνουν τον πιο θαρραλέο και ασίχαστο να λιποθυμήσει.

Το δε γυναικείο σώμα, για να λήξουμε και τον σεξιστικό μύθο της υπόθεσης, έπειτα από εγκυμοσύνες και τοκετούς, έμμηνο ρήση και ορμονικά σκαμπανεβάσματα (επιμένω σ' αυτό), χειρουργεία και φαρμακευτικές αγωγές, μπορεί να τρελαθεί σε ό,τι αφορά τις δυσάρεστες οσμές. Ρώτα μια μάνα που θηλάζει και δεν έχει προλάβει να κάνει μία (ΜΙΑ) μέρα ένα ντους και θα σου απαντήσει όπως πρέπει. Τα ίδια πάνω κάτω ισχύουν και για τα μωρά και για τους ηλικιωμένους. Κοινώς, το νεράκι και το σαπουνάκι κάνουν θαύματα, αλλά δεν είναι πάντα στο χέρι μας ή στο χέρι της ψυχής μας και της αντοχής της.

Από τότε που παίχτηκε αυτό το σκηνικό με τη δόλια Μ., συνάντησα αρκετούς ανθρώπους με το ίδιο θέμα. Κάποιους μάλιστα εξαιρετικά κοινωνικούς, εγκάρδιους, «αγκαλίτσες», από εκείνες τις περιπτώσεις που έρχονται να σε αγκαλιάσουν, ο κόσμος να χαλάσει, κι ας στάζει κάτω από τη μασχάλη ο Τάμεσης και ο Σηκουάνας μαζί σε ιδρώτα (και αποφορά).

Και πάντα σκεφτόμουν αυτό που σκεφτόμαστε συνήθως: μα, δεν μυρίζει τον εαυτό του/της; Δεν του μυρίζουν τα ρούχα του/της; Ναι, ναι, υπάρχουν άνθρωποι που όντως δεν μπορούν να μυρίσουν την ίδια τους τη μυρωδιά (τι να πεις; Συμβαίνει...), κόσμος που αγαπά τη φυσική μυρωδιά του σώματος ή που κυριολεκτικά δεν τα πάει καλά με το νερό, το αφρόλουτρο και το αποσμητικό – κάποιοι έχουν αλλεργίες, δυσανεξίες και πάει λέγοντας.

Ναι, αλλά τι κάνουμε; Μιλάμε ή δεν μιλάμε; Σεβασμός και στην πάλη με τους δαίμονες της ψυχικής υγείας, σεβασμός και προς τις επιλογές προσωπικής υγιεινής, αλλά τι γίνεται όταν πρέπει να συνυπάρξεις με τη δυσοσμία εργάσιμες ώρες και ημέρες; Συνεχίζεις τη γυμναστική σου στην ανεκτικότητα ή το συζητάς;

Στο εξωτερικό, τον διαμεσολαβητή σε τέτοιες καταστάσεις κάνει το HR. Υπάρχουν διάφορα πρωτόκολλα για το πώς πρέπει να συνταχθεί ένα inside notice που ενημερώνει τους πάντες, ευγενικά, αλλά αυστηρά για τους κανόνες που πρέπει να τηρούνται και για το πόσο σπουδαίο είναι να απολαμβάνουν όλοι ένα αξιοπρεπές εργασιακό περιβάλλον, όπου τίποτα δεν αποδιοργανώνει τη σκέψη (και τη μύτη) και την αποτελεσματικότητά τους. Αλλά καμιά φορά αυτές οι μαζικές ενημερώσεις δεν έχουν ιδιαίτερο αποτέλεσμα. Κι ύστερα, ο/η σύντροφος και οι κολλητοί δεν είναι πολυεθνικές για να τους ενημερώσεις με μέιλ. Άρα;

Προσωπικά, είμαι οπαδός της άποψης ότι τα πάντα μπορούν να ειπωθούν με ευγένεια, αληθινά καλή προαίρεση και ιδιωτικά, αυστηρά ιδιωτικά. Ότι τίποτα αστείο δεν συμβαίνει εδώ, τίποτα που να σηκώνει δηκτικές παρατηρήσεις, και σίγουρα δεν είναι κάτι που το κοινοποιείς σε όλο το γραφείο ή όλη την παρέα με μοχθηρές μπηχτές και ανόητα υπονοούμενα. Κοινώς, όσο κι αν κάποιοι γαργαλιούνται για πλακίτσα, δεν στιγματίζεις έναν άνθρωπο, για κανέναν λόγο, ούτε καν για την ευεξία της μύτης σου.

Είναι ένα ζήτημα πολύ προσωπικό για τον καθένα, που, όταν αγγίζει πολλούς –μια εργασιακή ομάδα, μια συντροφιά, μια τάξη παιδιών– δεν μπορείς να το ακουμπήσεις αν δεν νοιάζεσαι πραγματικά για τους ανθρώπους και δεν λαμβάνεις υπ’ όψιν τα πάντα γύρω από την προσωπικότητα και τη ζωή τους.

«Και τι θα γίνει; Θα κάνουμε τους ψυχολόγους;» θα αναρωτηθεί κάποιος. Θα κάνουμε ό,τι θα κάναμε με έναν άνθρωπο που εκτιμάμε πολύ και θέλουμε να κρατήσουμε κοντά μας, αλλά χωρίς να υποφέρουμε κι εμείς. Από τη στιγμή που δεν έχουμε να κάνουμε και με τον Ερρίκο Η’ –διαβόητο μοχθηρό (και εξαιρετικά δύσοσμο) ον της εποχής του–, θα προσεγγίζαμε με τρυφερότητα και ειλικρίνεια. Με έναν πραγματικά προσεκτικό πρόλογο που θα έκανε αυτ@ που θα ακούσει ό,τι θα ακούσει να μη βάλει τα κλάματα, να μην ντραπεί ή να μη θυμώσει. Θα εξηγούσαμε ότι κάνουμε αυτή την κουβέντα χωρίς καμία διάθεση να κριτικάρουμε / υποτιμήσουμε / ειρωνευτούμε, αλλά συμβαίνει αυτό κι αυτό... Ούτε πλάγιες παραινέσεις περί αποσμητικού ούτε διδακτισμοί και αηδίες. Τέλος πάντων, μιλάμε, αλλά με νοιάξιμο γι’ αυτό που ίσως αντιμετωπίζει ο άνθρωπος εκεί κοντά μας και ίσως δεν θέλει να μοιραστεί.

Σε κάθε περίπτωση, είτε μας αρέσει είτε όχι, ακόμα και η καθαριότητα και η προσωπική υγιεινή μπορεί να είναι και βίωμα. Κάτι που διδάχθηκε παλιά κάποι@ και τώρα πρέπει να το ξεμάθει, να «μετακινηθεί» για να τα βρει με την υπόλοιπη ομάδα.

Όλα τα υπόλοιπα –ορμονικά, ιατρικά, ψυχολογικά– παραμένουν λεπτά ζητήματα και πάρα πολύ «δικά». Ο τρόπος μετράει και τα λόγια έχουν αποτέλεσμα (μέχρι ενός σημείου). Και πάλι, όσο άμεσοι και ανθρώπινοι κι αν υπάρξουμε σε μια τόσο άβολη συζήτηση, ας έχουμε κατά νου ότι μπορεί να προκληθεί ζήτημα, ψυχρότητα στις μετέπειτα σχέσεις, αλλά αυτό είναι ένα ρίσκο που παίρνει κανείς όταν αποφασίζει ότι δεν πάει άλλο με τη δυσοσμία.

Πάντως, είναι να απορείς πώς σε ολόκληρο γήπεδο τένις, η Νταρτ κατάφερε να μυρίζει τη Μπουασόν! Τι μύτη είναι αυτή;! Αν αποτύχει στο τένις, κάποια αρωματοποιία θα βρεθεί να την αξιοποιήσει – και κάπως να αναβαθμίσει και τους ανύπαρκτους τρόπους της.